Le Mans

Le Mans [ləˈmɑ̃] (Ywooner: Manceller) isch è Stadt mit 144.244 Ywooner im Nordweschtè vo Frankrych. Si lyt am Zämmèfluss vo dè Sarthe un dè Huisne un isch d Hauptschtadt vum Département Sarthe i dè Region Loire-Bièt.

Le Mans
Verwàltung
Land	Frànkrich
Region	Pays de la Loire
Département	Sarthe (72) - (Präfektur)
Arrondissement	Le Mans (Unterpräfektur)
Kommünàlverbànd	Le Mans Métropole
Àmtliga Nàma	Le Mans
Maire	Stéphane Le Foll (2014-2020)
Code Insee	72181
Poschtlaitzàhl	72000
Iiwohner
Iiwohner	145.004
Flech	52,81 km2
Bevelkerungsdicht	2.729,86 Iiw./km2
Làg
Koordinate	48° 00′ 15″ N, 0° 11′ 49″ E
Heche	38−134 m
Le Mans Le Mans (Frànkrich)
Website
http://www.lemans.fr

D Stadt mit dè gotischè Kathedralè Saint-July du Mans isch vo allem durch s 24-Stundè-Rènnè vo Mans (24 Heures du Mans) wältwit bekannt worrè.

Gschichtè

D Gründung vo dè Stadt Le Mans isch uff è Oppidum vo dè keltischè Cenomani zruggzfüürè. D Sidlung isch 56 v. Chr. vo dè Römer eroberèt un Suindinum benamst worrè. Im 3. Johrhundert isch d Stadtmuèr baut worrè, wo zum Deil no hüt erkennbar isch. I dè spòtrömischer Zit isch s Bischtum vo Mans gründet worrè (als èrschtè Bischof gildèt dè Heilige Julianus), wo schpôter im Ärzbischtum z Tours unterschtellt worrè isch. Znägscht hèt Mans zuè dè Hèrrschaft vom Sǜarius ghört un isch 486 vo dè Frankè eroberèt worrè. Spôter isch Mans s Zèntrum vo dè Grõfschaft Maine worrè, wo vor allem im 11. un früènè 12. Johrhundert zwǜschè dè Herzög vo dè Normandy un dè Grõfè vo Anjou immer widder umkämpft gsi isch. 1110 hèt sich Anjou endgültig d Obberhoheit übber s Land gsicherèt, wo mit èm Uffschtyg vo dè Plantagenet zuè dè Könnig vo Ängland 1154 Deil vom Angevinischè Reich worrè isch. Johann Ohneland hèt dè Feschtlandbsitz nördlich vo dè Loire allerdings widder a diè französischi Kronè volorè, welli dõdemit 1204 au Mans widder unter iri Hèrrschaft brocht hèn. Im Volauf vom Hundertjöhrigè Chrièg isch Maine denn widder zwǜschè Ängländer un Franzosè umkämpft gsi, einèwäg hèt au d Bvölkerung vo Le Mans dõdrunter z lydè ghaa, wo sich hinter iri Stadtmuèrè zruggziè hèn müèsè un diè mittlerwyl aagsidlètè Vorort uffgää hèn müèsè. 1443 sin d Ängländer denn endgültig uss Maine vodribbè worrè. Nõchdèm dõ zwǜschèzitlich widder è eignes Grõfègschlecht ghèrrscht hèt, isch Maine 1480 dè französischè Kronè zuègschlagè worrè. Nõch dè Reformation hèt Maine zuè dè hugenottischè Provinzè ghört, ergo isch es dõ widder zuè bluètigè Usènandersetzungè chò; èrscht 1589 isch ès im Heinrich IV. au dõ glungè, für Friddè z sorgè, wo sich als rächt duèrhaft erwysè hèt söllè.

Im Zitaalter vom Absolutismus hèt s örtliche Handwärch èn Uffschwung erläbt, bsunders d Hèrschtellung vo Kleider, Stoff un Wachs. 1740 sin zwei Drittel vo dè Textilbroduktion vo dè Stadt i dè Export gangè. D Vobesserung vo dè Vokeerswäg hèt dè wǜrtschaftliche Uffschwung zu dè Zit vo dè Induschtrialisyrung zuèsätzlich gschtärkt: 1844 hèt Mans èn Ysèbaaaaschluss a d Streggi Paris-Rennes chriègt. Vill für d Stadt bedütet hèn au d Aktivitätè vo dè Familiè Bollée, wo i dè 1840er Johr dõ znägscht Dampfmaschinnè broduzyrt hèn, ab 1887 denn vo allem Autos baut hèn. Vom 10. bis 12. Januar 1871 hèt dõ d Schlacht bi Mans zwǜschè dè französischè Loirearmee un dè zweitè Armee vom Kronprinz Fridrich wôrend èm Dütsch-Französischè Chrièg stattgfundè. Sèlli hèt mit èm dütschè Syg uffghört. 1893 isch Le Mans au a s Delefonnetz aaghängt worrè. D Tradition als Automobilrènnschtadt hèt mit ènèm èrschtè Grand Prix im Johr 1911 aagfangè. 1936 hèt sich d Firma Renault z Mans aagsidlèt, wo bis hüt gröschtè Arbètgeber vo dè Stadt isch, abber au großi Vosicherungsunternämmè hèn Le Mans als Standort gwäält. Zwǜschè 1940 un 1944 isch Mans vo dè Dütschè bsetzt gsi, d Zerschtörungè durch dè Chrièg hèn sich dõ abber in Gränzè ghaaltè. S höchere Bildungswesè, wo lang ehnder vonõchlässigt worrè isch, hèt 1960 mit èm Bau von èrè Universidät è vomeerti Förderung chriègt, allerdings isch sèlli èrschti Hochschuèl znägscht vo dè Universidät Caen abhängig gsi. Bedütender isch diè 1969 gründeti Technischi Hochschuèl vo Mans.

