2023

◄ | 20. Jahrhundert | 21. Jahrhundert    
◄◄ | ◄ | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024          

2023
15. April: Z Dytschland wäre di letschte drei Atomchraftwärch abgstellt.

2023 in andere Kaländer
Ab urbe condita	2776
Armenische Kaländer	1471–1472
Ethiopische Kaländer	2015–2016
Buddhistische Kaländer	2567
Chinesische Kaländer
– Ära	4719–4720 oder 4659–4660
– 60-Joor-Ziklus	Wasser-Tiger (壬寅, 39)– Wasser-Has (癸卯, 40)
Hebräische Kaländer	5783–5784
Islamische Kaländer	1444–1445
Thai-Solar-Kaländer	2566

Was isch bassiert?

• 1. Jänner: Dr Alain Berset wird Bundespresidänt vu dr Schwyz.
• 1. Jänner: D Schwyz wird fir zwei Joor Mitgliid vum Sicherheitsroot vu de Vereinte Natione.
• 1. Jänner: Schwede ibernimmt d Rotsbresidäntschaft vu dr EU.
• 1. Jänner: Nordmazedonie ibernimmt d Bresidäntschaft vu dr OSZE.
• 1. Jänner: Kroazie fiert dr Euro as offiziälli Währig yy un wird Mitglid vum Schengen-Ruum.
• 16. bis 20. Jänner: 53. Wältwirtschaftsforum uf Tafaas, Schwyz
• 18. bis 25. Jänner: 58. Soledurner Filmdäg
• 6. Februar: Bi me Ärdbebe in dr Dirkei un z Syrie mit ere Magnitude vu M_w cheme iber 59.200 Mänsche ums Läbe, zmindescht 125.000 wäre verletzt.
• 12. Februar: Bi dr Widerholig vu dr Wahl zum Berliner Abgordnetehuus wird d CDU mit 28,2 % (+10,2) sterkschti Bartei. D SPD chunnt mit 18,4 % (−3,0) uf ire schlächscht Ergebnis syt 1920. Di Griene cheme uf 18,4 % (−0,5), d Linki uf 12,2 % (−1,9). Au im Abgordnetehuus isch d AfD mit 9,1 % (+1,1). D FDP blybt mit 4,6 % (−2,5) an dr Fimf-Brozänt-Hurd hange.
• 16. bis 26. Februar: 73. Internationali Filmfeschtspiil Berlin
• 26. Merz: Friburg-Marathon
• 4. April: As Reaktion uf dr russisch Aagrifsschrieg gege d Ukraine wird Finnland s 31. Mitgliid vu dr NATO.
• 15. April: Z Dytschland wäre mit Emsland, Isar 2 un Neckarwestheim 2 di letschte drei Atomchraftwärch abgstellt.
• 23. April: Züri Marathon
• 26. bis 30. April: 76. Tour de Romandie
• 6. Mai: In dr Londoner Westminster Abbey wird dr britisch Chenig Charles III. gchrent.
• 6. bis 28. Mai: 106. Giro d’Italia
• 23. April: Bi dr Landdagswahl z Salzburg blybt d ÖVP mit 30,4 % vu dr Stimme di sterkscht Chraft.
• 9. bis 13. Mai: 67. Eurovision Song Contest z Liverpool, Großbritannie
• 11. bis 21. Mai: 20. fryburger film forum
• 18. Juni : Bi dr Volksabstimmig in dr Schwyz stimme bim Obligatorische Referändum zum «Bundesbeschluss über eine besondere Besteuerung grosser Unternehmensgruppen (Umsetzung des OECD/G20-Projekts zur Besteuerung grosser Unternehmensgruppen)» 78,45 vum Stimmvolch un s Mee vu dr Ständ 23:0 mit jo. Bim Fakultative Referändum zum «Bundesgesetz über die Ziele im Klimaschutz, die Innovation und die Stärkung der Energiesicherheit (KlG)» stimme 59,07 % mit jo un bim Fakultative Referendum zue dr «Änderung vom 16. Dezember 2022 des Bundesgesetzes über die gesetzlichen Grundlagen für Verordnungen des Bundesrates zur Bewältigung der Covid-19-Epidemie (Covid-19-Gesetz)» stimme 61,94 % mit jo.
• 11. bis 20. Juni: 86. Tour de Suisse
• 15. bis 18. Juni: Art Basel
• 23. Juni bis 30. Juli: 29. Stimme-Feschtiwäl z Löörech
• 24. Juni: Z Russland chunnt s im Zämehang mit em Aagriffschrieg uf d Ukraine zue me Ufstand vu dr Seldnergruppe Wagner, wu aber no Verhandlige vum Aafierer Jewgeni Prigoschin mit em russische Bresidänt Putin abbroche wird.
• 30. Juni bis 15. Juli: 57. Montreux Jazz Festival
