Schloss Sargans

S Schloss Sargans isch e Burgaalaag obe vo Sargans im Kanton Sanggalle in dr Schwiz. D Burg het zämme mit em Stedtli e Festigsaalaag bildet.

Schloss Sargans
S Schloss Sargans vo Südoste us gsee. S Schloss Sargans vo Südoste us gsee.
Entstehigsziit:	12. Joorhundert
Geografischi Lag:	47° 3′ 0,7″ N, 9° 26′ 14,2″ O47.0501949.437282
Schloss Sargans (Schweiz) Schloss Sargans

D Burg Sargans isch 1282 zum erste Mol urkundlig erwäänt worde, wo mä dr Grööfin Elisabeth vo Wärdebärg-Sargans en Urkunde für e dr Verchauf vo Güeter usgstellt het.

Gschicht

Bis 1480

Under rm Groof Hugo vo Montfort (* um 1160, † 1228), het mä am Aafang vom 13. Joorhundert d Burg baut, vermuetlig e nchlini Burgaalag vergröösseret. Dr Bärgfriid mit dr Ringmuure mit Zinne druf isch dr eltist Däil vo dr Aalaag, wo no existiert. D Archeologin Franziska Knoll-Heitz het aber e Muureegge gfunde, wo druf hiiwiist, ass es Fundamänt git vom ene eltere Geböid, wil dr Durm über die Muureräst baut worde isch.

Um d Middi vom 13. Joorhundert isch d Aalaag under em Hartmann I. dr Stammsitz vo de Groofe vo Wärdebärg-Sargans worde. Zu dere Zit het mä woorschinlig au dr Palas an dr Westsite aabaut, dr grösst Bau vo dr ganze Aalaag. 1459 isch er bim ene Ärdbebe iigstürzt. 1460 het mä aagfange mit Ufbaue und im östlige Däil isch s so genannte Hinderschloss an Durm aabaut worde. Wil s hät chönne iistürze het mä dä Däil noch 400 Joor abgrisse und an sim Blatz die hütige Ussichtsterrasse baut.

D Jooreszaal 1506 am ene Dachbalke vom Palas und d Zaale 1508 und 1510 an Düürestürz wiise aber druf aane, ass mä bis am Aafang vom 16. Joorhundert dra baut het.

Underdanegebiet vo de Äidgenosse

S Wabbe vo de Groofe vo Wärdebärg-Sargans

Wääred em Alte Züürichrieg (1436–1450) isch Sargans aabebrennt worde, dr Burg isch aber nüt bassiert. Spööter isch e Däil vo dr Aalaag iigstürzt. 1483 isch d Groofschaft en Underdaneland vo de äidgenössische siibe alte Ort worde. Vo 1459 bis 1798 häi si dä Bsitz as Gmäini Herschaft verwaltet.

Wil d Burg dr Amtssitz vo de regierende Landvögt hätt sölle wärde, het mä au dr Palas mit de entsprächende Rüüm nöi müesse iirichde. D Audiänzstube het sich im erste Stock im Südegge befunde; hüte isch dört e Restorant din. An ere Supraporte im Nordostegge stoot d Jooreszaal 1510. Im ene Ruum in dr dicke Muure isch en Inschrift iigritzt:

«Diss.stübli.ist.gemacht.alle.vögten.zum.guten.Jar. von.hansen.Jouchen.von.Uri.Der.zit.Landvuogt.1537.»

Däm Ruum säit mä dorum s «Landvogteistübli». Meereri Wabbe erinner a Landvögt, won emol regiert häi: Zwyssig, Ceberg, Balthasar und Göldin vo Diefenau. Denn chunnt e Gang und denn d Woonrüüm vo de Vögt, wo mit spootgotische Wand- und Deckidääfeli usgstattet si, mit Bettegge und em gschnitzte Wabbe vom Landvogt Johann Caspar Meyer vo Baldegg. Dört isch au d «Agnesstube», wo iire Naame vo dr zwäitletschte Grööfin, dr Agnes von Matsch, het. Hüte isch d Stube e Däil vom Restorant.

Die eltisti Wandverzierig vom Landgrichtssaal stammt us em Joor 1580, wo dr Daniel Tettling Landvogt gsi isch und zäigt d Wabbe vo de eltiste Vögt us em Kanton Schwyz. Au wo mä under em Palas vom Zwinger zum Burghof iinefaart het s Moolereie vo 1581 und Wabbe vo Vögt us em 17. Joorhundert.

1611 het dr Landvogt vo dr Daagsatzig dr Ufdraag öberchoo, d Wabbe vo de Ort, vo wo d Vögt chömme, an dr Ussemuure vom Palas aazmache, so dass mä sä vo witem cha gsee, au hüte no: Züürii, Luzärn, Uri, Schwyz, Obwalde, Nidwalde, Zug, Glarus und, noch em Toggeburgerchrieg, vo 1712 aa, au Bärn. 181 Vögt häi nochenander immer für zwäi Joor vom Schloss us regiert.

