Milch
Milch oder Milich isch d Flüssikeit, wo Süügedier drmit ihri Junge düen ufzieh. Si wird im Utter (bim Mensch in dr Brust) produziert und d Jungdier suuge an dr Zitze zum dringge.
Dr Mensch bruucht Milch au vo Dier, won er domestiziert het, die wichdigste z Europa si d Chüeh, d Geisse und d Schoof. Es git Kulture, wo Kamel, Ross, Büffel und anderi Süüger gmulche wärde.
Im dütsche Sproochruum meint me mit Milch im allgemeine d Chuehmilch, bi andere Milchsorte erwähnt me s Dier, vo si von em chunnt, z. B. Geissemilch, Schoofsmilch usw. Das isch au d Regelig in dr EU.
Zsämmesetzig
ändere| Inhaltsstoff | Mensch | Chueh | Schoof | Geiss | Ross | Rendier | Büffel |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Wasser | 87,2 % | 87,5 % | 82,7 % | 86,6 % | 90,1 % | 66,9 % | 82,8 % |
| Chohlehydrat | 7,0 % | 4,8 % | 6,3 % | 3,9 % | 5,9 % | 2,8 % | 5,5 % |
| Milchfett | 4,0 % | < 4,2 % | 5,3 % | 3,7 % | 1,5 % | 16,9 % | 7,4 % |
| Eiwiss | 1,5 % | 3,5 % | 4,6 % | 4,2 % | 2,1 % | 16,9 % | 3,6 % |
| Spurenelemänt | 0,3 % | 0,7 % | 0,9 % | 0,8 % | 0,4 % | 1,2 % |
In der Milch het s Chohlehydrat, Eiwyss, Vitamin und Spurenelemänt. D Adeil vo de einzelne Inhaltsstoff si aber vo Dierart zu Dierart underschiidlig. Bi Dierarte, wo e sehr energiiintensive Stoffwächsel hai, isch d Milch bsundrigs riich an Fett, Protein und Chohlehydrat. Do dezue ghört z. B. d Milch vo Walfisch und Iisbäre. Innerhalb von ere Art hai au s Fuetter, d Haltig, d Laktationsziit und dr Gesundheitszuestand und s Alter vo de Tiere Iifluss uf d Zsämmesetzig vo der Milch.
Die hüfigste Protein, wo öbbe 80 Prozänt vo der Gsamtproteinmängi usmache, si d Casein. Die übrige Protein wärde au as Molkeprotein zsämmegfasst. Zu de Molkeprotein ghöre beta-Lactoglobulin, alpha-Lactalbumin, Rinderserumalbumin, Immunglobulin und d Proteosepepton. D Huut (Niidle), wo bim lengere Choche vo Milch an der Oberflechi entstoht, wird dur d Denaturierig vo Albumin verursacht.
S wichtigste Chohlehydrat in der Milch isch d Lactose, drnäbe het s Galactose, Glucose und Spure vo andere Chohlehydrat. Der pH-Wert vo Milch schwankt zwüsche 6,5 für früschi Milch bis öbbe 4,5 für suuri Milch.
Milch as Nahrigsmittel
ändere
Zum Milch chönne ufbhalte, het me scho früe agfange druus Chees z mache.
Für d Nahrigsmittelindustrii z Mitteleuropa hützudags si Milchchüeh der Hauptliferant vo Milch, in de Bärge siis hüfig immer no d Schoof (Schoofsmilch) und d Geisse (Geissemilch), wo aber in dr Vergangeheit grösseri Bedütig gha hai as hütte.
Au Ross (Stutemilch) und Huusesel (Eselsmilch), Kamel, Dromedar und Yak, in de Ande in Südamerika sälte au Lama, wärde gmulche. Höch im Norde wird d Milch vo de Rendier bruucht, z Asie die vo Wasserbüffel, im arabische Ruum wird, näbe dr Geisse- und dr Schoofsmilch, au Milch vo Kamel konsumiert.
Milchsorte
ändere| Milchsorte | ||
|---|---|---|
| Bezeichnig | Fettghalt | Amerkig |
| Rohmilch | 3,5–5,0 % | unbehandleti Milch, daf nume vom Hof wo si broduziert wird verchauft wärde In dr Schwiiz wird Rohmilch au in Chesereie verchauft. |
| Vorzugsmilch | 3,5–4,0 % | wie Rohmilch, aber verpackt im Handel erhältlig |
| Landmilch | min. 3,8 % | mit em volle Fettghalt, muess wärmibehandlet si |
| Vollmilch | min. 3,5 % | muess wärmibehandlet si |
| Fettarmi Milch | 1,5–1,8 % | muess wärmibehandlet si |
| Magermilch entrahmti Milch |
max. 0,3 % | muess wärmibehandlet si |
Weblink
ändere
Commons: Milch – Sammlig vo Multimediadateie
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Milch“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |