Aalti Rhybrugg Konschtanz

Rhybrugg Konschtanz
	Rhybrugg Konschtanz Bligg vum Konschtanzer Münschter uff d Rhybrugg
Brucht as	Strõßè- un Ysèbaabrugg; mit Velowäg un Trottoir
Überfüerig über	Gmeindschtrõß, Hochrhybaan
Goot über	Seerhy
Ort	Konschtanz
Konstrukzioon	Staalbalchèbrugg
Gsamtlengi	127,8 m
Bräiti	26,95 m
Grössti Stützwiti	42,6 m
Eröffnig	1938
	Lage
	Rheinbrücke Konstanz (Baden-Württemberg) Rheinbrücke Konstanz
	Rheinbrücke Konstanz (Baden-Württemberg) Rheinbrücke Konstanz

Dä Artikel beschrybt diè Alt Rhybrugg. Zuè dè witerè Rhybruggè z Konschtanz luèg Faarradbrüggle Konschtanz un Schänzlebrugg.

47.6662829.178676Koordinate: 47° 39′ 59″ N, 9° 10′ 43″ O

D Rhybrugg Konschtanz (Aalti Rhybrugg) übberschpannt z Konschtanz dè Seerhy. S Bauwärch isch è kombinyrti Strõßè- un Ysèbaabrugg. Si übberfüürt diè eingleisigi Hochrhybaan, ergo diè Baddischi Hauptbaan bi Streggèkilometer 413,5 un zuèsätzlich d Konzilschtrõß, wo d Innüschtadt mit Petershuusè vobindèt. Zwei Faarschtreifè stadtywärts un drei i dè Gegèrichtung wyst d Strõßèbrugg uff. Zuèsätzlich sin stadtuuswärts links (rhyabsi) èn Radwäg für beidi Richtungè un rächts è Trottoir ygrichtet. A dè Brugg fangt d Kilometryrig vom Rhy aa, d. h. diè Aalt Rhybrugg z Konschtanz lyt bi Rhykilometer 0,0.

Glychzitig isch sèll diè èrscht Vobindung zwischè m nördlichè un südlichè Boddèsee-Ufer uff èm Landwäg, sit dè Rhy, also de Aalt Rhy s Rintel bi Aaltèrhy volõ hèt.

Gschichtè

Abriißè vo dè Konschtanzer Rhybrugg im Johr 1799 uff Bfeel vom französischè General Haintrail

Ludwig Leiner: Aalti Rhybrugg z Konschtanz, zeichnèt 1885 nõch aaltè Skizzè

Diè èrscht Brugg übber dè Seerhy hèn d Römer bi Gottlièbä baut. Well sich z Konschtanz d Handelsstrõßè nõch Obberitaliè, Frankrych un Oschteuropa chrützt hèn, wörd für s 10. Johrhundert è hölzerni Brugg unterhalb vo Konschtanz aagnõ. Dè Bau von èrè Jochbrugg uss Holz i dè Flucht vo dè Rhygassè isch für öppe 1200 dokumentyrt.^[1]

I s Bruggèbauwärch isch ab 1418, bezèhigswys 1427 bis 1437 è Mülli ybaut worrè, well d Bruggèpfôôl èn Rüggschtau vom Obbersee bewǜrkt hèn un s Gfäll vo 30 Santimeter zwǜschè Obber- un Untersee voschtärkt hèn. È unzuèrychendi Standsicherheit hèt 1540 zum Abriss un Neubau vo dè Rhybrugg gfüürt.

1544 isch s neue Bauwärch fèrtiggschtellt worrè. Es hèt uss ènèrè übberdachtè Holzbrugg bschtandè, uff Pfòòljoch gründet, aa dènnè sich beidsitig Bogèbruggè uss Stei un Zugbruggè aagschlossè hèn. Èn Müllèkomplèx mit èm Strychweer hèt s Bruggèbauwärch ergänzt. Meemòls isch dè hölzerne Bruggèübberbau yschlièßlich dè Müllènè abbrènnt un widder uffbaut worrè, asè unter andrem i dè Johr 1548 un 1675. Am 17. März 1799 isch d Brugg durch im Napoleon sini Truppè gschtürmt un deilwys abdrait worrè. Spôter isch si widder uffbaut worrè.^[2] Im Johr 1856 isch d Brugg nomòls abbrènnt. Uff èn Widderuffbau vo dè Brugg isch 1857 schlièßlich gmääß Übberykumpft vo dè Boddèseeuferschtaatè vozichtet worrè, well diè stauendi Wǜrkung vom Bauwärch als Grund vo ekstreemè Hochwasserschtänd im Obbersee gsää worrè isch.^[3] Bis zu dè Fèrtigschtellung vo dè neuè Brugg hèt è hölzerni Behèlfsbrugg diè fescht Querung vom Seerhy möglich gmacht.

Bildmitte Alte Rheinbrücke, links Dominikanerinsel

Brugg vo 1860

Um èn möglichscht großè Abflussquerschnitt vom Seerhy sicherzschtellè, isch 60 m flussabsi èn Bruggèneubau baut worrè, wo nebbè m Strößèvokeer au diè Baddisch Hauptbaan übberfüürt hèt un drei langi Öffnungè mit jewyls 42,6 m Stützwiti aufgwisè hèt. Dè Baddische Baurõt Robert Gerwig hèt s Bauwärch entworfè un hèt d Bauleitig vo dè Bruggèarbètè durrègfüürt. D Firma Gebrüder Benckiser uss Pforzè hèt ab Oktobèr 1858 diè Unter- un Übberbautè errichtet. D Strõßèbrugg isch am 3. Dezembèr 1860 im Vokeer übbergää worrè. Diè zweigleisigi Ysèbaabrugg isch denn mit dè Inbedrybnaam am 15. Juni 1863 chò, wo diè Baddisch Hauptbaan eröffnet worrè isch. D Baukoschtè hèn 600.000 Guldè bedrait. Uffgrund vo zuènèmmendè Vokeerslaschtè vo dè Züüg hèt scho 1873 è Ysèbaagleis stilllait wörrè müèsè. I dè Zit vom Nationalsozialismus isch s Bauwörch in Horscht-Wessel-Brugg umbenamst worrè.

Brugg vo 1938

Um d Leischtungsfähigkeit vo dè Rhybrugg z steigèrè, hèt d Stadt Konschtanz in Zämmèarbèt mit èm dõmòligè Strõßèbauamt un dè Dütschè Rychsbaan beschlossè, d Brugg grundlegènd umzbauè. D Stützwitè sin uuvoändert blibbè, allerdings isch d Brugg um öppè 50 % vobreiterèt worrè. S Unternämmè Ed. Züblin uss Stuègètt hèt dè Zuèschlag un dè Uffdraag für dè Bau vo dè Unterbautè erhaaltè. Mit èm Büèz isch im Novembèr 1936 aagfangè worrè. Nõchdèmm è 190 m langi Behelfsbrugg stròmabsi baut worrè isch, hèt mò dè Rüggbau vo dè Brugg abschnittswys bedribbè, woby d Ysèbaabedryb unter Yschränkungè uffrächterhaaltè worrè. Vo dè aaltè Brugg isch dè iiserne Übberbau sowiè d Unterbautè, Widderlager un Stròmpfyler bis uff d Wasserlinniè abbrochè worrè. Im Schutz von èrè Spundwand sin Holzpfôôl mit Längè vo 18 bis 20 m i dè Flussgrund grammt worrè, d Widderlager stròmabsi volängerèt un d Stròmpfyler zuèsätzlich vobreiterèt worrè. D Hèrschtellung vo dè Widderlager isch mit uusbedonyrtem Sichtmuèrwärch uss Waldulmer Granit durrègfüürt worrè. D Stròmpfyler sin i dè gschlossenè Baugruèb ygschalèt un bedonyrt worrè. Für diè stäälernè Übberbautè hèt s Unternämmè M.A.N. Mainz-Gustavsburg dè Zuèschlag un dè Uffdraag erhaaltè. Diè einzelnè Bruggèdrääger sin in Schüss im Wörch Mainz-Gustavsburg hèrgschtellt un mit dè Ysèbaan zu dè Bauschtell gfugerèt worrè, wo selli denn mit èm Bortalkraan yghobbè un zämmègfüègt (gniètet) worrè sind. Am 9. Oktobèr 1938 isch d Yweihung vo dè neuè Brugg übber d Bünni gangè.

Vobreiterung 1957

Im Zweitè Wältchrièg isch d Seerhybrugg ganz blibbè. Im Johr 1956/57 isch è erneuti Faarbaanvobreiterung gmacht worrè zum im stärker worrene Vokeer i dè Stadt grächt z wörrè. Dõdezuè isch dè sit 1938 für s zweite Gleis freighaaltene Korridor vowendet worrè. Sell isch möglich worrè, nõchdèmm diè Dütsch Bundesbaan iri Blään uffgää hét, dè Konschtanzer Hauptbaanhof zweigleisig aazschlièßè.

Zur witerè Entlaschtung vo dè inzwǜschè gröschtedeils übber 70 Johr aaltè Strõßèbrugg isch als zweiti feschti Rhyübberquerung z Konschtanz d Schänzlebrugg baut un 1980 im Vokeer übbergää worrè. Zèrscht isch sèlli Entlaschtung abber mee im lokalè, innerstedtischè Vokeer realisyrt worrè, dè Fèrnvokeer vom Bodenrügg i d Oschtschwiz un umkeert isch bis zu dè Aabindig vo dè Schänzlebrugg a s schwizer Fèrnschtrõßènetz abber witerhy deilwys übber diè aalt Rhybrugg gangè.

