Woch / Wuche

E Wuche isch e Zitruum vo sibe Däg. Die Iteilig got uf d Babylonier zruck, wo d Wuchedäg uf die sibe klassische Planete vu dr geozentrische Astronomi daift hän. Die Planete sin glichzittig au mit wichtige Gottheite vu dr jewilige Religion glichgsetzt worre, wo die babylonisch Wuche igfüert hän.

Dr Römer hän die Sibetägwuche (vulgärlatinisch: septimania) in ihrem Riich verbreitet, un au dr Islam het si fer sich bibehalte. Später isch si au in Korea un Japan ybrnumme worre un giltet hit weltwitt.

D Wuchedäg sind noch dr folgende Planete (bzw, meh oder wäniger korrespondierende Götter) daift worre:

Wuchedag:	"Planet"	german. Bez.	christlich-jüdisch Bez.
Sunndig	Sunne (Sol)	Sunne / Sol	Herrgottsdag
Mändig	Erdmo (Luna)	Mo / Mani	----
Zischdig	Mars	Ziu / Tyr	Aftermondag
Mittwuch	Merkur	Wotan / Odin	Mittwuch
Dunschdig	Jupiter	Donar / Thor	----
Fridig	Venus	Frija / Frigg	----
Samschdig	Saturn	-----	Sabbat

Wil die sibe Planete vum geozentrische Weltbild au glichzittig fer wichtigi heidnische Götter gstande sin, het die christlich Chilche mit underschidlichem Erfolg einigi Nämme ustuscht. So isch ussem Wodandag in Dytschland e Mittwuche worre, während er im englische dr Wednesday blibe isch und d Franzose mit em Mercredi kei Schwirigkeit gha hän, wil säller Namme au fer dr Handel stot.

Im bairische nennt mer dr Zischdig drgege Erdag, vu griechisch Ares fer Mars bzw, au noch als Assoziation mit em Gote-Missionar Arius. Im Gebit vum alde Bistum Augsburg het mer säller Namme dorum dur Aftermontag (germ. after = nooch, wie z. B. in englisch after) ersetzt.

Dr Saturndag het sich numme im englische ghalte (Saturday), Samschdig isch wie französisch Samedi e Ableitig vu Sabbat, uns norddytsch Sonnabend isch e rächt durchsichtigi Ableitig.

Dr Sunndig heisst in romanische Sproche degege ybersetzt Herrgottsdag un leitet sich dementsprechend vum latinische dominus ab.

Im (noi)griechische het mer d Wuchedäg drgege durnummeriert.

D Sibetagewuche het grad in vu dr Natur abhängige Gsellschafte einigi Vorteil: Vier Wuche gäbe ugfähr e synodische Mondmunät un korrespondiere au mit em wibliche Menstruationszyklus. Was grad bi zyklische Tätigkeite vu grossem Vordeil isch.

Wucheafang

Nach de europäische Normierig fangt d Wuche mit em Mäntig aa. Die Zellwiis häd aber de Nachtäil, das nöd de Mittwuch i de Mitti vo de Wuche isch, sondern de Dunschtig:

Mändig - Zischdig - Mittwuch - Dunschdig - Friidig - Samschdig - Sundig

I de Veräinigte Staate vo Amerika und i de chrischtliche und de jüdische Religion zelt me d Wuchetääg vom Suntig aa. Das isch di elter Art. Si gaat uf s Judetum zrug und uf di jüdisch-chrischtlichi Überliferig vo de Ärschaffig vo de Ärde (Buech Genesis). Det wird überliferet, de Planet Ärde segi vom jüdisch-chrischtliche Gott i sächs Täg ärschaffe worde und am letschte, em sibete Taag heb er sich usgruebet und de Mänsche befole, si söled sich a dem Tag amigs au usruebe. Das isch de jüdischi Sabbat. S Chrischtetum won i de historische Entwicklig uf em Judetum ufbouet, firet de erschti Tag vo de Wuche, also de Suntig, als de Tag, won gmäs chrischtlicher Uberliferig de Jesus vo de Tote uferstande segi. Bi däre Zellwiis isch de Mittwuch, sim Name entschprächend, i de Mitti vo de Wuche.

Sundig - Mändig - Zischdig - Mittwuch - Dunschdig - Friidig - Samschdig

De Kaländer, wo im dütsche Sprochruum verwändet wird, isch de Gregorianisch Kaländer.
S Datumsformat legt d Form fest, wie s Kaländerdatum und d Uhrzit dargstellt werre.
Johrtousend	Johrhundert	Johrzehnt	Johr	Monat	Wuch
Tag	Stund	Minute	Sekunde	Millisekunde
Ereignis vo me Johrzehnt Johrzehnt vo 1290 v. Chr. bis hüt		Ereignis vo me Johrzehnt ali Johr vun 400 v. Chr. bis hüt		Hischtorische Johrestag ali Dage vo me Johr
D Ziträchnig (Chronology) isch d Strukturierig vo de Zit.
Mit de zitlige Entwicklig vom Universum beschäftigt sich d Kosmology.
D Erdgschicht wird durch di Historischi Geology in de Geologische Zitskala underdeilt.
Innerhalb vo de Naturgschicht undersüecht d Paläontology d Läbewese und ihri Läbesumständ.