• 1. bis 23. Juli: 110. Tour de France
• 7. bis 9. Juli: Züri Fäscht
• 12. bis 30. Juli: 39. Zelt-Musik-Festival, Friburg
• 19. Juli bis 20. Augschte: Breagazer Feschtspiil
• 26. Juli: Im Niger git s e Militerbutsch.
• 12. Augschte: Street Parade z Züri
• 30. Augschte: Z Gabun git s no dr Barlemäntswahle ne Militerbutsch.
• 30. Augschte bis 9. Septämber: 80. Internationali Filmfeschtspiil vu Venedig
• 9./10. Septämber: G20-Gipfel z Nei-Delhi, Indie
• 19. Septämber: S Militer vu Aserbaidschan fangt mit ere große Offensive gege di seperatistisch Provinz Bärgkarabach (armenisch Լեռնային Ղարաբաղ, aserbaidschanisch Dağlıq Qarabağ oder Yuxarı Qarabağ). In aim Dag erobere si di ganz Region, scho am Dag druf wird e Waffestillstand uusghandlet. Di seperatistisch Regierig verchindet am 28. Septämber d Uflesig vu dr vu dr „Republik Arzach“ (armenisch Արցախի Հանրապետություն) zum 1. Jänner 2024. S chunnt zuen ere Masseflucht vu iber 100.000 armenische Yywohner, fascht di ganz Zivilbevelkerig.
• 7. Oktober: Bi me Terroraagriff vu dr Hamas uf Israel wäre zmindescht 1.400 Zivilischte un Soldate gmordet un rund 250 entfiert. As Reakzion dodruf verchindet dr israelisch Minschterbresidänt Benjamin Netanjahu zum erschte Mol syt em Jom-Kippur-Chrieg anne 1973 dr Chriegszuestand un losst s israelisch Militer in Gasastraife yymarschiere.
• 8. Oktober: Bi dr Landdagswahl z Bayern chunnt d CSU uf 37,0 % (−0,2) un dodermit uf s schläächscht Wahlergebnis syt 1950. D SPD kriegt mit 8,4 % (−1,3) s schläächscht Ergebnis, wu si je bi re Landdagswahl in dr Bundesrepublik ghaa het. Di Freie Wehler (15,8 %, +4,2) un d AfD (14,6 %, +4,4) cheme uf iri beschte Ergebnis, wu si z Bayern je ghaa hän. Au im Landdag verdrätte sin di Griene mit 14,4 % (−3,1). D FDP blybt mit 3,0 % (−2,1) an dr Fimf-Brozänt-Hurd hange.
• 8. Oktober: Bi dr Landdagswahl z Hesse chunnt d CDU uf 34,6 % (+7,6) un isch dodermit d Gwinneri vu dr Wahl. D AfD chunnt mit 18,4 % uf ire bescht Ergebnis z Hesse un wird zwootsterkschti Chraft im Landdag. D SPD kriegt mit 15,1 % (−4,7) s schläächscht Ergebnis syt 1945. Au im Landdag verdrätte sin di Griene mit 14,4 % (−5,0) un d FDP mit 5,0 % (−2,5). Di Linke blybe mit 3,1 % (−3,2) an dr Fimf-Brozänt-Hurd hange.
• 22. Oktober: Bi dr Nationalrots- un Ständerotswahle in dr Schwyz chenne d SVP un d SP zuegwinne, di Griene verliere dytli.
  • Ergebnis Nationalrot: SVP: 27,9 % (+2,3), SP: 18,3 % (+1,5), FDP: 14,3 % (−0,8), Mitte: 14,1 % (+0,2), Grüne: 9,8 % (−3,4), GLP: 7,6 % (−0,2), EVP: 2,0 % (−0,1), EDU: 1,2 % (+0,2), Sunschtigi: 4,9 % (+0,3).
  • Ergebnis Ständerot: SVP: 6 (± 0), SP (± 0): 9, FDP: 11 (−1), Mitte: 15 (+2), Grüne: 3 (−2), GLP: 1 (+1), MCG: 1, Unabhängigi 0 (-1)
• 12. bis 22. Oktober: 80. OLMA Schweizer Messe für Landwirtschaft und Ernährung z Sanggale
• 30. Novämber bis 12. Dezämber: 28. UN-Klimakumferänz (COP 28 / CMP 18 / CMA 5) Dubai (Verainigti Arabischi Emirat)
• 13. Dezämber: Bi dr Bundesrotswahl 2023 in dr Schwyz wäre dr Guy Parmelin (SVP), dr Ignazio Cassis (FDP), d Viola Amherd (Die Mitte), d Karin Keller-Sutter (FDP), dr Albert Rösti (SVP), un d Elisabeth Baume-Schneider (SP) widergwehlt. As Noofolger vum Alain Berset, wu nimi aadrätten isch, isch dr Beat Jans (SP) gwehlt wore. As Noofolger vum Bundeskanzler Walter Thurnherr (Mitte) isch dr Viktor Rossi (GLP) gwehlt wore.

