Max Josef Metzger

Dr Max Josef Metzger (* 3. Febber 1887 z Schopfe; † 17. April 1944 im Zuchthüüs Brandenburg-Görden) isch e katholischer Briäschter, wu im Dritte Rich wäg sinre pazifischtisch Iberziigung am 14. Oktober 1943 vum Volksgrichtshof unter em Vorsitz vum Roland Freisler zum Dot verurdeilt un am 17. April 1944 hiigrichtet wore isch. Am 8. Mai 2006 het dr Erzbischof vu Friiburg i.B. s Seligsprächigsverfahre fir dr Metzger ereffnet un het-e as „prophetische Märtyrer“ bezeichnet.

Gedänkdafle fir dr Metzger z Berlin

Im Metzger si Kindheit un Jugend

Anne 1886 sin im Max Josef Metzger sini Eltere uf Schopfe zoge. Dr Vatter, dr katholisch Lehrer Friedrich August Metzger, isch vu Schlatt bi Bad Grozige gstammt, si Muetter, d Anna geb. Gänshirt, vu Kippene in dr Ortenau. Dr Vatter het an dr "Höheren Bürgerschule" unterrichtet; dr isch aü aktivs Mitglid im katholische Arbeiterverein vu Schopfe gsii - d Stadt isch in dr Mehrheit evangelisch gsii. Do isch dr Max am 17. Febber 1889 uf d Wält kumme, speter het er no drei Schweschtere bikumme. Si Vatter isch as Lehrer, bsunders aber mit em eigene Suhn, arg sträng gsii. Dr het im Max verbotte, mit evangelische un jüdische Kinder z spiile - dr Klaus Strütt zwiiflet dra, ass er sich dra ghalte het. Anne 1893 isch dr Max in d "Deutsche Schule" kumme un isch näben em Suhn vum e evangelische Stadtpfar gsässe un isch Frind mit däm gsii. Dr het aber niä derfe zuenem heim ins Pfarhüüs. 1886 isch er in d Realschuel kumme un isch derte eine vu dr zwee beschte Schiäler gsii. Dr het aü derfe mit em andere vu däne zwee, mit em Willibald Kolb, e Broteschtant, d Hüüsufgabe mache. In dr Feriä het dr Max als derfe zum Pfarrer Gänshirt uf Oberhüüse goh un sälle het in-em dr Gedanke gweckt, emol esälber Briäschter z wäre. Anne 1899 isch dr Metzger Max uf Eschinge ins Progymnasium gwägslet, wel z Schopfe ke Latiinisch meh gä wore isch; unterkumme isch er z Eschinge bi Verwandte. Ab 1900 isch er wider uf Schopfe zoge un het vu derte üs s Johann-Peter-Hebel-Gymnasium z Lerrach bsuecht. Wel dr Vatter uf Konschtanz versetzt wore isch, sin s Metzgers derte ani zoge; ab 1902 isch dr Max also z Konschtanz ufs Gymnasium. Am 24. Jülli 1904 het er derte mit "sehr gut" s Abitür gmacht. Dr Klaus Stritt meint, ass dr Max un sini Gschwischtrig z Schopfe ihrini erschte Erfahrige gsammlet hän, wu speter im Läbe sicher emol vu Beditig gsii seige.

Im Metzger si Studiäzit im badische un im Schwizer Friiburg

Anne 1905 het dr Metzger Max e Theologiistudium z Friburg im Briisgaü agfange. Bim Metzger het sich scho im Studium zeigt, ass er Mänsche ka mitrisse; dr seig scho im erschte Deil vum Studium mit dr Idee vum e "sozial üsgrichtete Grischtetum" in Beriährig kumme, bi sinem spetere Studium z Friiburg im Üechtland seig er wäge däm "in d Wohnviärtel vu dr Arme" gange. Dr Metzger het aber näbe sinem ernschthafte Studium aü e Sinn fir Gspass gha, des het sich in Fasnetsrede, Biärzittigsbiiträg usw. zeigt; Biär un Skat hän zum Max sinem Alldag ghert.