Noch 1800

Aqkwrell und Choolezäichnig uf eme dünne Karton. Signiert "F. Pohle" und datiert 1892. Mit Ditel. Daarstellig 32,6 x 23,2 cm

Noch dr Französische Rewoluzioon isch s Schloss 1798 Äigedum vom Staat worde und isch mit dr Mediazioon 1803 in Bsitz vom nöi gründete Kanton Sanggalle choo. 1811 isch s noch em groosse Stadtbrand as Schuelhuus iigrichdet worde. Dr Johann Georg vo Toggeburg, wo 1832 zum e französische Groof gmacht worde isch, het 1834 s Schloss as Brivatmaa kauft und het sich denn afo «Groof vo Toggeburg-Sargans» tituliere.

Noch 1900 isch s Schloss zum erste Mol ganz restauriert worde. 1969/70 het mä mit dr Hilf vom Heimetschutz, em Bund und em Kanton Sanggalle d Fassaade und d Muure no äinisch renowiert.

Näben eme Restorant isch im Schloss sit 1966 e Heimetmuseum din, wo 1983 noch eme Umbau nöi as Museum Sarganserland eröffnet worde isch.

Dr Durm

Dr Durm, wo mit eme Walmdach zuedeckt isch, misst vo inne 8,5 uf 5,3 m; d Muure isch in de undere Stöck vom Durm zwüsche 2,5 und 2,1 m dick. Die undere Däil bestöön us Tuffstäiblöck, wo oobe am Schloss broche worde si; die obere Däil bestöön us Muurwärk, wo zum Däil verbutzt isch.

Dr Durm het fümf Stöck und isch as Woondurm baut worde. Dr ehemoolig Hoochiigang lit uf dr Südostsite im erste Stock. Im zwäite Stock het s nume en äinzig Rundbogefänster an dr Südsite. Mä het im dritte Stock gwoont, und dört cha mä no Spure vom ene Chemmi gsee. Im oberste Stock isch dr Zinnechranz um e Durm ume vermuurt worde, was mä immer no cha gsee.

Vom Bärgfriid us lit gege Norde und Weste dr Burghof, und zringsume isch e starki Ringmuure und e Zwinger stoot im Weste. Die innere Geböid si immer an dr Bärgfriid aabaut worde, und eso isch d Ringmuure frei bliibe. Die Geböid het mä immer wider umbaut oder abbroche. So isch an dr Südsite vom Durm d «Groofestube» entstande, wo von ere no zwäi Fänsterbööge mit Sitzstuefe vorhande si. Räst vo Moolereie, wo mä 1900 bin ere Renowazioon entdeggt het, zäige s Lääbe im Middelalter.

• 
  S Schloss Sargans vo Oste us gsee. Im Hindergrund dr Gonze
• 
  S Schloss Sargans mit em Schlossbärg vo Süde us gsee
• 
  Dr Bärgfriid (Durm)
• 
  D Fassade vom Palas

S Museum Sarganserland

D Heimetmuseum isch 1983 as Museum Sarganserland im Schlossdurm nöi ufdoo worde. Im gliiche Joor isch s as Öiropäischs Museum vom Joor uszäichnet und under d 37 Museum uf dr Wält ufgnoo worde, wo s wärt si sä go bsueche. S Museum isch e Geostett vom Geopark Sardona.

Es zäigt e Duurusstellig über d Gschicht und Kultur vom Sarganserland und immer wider Sonderusstellige. D Drotte mit em schwere Torkelbaum stammt us em 16. Joorhundert und so wäiss mä, ass im Sarganserland sit mee as 1000 Joor Rääbe aapflanzt wordesi und dank em Föön drus e guete Wii entstoot. S Museum isch vom 1. April bis zum 31. Oktober jede Daag offe.

• 
  S Museum im Schlossdurm Sargans
• 
  D Drotte

Litratuur

• Mathias Bugg: Das Schloss Sargans um 1900. Festschrift zum Jubiläum "100 Jahre Schloss Sargans im Besitz der Ortsgemeinde Sargans". 1. Uflaag 1999, 2. Uflaag 2007.
• Mathias Bugg: Sargans (Burg). In: Historisches Lexikon des Fürstentums Liechtenstein, Bd. 2, S. 809. Züüri und Vaduz 2013.

Weblingg

 Commons: Schloss Sargans – Sammlig vo Multimediadateie

• Offizielli Website vom Schloss Sargans
• Offizielli Website vom Museum Sarganserland
• http://schloss-sargans.blogspot.com/

Fuessnoote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Schloss_Sargans“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.