D Bariiser Kommune

As Bariiser Kommune (franzöösisch La Commune de Paris) wird der revoluzionäri Bariiser Stadtroot vom 18. Merz bis 28. Mai 1871 bezäichnet, wo wääred em Dütsch-Französische Chrieg gegen e Wille vo dr konserwative Zentralregierig spontan bildet worde isch und brobiert het, Bariis noch sozialistische Vorstellige z verwalte. Iire Mitgliider säit mä Kommunarde (frz. communards, Sg. communard). D Bariiser Kommune gältet as e Bischbil für d Dikdatuur vom Proletariat und Vorbild für d Röötdemokratii.

Bariiser Kommunarde 1871 bim Sturz vo dr Colonne Vendôme

Gschicht

Am 1. Septämber 1870 het die franzöösischi Armée de Châlons, wo d Armée du Rhin, wo vo de Dütsche bi Metz iigschlosse gsi, d Schlacht vo Sedan verloore und kapituliert. Dr Kaiser Napoleon III. isch gfange gnoo worde. Am 4. Septämber isch dr Kaiser as abgsetzt und d Republik usgrüeft worde. Z Bariis isch e Regierig vo dr nazionale Verdäidigung under em Adolphe Thiers gweelt worde, wo in dr liberale Opposizioon gegen e Napoléon III. e Rolle gspiilt het. Vom 19. Septämber aa isch die franzöösischi Hauptstadt vo de Dütsche belaageret worde.

Am 28. Januar het Bariis kapituliert, und die dütschi Armee het Befestigunge in de Voorstedt bsetzt. Die Dütsche häi vo de Franzoose verlangt, ass si e Nazionalversammlig wurde weele, wo über Chrieg und Friide wurd entschäide. D Hauptstadt Bariis het republikanisch gweelt, also drfür mit em Chrieg witer z mache, wääred s ländlige Frankriich konservativ, also für e Friide und für d Kapitulazioon, gstimmt het. In dr Nazionalversammlig häi d Royaliste die absoluti Meerhäit ghaa, und si het sich am 12. März 1871 z Versailles niidergloo, zum zäige. ass s republikanische Bariis nid die legitimi Hauptstadt isch.

Wil noch dr Kapitulazioon die franzöösisichi Armee iiri Waffe het müesse abgee und d Bariiser Nazionalgarde iiri häi döfe bhalte, häi d Milizionäär s Zentralkomitee, wo im Februar 1871 gründet worde isch, afo beherrsche und d Revoluzionäär, under iine Blanquiste wie dr Raoul-Georges-Adolphe Rigault und Proudhonistische wie dr Eugène Pottier, dr Charles Beslay und dr Eugène Varlin, wo zerst in dr Minderhäit gsi si, häi sich afo duuresetze häi aber denn nonig draadänggt, e Revoluzioon z mache.

Denn het aber d Regierig vom Thiers am 18. Merz brobiert, d Kanoone, wo d Nazionalgarde vor de Dütsch versteggt häi, z übernee. D Soldate, wo das hätte sölle mache, häi aber mit de Republikaner fraternisiert und d Generäl Lecomte und Clément Thomas, wo vorhär befoole häi, uf d Bariiser z schiesse, umbrocht. D Regierig isch uf Versailles gflüchdet und proletarischi Nazionalgarde häi Bolizeiböste übernoo. S Zentralkomitee het d Macht in Bariis übernoo und Waale für e Gmändiroot organisiert. Am 26. Merz häi die Linksbürgerlige, Kommuniste und Sozialiste die Waale gwunne und s Zentralkomitee het im Gmändiroot d Verantwortig übergee. Dä het die allgemäini Volksbewaffnig usgrüeft und d Verdäidigung vo Bariis gege die dütsche Drubbe und au gege die franzöösische Regierigsdrubbe organisiert.