Ab 1908 het dr Max Josef Metzger si Studium z Friiburg im Üechtland witter gfiährt. Am Sunntig z Mittag isch er als zämme mit andere Stüdänte üs dr "Akademische Vinzenskonferenz" in d Friburger Unterstadt gange, e Eländsviärtel, wu schwizer-ditschi Arbeiterfamiliä gwohnt hän. Derte het mer versuecht, däne Proletarier, bsunders in ihrene viile Kinder, konkreti Hilf z leischte. Derte isch dr Alkoholismus wit verbreitet gsii. Dr Metzger isch z Friiburg i.Ü. aber aü mit dr Abstinenzbewegig in Beriährig kumme un het an Oschtere 1909 sich sälber drzue entschlosse, e Vorbild z sii un het vu derte ab siner Läbtig uf Alkohol, Düback un Fleisch verzichtet.

Z Friiburg i.Ü. het dr Metzger entscheidendi Impuls fir si Iisatz in dr Abstinenz-Bewegig, fir si Läbensreformbrogramm un fir si läbenslange caritativ-soziale Iisatz bikumme - do wiist dr August Biechelmeier druf ani. Aber aü si speteri Friidensarbet un si Iisatz fir d Ekomeni heb do wichtigi Wurzle. Dr het do im e große Greis vu Stüdänte üs viile Länder gwohnt. Z Friiburg i.Ü. het er si ürspringlige Blan, e Hochschuelkarriäri z mache, ufgä un het sich vorgnumme, "kei ehrevolli un agnähmi Stellig aznämme", nai, si Ziil isch gsii, "e fromme Briäschter un e schaffige Seelsorger z wäre un d ganz Graft zu dr Ehr vo Gott ufzwände".

1909/10 het dr Metzger z Friiburg i.B. dr Dokter gmacht.

Dr jung Briäschter im Griäg

Am 5. Jülli 1911 isch dr Max Josef Metzger im Minschter z Friiburg i.B. zum Briäschter gwicht wore. Am 9. Jülli het er z Oberhüüse si erschti Heiligi Mäss ghalte. Uf sinene erschte zwei Kaplanstelle isch er bi sinene Vorgsetzte nicht grad positiv ufgfalle - dr het sich stark fir d Abstinänzbewegig iigsetzt un isch uf Unverständnis gstoße. Am 3. Aügüscht 1914, wu Ditschland dr Franzose dr Griäg erklärt het, het dr Metzger s Ordinariat drum bittet, ass er e Stell as Militärgeischtlige bikunnt. Dr Bichelmeier vermuetet, ass dr Metzger des as si "patriotischi Pflicht" agsähne het. Dr Metzger het speter esälber emol gsait: "Ich bi alliwiil e gliähnige Patriot gsii, friili ohni nationalischtische Chauvinismus, un han mi wäge däm am zweite Griägsdag as freiwillige Fäldgeischtlige ohni Aspruch uf Lohn zu dr Druppe gmäldet." Dr het mehreri Orde verdlehnt bikumme. Anne 1915 het er unter anderem d schwäre Kämpf am Hartmannswillerkopf im Elsiss miterläbt. Im Summer isch er drno wägere schwäre Granket "frontuntauglich" wore. S Eländ un dr Schräcke vum Griäg hän dr Metzger Max drzue gfiährt, sich d Velkerverständigig un dr Friide zur Ufgab z stelle.

Dr Metzger Max im Diänscht vum Friide

Anne 1915 het dr Metzger Max e "Fiedensaufruf an alle Völker" verfasst, dr het aber wäge dr ditsche Militärzensur nit kenne vereffentligt wäre. Im Oktober 1915 isch er z Graz Generalsekretär vum "Kreuzbündnis, Verband abstinenter Katholiken" wore. 1917 het er - ebefalls z Graz - dr "Weltfriedensbund vom Weißen Kreuz" mitgrindet. 1919, noch em Griäg, isch er an dr Planig vum "Friedensbund Deutscher Katholiken" beteiligt wore, dr het mitgholfe, ass dä un anderi Verbänd mit em Wältfriidensbund zämme schaffe. Wiä dr Metzger Friidensarbeit vertstande het, goht üs sinere Schrift "Friede auf Erden - ein Aufruf zur Völkerverständigung" (1918) drüs viri; derte heißts drin: "Chrischtetum, praktischs Chrischtetum wider lebändig z mache im Läbe vu dr einzelne un vu dr Gsellschaft, des isch d einzig wirksam Friidensarbet vu dr Gegewart."