Gstorbe

• 9. Jänner: Karl Alexander Müller, Schwyzer Physiker
• 16. Jänner: Mousse Boulanger, Schwyzer Schriftstelleri un Radiojournalischti
• 16. Jänner: Hansjürgen Verweyen, dytsche Fundamentaltheolog
• 29. Jänner: Dora Lardelli, Schwyzer Chunschthischtorikeri un Kulturvermittleri
• 6. Februar: Max Waibel, Schwyzer Germanischt
• 23. Februar: François Couchepin, Schwyzer Bolitiker
• 2. Merz: Wayne Shorter, US-amerikanische Jazzmusiker
• 10. Merz: Michael Gempart, Schwyzer Schauspiler
• 25. Merz: Rita Czech-Blasel, dytschi Skilanglaiferi
• 7. April: Aenne Franz, dytschi Dialäktdichteri
• 7. April: Elisabeth Kopp, Schwyzer Bolitikeri un Bundesreti
• 24. April: Eliana Burki, Schwyzer Alphornspiileri
• 25. April: Hanna Johansen, Schwyzer Schriftstelleri
• 2. Mai: Heidy Forster, schwyzerisch-dytschi Schauspiileri
• 6. Mai: H. R. Fricker, Schwyzer Chinschtler
• 7. Mai: Peter Zeindler, Schwyzer Journalischt un Schriftsteller
• 13. Mai: Sibylle Lewitscharoff, dytschi Schriftstelleri
• 24. Mai: Tina Turner, US-amerikanisch-schwyzerischi Sängeri
• 4. Juni: Ruth Schweikert, Schwyzer Schriftstelleri
• 6. Juni: Gerhard Hiesel, eschtrychische klassische Archeolog
• 12. Juni: Silvio Berlusconi, italienische Bolitiker
• 23. Juni: Peter Wiesinger, eschtrychische Germanischt
• 19. Juli: Silvana Lattmann, italienisch-schwyzerischi Schriftstelleri
• 28. Juli: Martin Walser, dytsche Schriftsteller
• 29. Juli: Rosemarie Banholzer, dytschi Schriftstelleri
• 2. Augschte: Laurence Deonna, Schwyzer Journalischti un Fotografi
• 11. Augschte: Bruno Epple, dytsche Moler un Dichter
• 15. Augschte: Ursula Cantieni, schwyzerisch-dytschi Schauspileri
• 16. Augschte: Nora Szech, dytschi Wirtschaftswisseschaftleri
• 19. Augschte: Hans Rudolf Gysin, Schwyzer Bolitiker
• 29. Augschte: Karlheinz Hartmann, schwebische Volksschauspiiler
• 5. Septämber: Corinna Werwigk-Hertneck, dytschi Bolitikeri
• 22. Septämber: Giorgio Napolitano, italienische Bolitiker
• 16. Oktober: Margret Hölle, Mundartdichterin vo Bayern
• 4. Novämber: Peter Ott, Schwyzer Sprochwisseschaftler un Lexikograf
• 6. Novämber: Luzius Theiler, Schwyzer Bolitiker
• 8. Dezämber: Jean-Pierre Moulin, Schwyzer Journalischt un Schriftsteller
• 26. Dezämber: Wolfgang Schäuble, dytsche Bolitiker