Kommunarde uf de Barrikade uf em Place Vendôme bi dr Rue de Castiglione

Im Gmändiroot het s zwäi Frakzioone gha. Die äinti het sofort Sozialreforme welle iifüere, die anderi het das welle ufschiebe und zerst d Versaillais welle underwärfe. Für si isch d Kommune e Chriegskommission gsi, wo d Macht im Staat het welle und für das wer si au nid grad zimperlig gsi, Gwalt aazwände. Die Autoritääre häi d Bildig vom ene Woolfaartsusschuss duregsetzt, wien er us der Revoluzioon vo 1789 bekannt gsi isch, und meer oder weniger diktatorischi Vollmachte überchoo het.

D Kommune het d Lääbensbedingige vo de Bürger welle verbessere mit Dekret. Si het under anderem Miete erloo, befoole, ass Verpfändets müess zrugggee wärde, het d Nachtaarbet für Beckergselle abgschafft und d Chinder vo Nazionalgardiste, wo gfalle si, häi e Bangsioon überchoo, egaal öb si ligitim oder illegitim gsi si. Si het au d Chille vom Staat drennt, het d Fabrike, wo d Bsitzer von ene gflüchdet si, zu Kollektiväigedum gmacht, wo vo kooperative Assoziazioone vo Arbäiter sölle bedriibe wärde. Zu de sümbolische Akt vo dr Kommune het d Zerstöörig vo dr Guillotine mit eme Schwärt uf dr Place Voltaire ghöört und dr Sturz vo dr Vendôme-Süüle, wo es Sümbol für d Fäldzüüg vom Napoleon gsi isch.

Am 2. April het d Regierig z Versailles aagfange, d Stadt aazgriffe. Si isch in dr Browinz vo dr dütsch Armee understützt worde, won ere Waffe gliiferet het, zum dört Ufstand niiderzschloo. Noch dr Belaagerig si am 21. Mai 1871 Regierigsdrubbe in d Stadt iidrunge und d Kommune isch zämmebroche. D Kommunarde häi vo denn aa wäärend dr so genannte „Bluetige Maiwuche“ uf Barrikade in de Bariiser Stroosse kämpft. Am 28. Mai isch s ume gsi. 30'000 Lüt si in de Kämpf und de Masseexekuzioone, wo denn cho si, umchoo und öbbe 40'000 gfangegnoo worde.

Gedänggdaafele an dr Mur des Fédérés uf em Friidhoof Père Lachaise.

Am 28. Mai 1871 si die letschte Kommunarde an dr Mur des Fédérés, dr südlige Muure vom Friidhoof Père Lachaise verschosse worde.

D Emanzipazioon vo de Fraue

Wäärend dr Bariiser Kommune isch d Union des femmes pour la défense de Paris et les soins aux blessés under em Iifluss vo dr russische Aristokratin Elisabeth Dmitrieff und dr Buechbindere Nathalie Lemel entstande, die ersti feministischi Massenorganisazioon. D Fraue häi s zum erste Mol duuregsetzt, ass si e Rächt uf Aarbet und dr gliich Loon wie d Manne überchömme, und anderi Rächt wie d Gliichstellig vo ehelige und nit ehelige Chinder und d Sekularisierig vo Bildigs- und Chrankepfläägiinrichdige.

Us soziologischer Sicht

D Kommune vom belaagerete Bariis isch sozialgschichtlig dr Aafang von ere nöije Epoche. Noch em Sebastian Haffner isch s drbii zum erste Mol um Sache gange,

„um die heute in aller Welt gerungen wird: Demokratie oder Diktatur, Rätesystem oder Parlamentarismus, Sozialismus oder Wohlfahrtskapitalismus, Säkularisierung, Volksbewaffnung, sogar Frauenemanzipation – alles das stand in diesen Tagen plötzlich auf der Tagesordnung.“

– Sebastian Haffner (1987)