Dr Metzger Max isch 1917 bim Internationale Friidenskongress z Bärn gsii un het noch em Erschte Wältkriäg an wittere, bis 1929 minschtens 12 Internationale Kongräss deilgnumme. Fir dr wichtigscht do drvu siiht dr Gerhard Stöcklin dr International Kongräss z Haag im Aügüscht 1920 a, wu drno d "Katholische Internationale" grindet wore isch. Dr Metzger heb diä Internationali geischtig, geischtlig un organisatorisch inschpiriärt un aktiviärt. 1923 isch dr Wältfriidensbund vum Wisse Griz in dr Katholische Internationale ufgange. Dr Wahlspruch vu däre Internationale isch gsii: "Katholike vu allene Länder, vereinigen-ych! Ei Wältreligion, ei Wältsproch, ei Wältfriide!" Dä Spruch het e Parallelität zu dr Parol vu dr Kommunischtische Internatinale. Noch 1923 het sich dr Metzger aber üs dr Katholische Internationale langsam zruckzoge - wäge persenlige Verletzige, wiä dr Stöcklin schribt.

1929 het er z Haag uf em Kriägsdiänschtgegner-Kongräss d Kriägsdiänschtpflicht as "schrankelose Machtaspruch vum Staat" zruckgwiise, fir ihne isch dr Chrischtus dr Friidenskinnig gsii un dr Franz vu Assisi dr Herold vum Friide. Dä Vortrag het zum Iischritte vu Bischeff gfiährt, wu im Metzger ibergordnet gsii sin. Dr het vum Friiburger Bischoff Carl Fritz Uflage bikumme un isch unter d Iberwachig vum Augsburger Ordinariat gstellt wore.

Karitativi Arbet in dr Grischt-Kinnigs-Gsellschaft

Dr Max Josef Metzger het anne 1919 agfange, e Ordensgmeinschaft z bilde, wu Männer un Fraüe, "reguliärti" un "freiji" Mitgliider hän kenne deilnämme. Si hän sich zerscht Missionsgsellschaft vum Wisse Griz gnännt. D reguliärte Mitgliider hän e Läbe in Armuet, Ghorsam un Kejschheit globt. Do drüs isch d "Christkönigs-Gesellschaft" ("Societas Christi Regis") entstande. Ab 1928 het diä Gsellschaft s St.-Johannes-Heim z Meitinge bi Augsburg im bayrische Schwobeland ibernumme, e Heilastalt fir Alkoholiker. Unter dr Leitig vum Dr. Metzger sind do schnäll witteri Hiiser drzue kumme: e Heim fir Hamberli (heimet- un erwerbslosi Wanderer), e Altersheim, e Kinderschuel. In dr eigene Druckerei un im Chrischtkinnigs-Verlag isch "Der Christkönigsbote" rüsgä wore. Dr Metzger het sich um e kircherächtligi Aerkännig vu däre Gmeinschaft bemiähjt, s isch noch em Roland Kleinbub zu sinene Läbzitte aber nit drzue kumme.

Wu 1933 dr Hitler an d Macht kumme isch, hän massivi Schikane gege d Chrischtkinnigs-Gsellschaft agfange. 1935 isch dr Grischtkinnigs-Bott verbotte wore, wu e Uflag vu 20.000 gha het. Im Zweite Wältgriäg sin dr Gsellschaft Druckmaschine, Metallvorrät un meh abgnumme wore, Raim sin bschlagnahmt wore zum Umsiidler unterbringe. Im Metzger si Gsellschaft het dr Griäg aber mit große Opfer iberstande; sitter 1968 heißt si "Christkönigs-Institut".