Konschtruktion

Brugg vo 1860

Drei (vo vir) Figurè zwǜschèm Bulverturm, vom Rhydorturm zues gsää. Im Hintergrund lyt diè hütig Rhybrugg

Diè insgsamt 17,85 m breiti Bogèbrugg hèt zwei Ysèbaagleis un stròmabwärts ei Strõßèfaarbaan mit 5,4 m Breiti sowiè beidsitig Trottoir übbèrfüürt. S 127,8 m lange Bauwärch hèt drei Öffnungè mit jewyls 42,6 m Stützwitti ghaa. Dè Übberbau hèt i jeddèrè Öffnung uss vir vollwandigè, Bogèdräger uss Schmydeiisè bschtandè. Im Grund voankerèt isch s Bauwärch mit Hǜlf vo 992 Pfòòl, uff dènnè mit Senkkäschtè d Fundamänt baut worrè sin. Uff dè vir Pfylerchöpf sin Statuè vo dè Bischöf Konrad un Gebhard vu Konschtanz sowiè im Herzog Berthold vo Zähringè un èm Großherzog Leopold gschtandè. Diè beidè letschterè sin vom Hans Baur gmscht worrè. Alli vyr Figurè stön sich mittlerwyl zwǜschè Rhydorturm un Bulverturm i dè Nóchi vo dè hütigè Rhybrugg gegèübber.

Brugg vo 1938

D Gsamtschtützwitti vo dè neuè Brugg isch unvoänderèt 127,8 m hoch, bi nu 26,95 m Gsamtbreiti. D Strõßèfaarbaan isch uff 10,0 m vobreiterèt worrè. D Brugg wyst sitdèmm für dè Strõßèvokeer, dè Ysèbaavokeer un dè nit motorisyrte Vokeer drei drènnti Übberbautè uff, woby d Pfyler un Widderlager für zwei eingleisigi Ysèbaabruggèübberbautè uusglait worrè sin, allerdings isch nu dè öschtliche Übberbau realisyrt worrè. Dè èrschte Übberbau dè Stròm abbèzuès isch dè Fuèßgängerschteeg, dè folgende d Ysèbaaübberfüürung vo dè Dütschè Baan un dè Stròm obsi diè füüfschtreifigi Strõßèbrugg, a dèrrè irèm weschtlichè Hauptdräger no è Konsolè für èn Radwäg montyrt isch.

In Längsrichtig wysèd d Übberbautè èn Durchlaufdräger als Bauwärchsischteem uff. Jeddi Brugg hèt zwei stäälerni Hauptdräger mit èrè variablè Konschtruktionshöchi un horizontalem Obbergurt, wellè obberhalb vo dè Faarbaan aagordnet gsi isch. Dè Untergurt wyst übber n Stròmpfyler è vertikali Krümmig mit èm Radius vo öppè 100 m uff.

I dè Luggè zwǜschè dè Ysèbaa- un Strõßèbrugg isch 1957 uff diè schu vorhandenè Lägerbänk vo dè Widderlager un Pfyler èn drittè Hauptdräger ygfüègt worrè, wo diè öschtlichi Faarbaandaflè drait.

D Durchfaartshöchi bedrait bezogè uff dè Konschtanzer Normalpegel, vom Obberè See aagluègt, links 5,75 m, mittig 6,15 m un rächts 6,33 m.

Literadur

Michael Brunner: Anmerkungen zur Konstanzer Rheinbrücke im 17. Jahrhundert, i dè: Schriften des Vereins für Geschichte des Bodensees und seiner Umgebung, 114. Jg. 1996, S. 65–71 (Digitalisat (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] )
Hans-Wolfgang Scharf: Eisenbahn-Rheinbrücken in Deutschland. EK-Volaag 2003 Fryburg, ISBN 3-88255-689-7.

Weblingg

Commons: Rheinbrücke Konstanz – Sammlig vo Multimediadateie

Einzelnõchwys

↑ Helmut Maurer: Die Konstanzer Bischöfe vom Ende des 6. Jahrhunderts bis 1206. Walter de Gruyter, 1981, ISBN 978-3-11-017664-3, S. 404
↑ Elisabeth Müller-Widmann: Geschichten aus dem alten Konstanz. Volaag Gronèbärg, Gummersbach, 1983. ISBN 3-88265-083-4. S. 65: D Bruggè.
↑ Werner Konold: Die Regulierung des Bodensees: eine alte Geschichte. In: ’’Der Rhein’’, Landeszentralè vo dè bolitischè Bildig Baddè-Württèbärg, Zitschrift: DER BÜRGER IM STAAT, Heft 2/2000

Di nögscht Brugg flussufwärts:
–

Bruggene öber de Rhy

Di nögscht Brugg flussabwärts:
Faarradbrüggle Konschtanz

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Rheinbrücke_Konstanz“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

[1] Helmut Maurer: Die Konstanzer Bischöfe vom Ende des 6. Jahrhunderts bis 1206. Walter de Gruyter, 1981, ISBN 978-3-11-017664-3, S. 404

[2] Elisabeth Müller-Widmann: Geschichten aus dem alten Konstanz. Volaag Gronèbärg, Gummersbach, 1983. ISBN 3-88265-083-4. S. 65: D Bruggè.

[3] Werner Konold: Die Regulierung des Bodensees: eine alte Geschichte. In: ’’Der Rhein’’, Landeszentralè vo dè bolitischè Bildig Baddè-Württèbärg, Zitschrift: DER BÜRGER IM STAAT, Heft 2/2000

[1]

[2]

[3]