Litratuur

Sachbüecher

• Sebastian Haffner: Im Schatten der Geschichte. Historisch-politische Variationen aus 20 Jahren, Stuttgart (DVA) 1985, S. 70–121. As Daschebuech under em Ditel Historische Variationen, Münche (dtv) 2003.
• Alistair Horne: The Fall of Paris: The Siege and the Commune 1870–71, (1965, dt. Ausgabe: Es zogen die Preußen wohl über den Rhein), S. 416, Münche (Scherz Verlag), 1967.
• Heinrich Koechlin: Die Pariser Commune von 1871 im Bewusstsein ihrer Anhänger, Don-Quichotte-Verlag, Baasel 1950.
• Bernd Kramer (Hrsg.): Leben – Ideen – Kampf. Louise Michel und die Pariser Kommune von 1871. Kramer, Berlin 2001, ISBN 3-87956-263-6.
• Pjotr L. Lawrow: Die Pariser Kommune vom 18. März 1871. Geschehnisse – Einfluß – Lehren, Unrast, Münster 2001, ISBN 3-89771-905-3.
• Henri Lefebvre: La Proclamation de la Commune, Paris (Gallimard) 1965 (= Collection Trente Journées). Lefebvre, abgerufen am 6. Juli 2013.
• Karl Marx: Der Bürgerkrieg in Frankreich. Marx-Engels-Werke 17. S. 313–365.
• Dieter Marc Schneider (Hrsg.): Pariser Kommune 1871, Rowohlt, Reinbek 1971:
  • Band 1: Bakunin, Kropotkin, Lavrov, ISBN 3-499-45286-3.
  • Band 2: Marx, Engels, Lenin, Trotzki, ISBN 3-499-45287-1.
• Helmut Swoboda (Hrsg.): Die Pariser Kommune 1871, Deutscher Taschenbuch-Verlag, Münche 1972, ISBN 3-423-00734-6.

Belletristik

• Bertolt Brecht: Resolution, 1934. In: Svendborger Gedichte, 1939, vertont von Hanns Eisler.
• Bertolt Brecht: Die Tage der Commune, Suhrkamp, Frankfurt 1993, ISBN 3-518-10169-2.
• Jutta Ditfurth: Die Himmelsstürmerin, Marion von Schröder Verlag, Düsseldorf 1998, ISBN 3-547-72108-3.
• Jean Vautrin: Le Cri du Peuple, Roman, Paris 1999. Als Comicroman adaptiert von Jacques Tardi. In dieser Form ins Deutsche übersetzt:
  • Jacques Tardi & Jean Vautrin: Die Macht des Volkes. Ein Comicroman in vier Bänden, Edition Moderne, Zürich:
    • Die Kanonen des 18. März, 2002, ISBN 3-907055-62-4.
    • Die zerstörte Hoffnung, 2003, ISBN 3-907055-73-X.
    • Zeit des Schreckens. 2004, ISBN 3-907055-84-5.
    • Das Vermächtnis der Ruinen, 2005, ISBN 3-907055-96-9.
• Arthur Rimbaud: Sämtliche Werke, Insel-Verlag, Frankfurt/Leipzig 1992, ISBN 3-458-33098-4:
  • Die Pariser Orgie oder Paris füllt sich wieder, (franz.: L’orgie parisienne ou Paris se repeuple).
  • Die Hände Jeanne-Maries, (franz.: Les mains de Jeanne-Marie).
  • Pariser Kriegslied, (franz.: Chant de guerre parisien).
• Jules Vallès: Jacques Vingtras. Das Kind. Die Bildung. Die Revolte, März bi Zweitausendeins, Frankfurt 1979; wieder: Area, Erftstadt 2004, ISBN 3-89996-029-7 (autobiographischi Trilogii)
• Émile Zola: Der Zusammenbruch (La débâcle), 1892.

Weblingg

 Commons: D Bariiser Kommune – Sammlig vo Multimediadateie

• Marlis Meergans, Eberhard Noll: Die Pariser Kommune – Die 72 Tage der Pariser Kommune. als html-Version auf glasnost.de (erste von 12 Unterseiten), und als PDF-Datei auf treibsand.servus.at, abgrüeft am 6. Juli 2013.
• Stimmen der proletarischen Revolution: Karl Marx: Der Bürgerkrieg in Frankreich, abgrüeft am 6. Juli 2013.
• Antje Schrupp: Frauen in der Pariser Kommune (1871)

Fuessnoote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Pariser_Kommune“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.