Dr Metzger kämpft fir d Ekumeni

Noch em Rudolf Burger het dr Metzger Max Aregige in d Richtig Ekumeni wahrschiints scho vu Hochschuellehrer bikumme - vu sinem Doktervatter Pfeilschifter z Friiburg i.B. un vum Prinz Max von Sachsen z Friiburg i.Ü. D schlimme Erfahrige vum Erschte Wältgriäg heben em zeigt, ass es numme Versehnig un Friide ka gä, wänn d Velker vu dr Wält zämme, ibernational un iberkonfessionäll sich drum bemiähje. 1927 uf dr Lausanner Kumferänz "Faith and Order" vum ekumenische Wältkongräss isch dr Metzger as Beobachter gsii; 90 Kirche sin derte verdrätte gsii. Dodrzue het er e bsunderi Erlaübnis vu sinem Bischoff brücht - eigentlig het d katholisch Kirch verbotte, do dra teilznämme. Nochhär het er im Vatikan brichtet un het in Ufsätz positivi Aspäkt vu däre Tagig zeigt, het aber aü zeigt, was mit dr katholische Glaübenslehr nit ka zämme brocht wäre.

Im Metzger Max het aü d Bibelstell Johannes 17,23 viil zum Dänke gä - däm no het dr Jesus zum Gottvatter iber d Chrischte gsait:

"I bi i ine, und du bisch i mir; so sölle si ganz eis wärde, für dass d Wält merkt, dass du mi gschickt hesch, und dass du se lieb hesch, so wi du mi lieb hesch."

E Schritt zu dr Eiheit het fir dr Metzger solle e Bruederschaft "Una Sacta" sii, wu alli Konfessione dra hän solle beteiligt sii - diä freiwillig Gmeinschaft hätt sotte zämme bätte un zämme grischtligi Nägschteliäbi (Hilfsdiänscht) üsiäbe. In däm Sinn het dr "Brueder Paulus", wiä dr Metzger Max sich sälber gnännt het, mehreri Publikatione rüsgä.

Z Meitinge het dr Metzger 1939 un 40 aü ekomenischi Gsprächer organisiärt, wu Intressiärti üs allene Kirche drzue iiglade gsii sin. Im ganze Ditschland het er Vorträg ghalte zum Thema "Wurum si mir im Glaübe gspalte". Dr Metzger Max het e grossi Wirkig uf sini Herer gha. No sinene Vorträg sin an viile Ort ekomenischi Gsprächsgreis grindet wore. Diä Arbet vum Metzger isch aber uf dr Argwohn vu verschiidene Bischeff gstoße, in dr Bischtimer Friiburg, Berlin un Breslau het er nit derfe rede. Dr aposchtolisch Nuntius z Berlin (im Pabscht si Botschafter) het dr Metzger zerscht unterstitzt, drno isch em aber esach doch z wit gange.

Üs em Augsburger Gfängnis rüs het dr Metzger e "Friidensmemorandum" an dr Pabscht Pius XII. gschickt. Dodrin glagt er driber, ass dr Griäg het kenne üsbräche, wel d Grischteheit nit einig isch. Wäge däm miäß mer d Spaltig iberwinde. Do drzue seig aber grad uf dr katholische Sitte notwändig, ass mer d Sälbschtgrächtigkeit un d Iberhebligkeit iberwindet. In däm Schriibe, so bemerkt dr Rudolf Burger, heb dr Dr. Metzger Ideeä vum zweite Vatikanische Konzil eso vorwäggnumme, ass mer sich grad miäß verstüüne.

Im Metzger Max si letschti Schrift isch 1943/44 in dr Todeszelle entstande un heißt "Theologische Abhandlung". Aü do gohts um d Ekumeni.