Bevölkerigsentwicklig

1962	1968	1975	1982	1990	1999	2005
132.181	143.246	152.285	147.697	145.502	146.105	175.433

Quelle: http://www.insee.fr/fr/ffc/docs_ffc/psdc.htm

Bolitik

Bürgermeischter vo dè Stadt isch sit 2018 dè Stéphane Le Foll (PS). D Stadt isch in nüü Kantön gliderèt.

Städtepartnerschaftè

D Stadt Le Mans unterhaaltet, wegè m gmeinsamè Patron, im Heiligè Liborius, schu sit 836 ängi Bezièungè zuè Paderborn z Weschtfalè. Diè offizièll Städtepartnerschaft bschtòt abber èrscht sit 1967.

Total hèt Le Mans sechs Partnerschtädt:

• Japan Suzuka (Japan, 182.600 Ywooner)
• Deutschland Paderborn (Dütschland, 143.000 Ywooner)
• Westsahara Haousa (Weschtsahara, 8769 Ywooner)
• Russland Rostow am Don (Russland, 1.200.000 Ywooner)
• Griechenland Volos (Grychèland, 78.000 Ywooner)
• Vereinigtes Konigreich Bolton (Ängland, 265.400 Ywooner)

Wǜrtschaft

Wichtigschti Wǜrtschaftszweig sin näbbè dè Landmaschinnèinduschtry, vodrèttè durch s Unternämmè Claas, wo z Mans Traktorè baut, vo allem diè metallvoschaffendi un d Elegtroinduschtry, sowiè dè Diènschtleischtungsberych (Vosicherungè, öppè MMA, Mutuelles du Mans Assurances).

s neue Tram bi nèrè Probefaart am Place de la République

Vokeer

• Öffentlichè Naavokeer: Sit èm 17. Novembèr 2007 vofüègt Le Mans übber è neui, moderni Tram. D Tramway, wiè s Tram z Frankrych heißè duèt, gòt uff èrè Längi vo guèt 15 km durch s Stadtgebièt vo Nordweschtè (Universidät) gu Südoschtè (Sport- un Kulturzèntrum Antarès). 30 Halteschtellè wyst sèlli èrschti Linniè uff. Am 29. Auguscht 2014 isch diè zweit Strõßèbaalinniè vo dè Stadt eröffnet worrè. Sèlli vobindet dè Nordoschtè (Bellevue) mit èm Südweschtè (Espal). S Strõßèbaanetz isch dõdurch um ca. 4 km uff rund 19 km aagwachsè.

• Ysèbaan: Le Mans isch sit 1989 TGV-Station. D TGV-Züüg, won am Baanhof Le Mans haltend, faarèd d Zyl Paris, Rennes, Angers un Nantes aa.

• Strõß: S bschtôn Autobaavobindungè nõch Paris un Nantes (Autoroute A11|A 11) un i dè Weschtè Richtung Rennes (A 81) sowiè i dè Südweschtè vo Frankrych nõch Angers un Bordeaux.

• Luftvokeer: Dè chlyne Flughaffè vo Mans hèt hüt im Zitaalter vom TGV nu no è untergordneti Bedütung.

Stellè, wo n-è Luègi machèt

d Altschtadt un römischi Stadtmuèr vo Mans

d Kathedralè vo Saint-Juliè

d Orglè i dè Kathedralè

di gallo-römischi Stadtmuèr

Well d Stadt im Zweitè Wältchrièg witgehend ganz blibbè isch, hèt sich au diè historischi Altschtadt erhaaltè. Am bedütendschtè sin d Stadtmuèr im gallo-römischè Bauschtyl, wo gegè Èndi vom 3. Johrhundert baut worrè isch un bemerkenswärt guèt erhaaltè isch, sowiè d Kathedralè Saint-Juliè im romanisch-gotischè Bauschtyl, d Kirchè Eglise de la Couture uss èm 13. un 14. Johrhundert, s Musée de Tessé, s Maison d'Adam et Ève, s Hôtel de Clairaulnay un s Hôtel de Vaux.