Rund um di alemannische Dialäkt

• E Friehjohr fer unseri Sproch – im gànze Elsass
• Lohrer Murre 2023
• Wettbewärb Naseweis & wunderfitzig
• 28. Februar: Ädverteising – Dialekt in der Werbung, HWZ Tagung, Millers, Mühle Tiefenbrunnen, Züri
• 31. Merz bis 2. April: 33. Internationale Schopfheimer Mund-Art Literatur-Werkstatt
• 30. April: «gägäWärt», Soledurn
• 14. Mai: MundArtTag Bad Bellingen
• 20. Mai: Dialekt-Slam, Meggebeire
• 20. Mai: Dialekt-Slam, Bibra
• 12. Juli: Z Stuegert wird dr Dachverband der Dialekte Baden-Württemberg grindet.
• 15. Septämber bis 14. Jänner 2024: Sprachenland Schweiz, Uusstellig, Landesmuseum Züri
• 5. bis 8. Oktober: 7. Mundartfestival Arosa
• 7. bis 14. Oktober: Alemanischi Wuche, Oberried
• 28. Oktober: „Wie d` Schnuure gwachse isch!“ Poetry-Slam auf Alemannisch, Titisee, 28.10.2023
• 28. Oktober: Mundarttag.23, Soledurn

Neji Biecher

• Noemi Adam-Graf: Reise durch die Sprachräume Graubündens. Eine Studie zur Sprachwahrnehmung. 2023 (Beiheft Nr. 17 zum Bündner Monatsblatt)
• Christian Bärtschi: Hiimwäga. Wyteri adelbodetütschi Gschichte. Weberverlag.ch, 2023
• Lothar Bidmon (Hrsg.): Butzagägaler. Mundartlyrik in Bayerisch-Schwaben: Vom Ries bis zum Allgäu, von der Iller zum Lech. Verlag Friedrich Pustet 2023 (Editio Bavarica 11)
• Berthold Büchele: Lieb Heimatland ade. Vom Wert und Verfall der Allgäuer Mundarten. Verein zur Pflege von Heimat und Brauchtum Ratzenried 2023
• Marianne Erne, Patricia Jäggi, Mathrin Probst & Katharina Werhrli: Kruttingen - e Dorfgschicht. Edition Gaggalaariplatz, Arisverlag, 2023.
• Albrecht Fetzer: Schwäbisch − Das Wörterbuch Deutsch - Schwäbisch. Denkhaus-Verlag, Nürtingen 2023. ISBN 978-3-930998-97-5
• Martin Frank. Ter fögi ische souhung. Mit einem Nachwort von Donat Blum. Der gesunde Menschenversand, 2023.
• Anna Frey: So eine ist sie. Verlag die Brotsuppe 2023.
• Gottlob Gerstenecker: Wuuzla. Meßstetten 2023.
• Ìm Bebbi si Bììble: S Nöie Teschdamänt uf Baaseldütsch. Eigenverlag Jumeba Sachbuch 2023.
• Roli Kaufmann: E Ryym uf Baaseldytsch – Das baseldeutsche Reimwörterbuch. Friedrich Reinhardt Verlag 2023.
• Helmut Langhans: Der Dialekt von Zwischentoren. 2023
• Maria Lauber: Gedichte in Frutiger Mundart. Kulturstiftung Frutigland (Hg.). Zytglogge, 2023
• Andreas Neeser: Solangs no goht, chunnts guet. Erzählungen Zytglogge, 2023
• Dominic Oppliger: giftland. Der gesunde Menschenversand 2023.
• Viktor Schobinger: züritüütschi wùùrzle. etimologisches wörterbuech. en versuech vom Viktor Schobinger. schobinger-verlaag, züri 2023. 3 Bänd, 1500 S., inkl. Registerband.
• Christoph A. Schwengeler: Vom Breitsch i Löie z Worb u zrügg. Vo mym Urgrossvater u sym BERNA Ideal. Zytglogge 2023
• Judith Stadlin: Ein Quantum Toast. Zytglogge 2023.
• Sebastian Steffen: I wett, i chönnt Französisch. Der gesunde Menschenversand 2023.
• Berta Thurnherr: Rundumm Rii. Der gesunde Menschenversand 2023.
• Ben Vatter: Gäggele. Vatter und Vatter 2023.
• Hans Jürg Zingg: tüet nid z wüescht. e gymerliebei vo synerzyt z gäbige am thunersee. spouken wöörd roman. Neptun-Verlag 2023

Weblink

 Commons: 2023 – Sammlig vo Multimediadateie