Gmeini Herrschaft

E Gmeini Herrschaft isch in de Zit vor de Helvetische Republik, also vor 1798, es Untertanegebiet gsi, wo vo me als eim Ort vo de Alte Eidgnosseschaft beherrscht worde-n-isch. Ufgrund vo de jewilis unterschidliche Gschicht, wis zu dene Untertanegebiet cho isch, isch au d Beteiligung vo de einzelne Ört sehr unterschidlich gsi.

Charte vo de Gmeine Herrschafte vo de Alte Eidgnosseschaft

Ehemaligi Habsburger Besitzige

Während de verschidnige Chrieg mit de Habsburger hei d Eidgnosse einige Gebiet eroberet, wo vorher vo de Habsburger beherrscht worde sin. Im Johr 1415 sin des d Grafschaft Bade u di Freie Ämter gsi, im 1460i d Landgrafschaft Thurgau u d Grafschaft Sargans (ab 1483 het au d Herrschaft Freudebärg do derzu ghört) un ab em 1490i au no d Herrschaft Rhytal. Zämmegfasst het me si au als Dütschi Gmeine Vogteie bezeichnet.

D Herrschaft über d Grafschaft Bade hei sich bis zum Zweite Villmergerchrieg di acht alti Ört teilt, ab em 1712i numme no Züri, Bärn u Glaris. Di Freie Ämter, d Grafschaft Sargans u d Landgrafschaft Thurgau si vo sibe vo de Alte Ört verwaltet worde, Bärn isch erscht im 1712i als achter Ort derzu cho. Ei Usnahm isch de unteri Teil vom Freiamt gsi, wo ab em 1712i numme vo Bärn, Züri u Glaris beherrscht worden isch. D Herrschaft über s Rhytal hei bis im 1712i di sibe Ört (ohni Bärn) zämme mim Appizell gha, nach em Zweite Villmergerchrieg isch au do Bärn beteiliget gsi.

D Wappe vo de Dütsche Gmeine Vogteie

• 
  Grafschaft Bade
• 
  D Freie Ämter
• 
  Grafschaft Sargans
• 
  Vogtei Thurgau
• 
  Herrschaft Rhytal

Welschi Vogteie

Charte vo de welsche Vogteie vo de Alte Eidgnosseschaft

D Welsche Vogteie, au Ennetbirgische Vogteie gnennt, hei d Eidgenosse zwüsche 1403 u 1512 vom Herzogtum Mailand eroberet. Teilwiis sin di Gebiet numme für e paar Jahr unter de Herrschaft vo de Eidgnosse gsi. D Herrschaft hei au hiir jewils di Ört sich teilt, wo d Gebiet mit eroberet hei. Uri, Schwyz u Nidwalde hei zämme d Vogtei Reffier (1403-1422 un ab 1495), Bollenz (1477-1480 un ab 1495) un Bellenz (ab 1500) in Bsitz gha. Di zwölf alti Ört hei im 1512 s Maietal, Lauis, Luggarus un Mendris eroberet. Di Gebiet ghöre alli hüt zum Kanton Tessin. Di Talschafte Travaglia u Cuvio un au s Eschetal, wo au im 1512i erobert worde sin, sin im 1515i wider verlore gange.

D Wappe vo de Welsche Vogteie

• 
  Reffier (Riviera)
• 
  Bollenz (Blenio)
• 
  Maiental (Val Maggia)
• 
  Lauis (Lugano)
• 
  Luggarus (Locarno)
• 
  Mendris (Mendrisio)

Zweiörtigi Vogteie

S het einige Gmeini Herrschafte gäh, wo numme zwei Ört d Herrschaft usgüebt hei. So het Bärn für e paar Jahr gmeini Herrschafte zämme mit Soledurn gha, nämlich d Herrschaft über Büre a de Aare vo 1388 bis 1393 un di über d Landgrafschaft Buchsgau vo 1428 bis 1463. Mit Fryburg zämme het Bärn d Herrschaft Grasburg (ab em 1423i), Murte, Grandson, Orbe un Echallens (alli ab em 1475i) eroberet u verwaltet. Zäme mit Züri het Bärn au ab em 1712i d Herrschaft über Hurde gha. Au d Kantön Schwyz u Glaris hei sich d Herrschaft vo Gebiet in de Linthebeni teilt, wo si im Alte Zürichrieg erworbe hei.

Wappe vo zweiörtige Vogteie

• 
  Herrschaft Grasburg
• 
  Murten
• 
  Grandson
• 
  Orbe un Echallens
• 
  Grafschaft Uznach
• 
  Herrschaft Windegg/Gaster
• 
  Herrschaft Hohensax/Gams

Witeri Gmeini Herrschafte

Gmeini Herrschafte het vor allem Bärn au mit zugwandte Ört gha u mengisch bruucht me de Begriff au für d Bezeichnig vo Schirmvogteie, wo s in de alte Eidgnosseschaft gäh het.