Abber au Aahänger vom Motorschport chömmèd uff iri Koschtè: In uumittelbarer Nôchi wörd s 24-Stundè-Rènnè vo Le Mans uusdrait. Im Innèberych vo dè Rènnschtreggi git s sit 1991 s Automobilmuseum vom Département Sarthe. Unter dè mee wiè 100 uusgschtelltè Fahrzüüg sin au Sygerfaarzüüg vom 24-Stundè-Rènnè z besichtigè, dõdrunter èn Bentley (Syger 1924) un èn Ferrari (Syger 1949). I dè Fuèßgängerzonè vo Mans hän erfolgrychi Faarzüügpilotè iri Hand- bzw. Fuèßabdrügg hinterlõ: Si sin uff Messingblattè im Strõßèbelag bzw. an èm Brunnè aabrocht.

Sport

Motorschport

Wältberüèmt isch Le Mans durch sini Motorschportvoaaschtaltungè, bsunders durch s 24-Stundè-Rènnè vo Mans mit èm wältwit schwerschtè Uufall vo 1955. S Vorbild vo-nèm Huufè Langschtrèggèrènnè wörd sit 1923 alljöhrlich Mitti Juni uff dè 13,5 km langè Streggi Circuit des 24 Heures uff Landschtrõßè im Südè vo Le Mans uusdrait. Schu 1906 hèt z Mans unter Beteiligung vo 32 Automobyl s èrschte Grand-Prix-Rènnè vo dè Wält stattgfundè.

Witter git s es 24-Stundè-Rènnè für Motorräder sowiè diversi witteri Motorschportvoaastaltungè, unter andrem dè Grand Prix vo Frankrych i dè Motorrad-Wältmeischterschaft, wo uff dè chürzerè Variantè vo dè Rènnschtreggi, im Circuit Bugatti stattfindè.

Fußball

Dè Fußballclub Le Mans Union Club (M.U.C.) 72 hèt è baar Johr i dè zweitè französischè Liga gschpillt, bis er im Oktobèr 2013 uff Grund von èrè Insolvenz uffglöst worrè isch.

Basketball

D Basketballmannschaft Le Mans Sarthe Basket isch vyr Mòl französischè Meischter worrè, zletscht im Johr 2006.

Handball

Dè Vorein MSH 72 (Le Mans Sarthe Handball 72) gildèt als Hauptvorein vo dè Stadt un dè Sarthe für d Männer.

Dè 1957 gründete Vorein CSC Le Mans Handball bzw. Club Sportif des Cheminots du Mans „Iisèbahner-Sportvorein in Mans“ hèt im Augèbligg 13 aktivi Mannschaftè, sowoll im Jugend- als auch im Seniorèberych.

Suschtigs

I dè Nöchi vo Mans bi Mayet git s èn 342 Meter hochè Sendemascht für UKW un Fèrnsee. Er isch eins vo dè höchschtè Bauwärch z Frankrych un übberragt sogar dè Eiffelturm.

Am èrschtè Fritig im Septembèr findet z Mans d Zwiblèmessi (Foire aux Oignons) statt.

Persönlichkeitè

Söön un Döchter vo Mans

• Odo von Cluny (878–942), zweitè Abt vo dè Benediktinerabtei Cluny
• Heinrich II. (England) (1133–1189), änglischè Könnig
• Paul Scarron (1610–1660), Schriftschteller
• Michel Louis Arsène Lalande (1785–1852), General
• Julien Pierre Anne Lalande (1787–1844), Admiral
• Alexis-Armand Charost (1860–1930), Ärzbischof vo Rennes
• Joseph Caillaux (1863−1944), Premyrminischter vo Frankrych vo 1911 bis 1912
• Charles Fouqueray (1869–1956), Mòler
• Achille Souchard (1900–1976), Radrènnfaarer
• Jean Françaix (1912–1997), Komponischt un Pianischt
• Jean Lucas (1917–2003), Autorènnfaarer
• Gaston Bogaert (1918–2008), Architègt, Werbegrafiker un Mòler
• François Migault (1944–2012), Autorènnfahrer
• Claire Gibault (* 1945), Dirigèntin un Bolitikeri
• Jean Rondeau (1946–1985), Autorènnfaarer un Konschtrukteur
• Yves Courage (* 1948), Autorènnfaarer un Rènnschtallbsitzer
• Dominique Rouits (* 1949), Dirigènt un Musikpädagog
• Gérard Tremblay (* 1950), Autorènnfahrer
• François Fillon (* 1954), Premyrminischter Frankrych vo 2007 bis 2012
• Laurent Brochard (* 1968), Radrènnfahrer
• Sébastien Bourdais (* 1979), Rènnfahrer
• Jimmy Engoulvent (* 1979), Radrènnfahrer
• Maryan Hary (* 1980), Radrènnfahrer
• Bastien Brière (* 1983), Mediziner un Autorènnfaarer
• Jo-Wilfried Tsonga (* 1985), Tennisschpiller
• Benoît Jarrier (* 1989), Radschportler
• Manon Houette (* 1992), Handballschpilleri

Lüt, wo z Mans gwǜrkt hèn

• Basile Moreau (1799–1873), Ordensgründer; Seligè

Weblingg

 Commons: Le Mans – Album mit Multimediadateie

• Ville du Mans
• Sendemascht Le Mans-Mayet. In: Structurae.
• La Nuit des Chimères

Einzelnochwys

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Le_Mans“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.