Oschtmitteldytschi Dialäkt

Dialäkt: Undermarkgreflerisch

Di oschtmitteldytsche Dialäkt bilde zämme mit dr weschtmitteldytsche Dialäkt (Mittelfränkisch un Ryyfränkisch) di mitteldytsche Dialäkt. Si wäre vor allem z Dytschland in dr eschtlige Bundesländer gschwätzt. Zmittsen im oschtmitteldytsche Dialäktruum lyt s Biet vu dr Sorbische Sproch.

Verbreitig vu dr oschtmitteldytsche Dialäkt

Abgränzig un Unterdeilig

Im Mitteldytsche, wu im Biet zwische dr Benrather Linie (nerdligs maken gege sidligs machen) im Norde un dr Speyerer Linie im Side (nerdligs Appel gege sidligs Apfel) gschwätzt wird, isch di zwot Lutverschiebig in weniger starkem Umfang uusbregt wie im Oberdytsch. Dergege het s die Lutverschiebig im Niderdytsch un Niderländisch gar nit gee.

Di oschtmitteldytsche Dialäkt wäre vu dr weschtmitteldytsche abgränzt dur d Isoglosse vu dr Verschiebig vu germ. p im Aalut (oschtmitteldt. ‚Fund’ – weschtmitteldt. ‚Pund’). Vor allem di sidlige oschtmitteldytsche Dialäkt (Erzgebirgisch, Nordböhmisch, Nordmährisch) hän aber d Form ‚Pfund’).

• Niderdytsch: maken – Appel – Pund
• Mitteldytsch: machen - Appel
  • Weschtmitteldytsch: Pund
  • Oschtmitteldytsch: Fund
• Oberdytsch: machen, Apfel, Pfund

S Oschtmitteldytsch wird unterdeilt in Thüringisch, Obersächsisch un Lausitzisch. Im Norde bildet s Sidmärkisch zwische dr maken/machen un dr ik/ich Linie e Ibergang zum Niderdytsch. Bis in d Mitti vum 20. Johrhundert het s no s Schlesisch un s Hochpreußisch gee, wu aber dur d Verdryybig vu dr dytschsprochige Bevelkerig noch em Zweite Wältchrieg zum große Deil untergange sin. Vor allem in Mittelschlesie um Oppeln git s aber no Räscht vu dr dytschsprochige Schlesier.

D Gränze zwische Thüringisch un Obersächsisch bildet d Isoglosse thür. 'mach(e)' (Inf.) – obersächs. 'machen'. S Obersächsisch un s Lausitzisch-(Schlesisch) wäre dur Isoglosse obers. ‚den’ (Art. Akk.) – laus.-schles. ‚da’ abgränzt.

Dialäkt un Dialäktgruppe vum Oschtmitteldytsch

• Thüringisch (Thüringe, sidligs Sachse-Anhalt, Hesse (Werratal) un Nidersachse (Bad Sachsa))
• Obersächsisch
  • Meißenisch, (Sachse, Nordböhme)
  • Erzgebirgisch (Sachse, Oberharz)
• Nordobersächsisch-Sidmärkisch (Sachse un Brandeburg (Ober- un Niderlausitz))
  • Nordobersächsisch
  • Sidmärkisch (mittlers Sachse-Anhalt, Berlin un Brandeburg)
• Schlesisch (Schlesie, eschtligi Mark Brandenburg, Nordböhme, Nordmähre)
• Hochpreußisch (sidligs Oschtpreuße)

Wortschatz

Dr Wortschatz vu dr oschtmitteldytsche Dialäkt isch bschribe im Brandeburg-Berlinische Werterbuech (Berlin-Brandeburgischi un Lausitzischi Dialäkt), im Thüringische Werterbuech (thüringischi Dialäkt), im Werterbuech vu dr obersächsische Mundarte (obersächsischi Dialäkt), im Schlesische Werterbuech (schlesischi Dialäkt), im Sudetedytsche Werterbuech (ostmitteldytschi Dialäkt vum Sudeteland) un im Preußische Werterbuech (hochpreußischi Dialäkt).

Literatur

• dtv-Atlas zur deutschen Sprache, 13. durchgesehene Auflage, München 2001

Weblink

• Dytsche Sprochatlas
• Forschigsprojäkt: "Ostmitteldeutsche Schreibsprachen im Spätmittelalter"