Dr Metzger Max im Nationalsozialismus

Apassig un Unterdruckig

Gedänkdafle fir dr Metzger z Magdeburg

Stolperstei fir dr Metzger z Meitinge

Dr Max Josef Metzger het dr Hitler in ere brivate Ufzeichnig am 11. Febber 1933 as "geischtesgranke Hyschteriker oder e Rohling vu dr schlimmschte Art" bezeichnet. Aber bal druf het er sich zu däne Katholike gsellt, wu versuecht hän, mit dr neije Machthaber üszkumme. In sinere Zittig Grischtkinnigs-Bott het dr Metzger 1933 un 34 positivi Aspäkt in dr nationalsozialischtische Bewegig gsähne. Noch em Thomas Veser het dr Metzger sich gwinscht, ass s Vatterland grettet un gheilt wird un het des vum Hitler erhofft. Dr Hitler kennt, so het er gmeint, Ditschland vu dr "Volkssejche" Unmoral, Bodewucher un Üsbejtig befreje. E Ditschland, wu eso greinigt seig, kennt drno wiedr druf hoffe, am friidlige Velkerwettbewerb deilznämme. Dr Abschtinänzler Metzger isch aü uf d Nazi-Bropaganda fir "Volksgsundheit" un "Volksbfläg" niighejt. Aber des het bim e Chrakter wiä dr Metzger nit lang kenne guet goh.

Ab Jülli 1933 ischs zu Repressaliä gegen em Metzger si Grischtkinnigs-Gsellschaft kumme. Im Jänner 34 isch dr Metzger wägen eme Artikel "Die Kirche und das neue Deutschland" drei Dag in "Schutzhaft" kumme. Am 8. Mai 1934 isch dr Grischtkinnigs-Bott verbotte wore - kurz vorhär het dr Metzger e "Firbitt-Litanei" vereffentligt, wu aü fir Jude, Kummenischte un Zigiiner bättet wore isch. 1939 isch er zwei witeri Mol verhaftet wore. 1940 isch e uf Berlin zoge, wun er im Piusstift besser vor dr Gestapo verborge gsii isch. In däm Johr isch er aü üs dr "Reichsschrifttumskammer" üsgschlosse wore; mer het em dr Prässi-Üswiis abgnumme - dodrmit het mr dä bekännend Katholik zum effentlige Schwiige zwunge.

Dr Metzger un dr Wiiderstand

Sitter 1942 isch dr Metzger mit em Widerstandgreis um dr Solf in Verbindig gstande, aber noch em Veser Thomas isch er do wenniger üs politsche Grind ani kumme, dr het in däre oppositionälle Gruppe ender welle e guete Bode fir si Una-Sancta-Arbet finde. In sinere Notiz am 11. Febber 1933 het dr Metzger zwar vermerkt gha, ass er dr Hitler ohni Bedänke verschiäße dät, go in Doiserte vu Mänsche s Läbe z rette, aber, so schribt dr Veser, dä Pazifischt het Gwaltaktione zum s NS-Reschiim ewäg schaffe abglähnt. Dr het e Militärputsch abglähnt, wel dä sich gegen e Regiärig dät richte, wu legal an d Macht kumme isch. Dr Metzger het aü gfercht, ass noch eme Staatsstriich e Birgergriäg dät kumme, un zuedäm seige d Fejnd vu Ditschland nit bereit, mit ere Militärregiärig z verhandle.

Dr Metzger heb im e Briäf, wun er allewäg niä abgschickt het, dr Hitler drzue welle bewege, üs "wahrhaft nationaler Gesinnung" rüs zruckzdrätte. Dä Briäf isch schliäßlig vu dr Gestapo gsuecht, aber nit gfunde wore.

Verurteilig vor em "Volksgrichtshof"; Hiirichtig

Im Metzger Max isch schliäßlig si "Nordlandmemorandum" zum Verhängnis wore. Do drinne het er sich mit ere ejropäische Nochgriägs-Ornig üsenander gsetzt. Dr het sich drgege gwändet, ass Ditschland versticklet wird, aber drfir iigsetzt, ass es entnazifiziärt wird; dr Metzger isch do aü fir e geints Ejropa iidrätte. Des Memorandum het dr Metzger welle iber dr schwedisch Bischoff Eidem an d Alliiärte schicke, s isch aber vun ere Fraü üs dr Nechi vum Metzger an d Gestapo ibergä wore.

Am 14. Oktober 1943 het e Schaübrozäss vor em "Volksgerichtshof" unter em Vorsitz vum Roland Freisler gege dä Suhn vu Schopfe stattgfunde. Dä katholisch Briäschter un Pazifischt isch wäge "Feindbegünstigung gemäß §91 StGB" zum Dot verurdeilt wore. Dr Metzger Max het noch däm speter gschriibe: "Es überkam mich ein Gefühl stolzer Verachtung, als ich das Todesurteil hörte. Ich wußte, dass es keine Schande, sondern eine Ehre war, von solch einem Gericht >ehrlos< erklärt zu werden."

Dr Max Josef Metzger isch drno ins Gfängnis Plötzensee un speter uf Brandenburg-Görden kumme. Am 17. April 1944 isch er hiigrichtet wore.

Dr Metzger soll selig gsproche wäre

Am 8. Mai 2006 isch vum Erzbischof Robert Zollitsch z Friiburg i.B. e Verfahre ereffnet wore, wu dr Metzger Max drbii soll selig gsproche wäre. Do solle Informatione gsammlet un bewärtet wäre, wu d "Seligkeit" vum Metzger bewiise. Eber, wu selig gsproche isch, wird vu dr katholische Kirch vum e Land oder vum e Bischtum as Vorbild fir chrischtligs Läbe agsähne. Im Merz 2014 het s Erzbistum Friiburg e Konvolut mit 6000 Sitte iber dr Metzger derzu fertzigstellt. Am 14. Merz 2024 het dr Papscht Franziskus im Metzger si Martyrium as letschti Vorüssetzung fir d Seligsprächung anerkännt. D Seligsprächung im Friburger Minschter isch fir dr 17. Novämber 2024 vorgsää. As Gedänkdag isch dr 14. April vorgsää.

Literatür

• Lilian Stevenson: Max Joseph Metzger, Priest and Martyr 1887-1944 with a selection from his letters and poems written in prison. London: SPCK, 1952.
• Marianne Möhring: Täter des Wortes. Max Josef Metzger - Leben und Wirken, Meitingen 1966.
• Benedicta Maria Kempner: Priester vor Hitlers Tribunalen, 2. Auflage 1967; S. 273-289. ISBN 3-570-12292-1.
• Werner Becker: Max Josef Metzger. In: Werner Becker/Bruno Radom (Hgg.): Ökumenische Menschen, Leipzig 1969, S. 39-59.
• Klaus Drobisch: Wider den Krieg. Dokumentarbericht über Leben und Sterben des katholischen Geistlichen Dr. Max Josef Metzger, Berlin 1970.
• Michael Plathow: Joseph Haydn. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 5, Herzberg 1993, ISBN 3-88309-043-3, Sp. 1399-1401.
• Leonard Swidler: Bloodwitness for peace and unity: the life of Max Josef Metzger, Philadelphia 1977.
• Paulus Engelhardt (Hg.): Max Josef Metzger: Bruder Paulus. Fribourg: Imba-Verlag, 1980. ISBN 3-85740-099-4.
• Rupert Feneberg & Rainer Öhlschläger (Hg.): Max Josef Metzger: Auf dem Weg zu einem Friedenskonzil. Hohenheimer Protokolle, Bd. 22. Stuttgart: Akademie der Diözese Rottenburg-Stuttgart, 1987. ISBN 3-926297-02-6.
• Stadt Schopfheim (Hg.): Für den Frieden der Welt und die Einheit der Kirche (Begleitbuch zur Ausstellung Dr. Max Josef Metzger). Textredaktion: Klaus Schubring. Schopfheim-Fahrnau: Druckerei Rünzi, 1987. ISBN 3-926431-00-8.

Weblink

 Commons: Max Josef Metzger – Sammlig vo Multimediadateie

• Umfassende Läbenslauf iber dr Max Joseph Metzger uf dr private Websitte vum Gary Mickle
• Meitinger Websitte iber dr Max Josef Metzger
• „Memorandum“ – Demokratisches Manifest vum Metzger (PDF], 8.1 KB)
• Max Josef Metzger uf dr Sitte vum S Erzbistum Friiburg
• Dokument un aktuelli Informatione iber dr Metzger uf dr Websitte vu dr vvn-BdA Augsburg