Judäa
Koordinate: 31° 47′ N, 35° 13′ O
Judäa (latiinisch Iudaea, vo altgriechisch Ἰουδαία Judaía, wo vo aramäisch ארץ יהודיא, „Land der Juden“, chunnt, hebräisch יהודה Jehuda) isch die geograafischi Bezäichnig vom ene Gebiet in dr Lewante. Im Hebrääische macht mä kä Underschiid zwüsche Judäa und Juda. Uf Dütsch säit mä de Iiwooner vom Gebiet Judäer und mänggisch au Juude.
Jüüdischi Schriftsteller underschäide zwüschen em Judäa hiehaar im Jordan mit Jerusalem as Zentrumsstadt und em Judäa ääne am Jordan. Drbii isch s Judäa ääne am Jordan nit s Gliiche wie d Peräa, äini vo de vier röömische Browinze vom antike Palestina östlig vom Jordangraabe.
Judäa hiehaar im Jordan ändere
Judäa hiehaar im Jordan – oder äifach Judäa – het im Wääsentlige s Gebiet vom frühenere israelitische Königriich Juda umfasst. Vom Joore 6 n. d. Z. aa isch das Gebiet diräkt em röömische Staat understellt gsi, nochdäm dr Kaiser Augustus dr Ethnarch Archelaos, e Soon vom Köönig Herodes em Groosse und sinere samaritaanische Frau Malthake, wäge Beschwäärde vo de Judääer und Samaritaaner abgsetzt het. D Verwaltig isch in de Händ vo röömische Prefekte gsi, wo iire Sitz am Middelmeerhaafe Caesarea Maritima gha häi. Vo 6 bis 66 n. d. Z. si si under em kaiserlige Legaat vo Süürie gstande. Äine vo de bekanntiste Prefekt isch dr Pontius Pilatus. In dr churze Zwüschezit vo 41–44 n. d. Z. isch Judäa zum Territorium vom Herodes Agrippa I. choo, eme Änkel vom Herodes em Groosse.
Judäa ääne am Jordan ändere
S Gebiet vo Judäa ääne am Jordan het d Gaulanitis (d Golaanhööchene) unfasst, d Batanäa, d Auranitis und d Trachonitis. Es isch östlig vom oobere Jordan und nördlig vom Jarmuk-Fluss glääge. Konservatiivi Juuden häi das Gebiet mit Judäa ääne am Jordan bezäichnet. E Hufe konservatiivi Juuden häi dört gläbt, sit si us em Babylonische Exiil (vo 538 n. d. Z. aa) zruggchoo si. In dere Geegend häi si druf gwartet, bis sich d Herschaftsverheltniss in Judäa und Idumäa wurde ändere und s Köönigriich Israel wider chönnt errichdet wärde. Die wichdigsti Stadt vo de konservatiive Juuden in Judäa ääne am Jordan isch Gamla gsi, wo zur Zit vom Jesus öbbe 5000 Iiwooner gha het.
S Judäa ääne am Jordan isch s hauptsächlige Herschaftsgebiet vom Herodes Philippos gsi, bis er im Joor 34 n. d. Z. gstorbe isch. Denn isch s Gebiet under d Browinz Süüria choo.
Judäa in dr röömische Zit ändere
In dr röömische Zit isch Judäa e Browinz gsi. Si het d Groossregioon süüdlig vo dr Browinz Syria bis gege Egüpte umfasst. Dr Pompeius het die Gebiet 63 v. d. Z. erooberet. Die Regioon het d Trachonitis, Auranitis, Gaulanitis, Batanäa, Galiläa, Samarie, Judäa (ääne am Jordan), Peräa, und Idumäa bis zur Gränze gege Aegyptus umfasst. Dr Pompeius het aber Däil von ere regionaale Fürste überloo. D Hasmonäer mit em Brinz und Hoochebriester Johannes Hyrkanos II. häi Idumäa, Judäa (hiehaar im Jordan), Peräa und Galiläa bhalte. Groossi Däil vo Judäa ääne am Jordan, bsundrigs d Gaulanitis, si an Ituräa gange.
Wo dr Gaius Iulius Caesar dr Pompeius besigt het, isch im Hyrkanos si Hööfling Antipatros si Noochfolger worde, wo 43 v. d. Z. vergiftet worde isch. Si Soon Herodes isch 41 v. d. Z. dr röömisch Guwernöör (Tetrarch) worde. Im Winter vo däm Joor di d Parther under em Pakoros I. in Süürie iidrunge und häi im Joor druf Jerusalem erooberet. Si häi dr Johannes Hyrkanos II. gfange gnoo und abgsetzt, an si Blatz isch dr Antigonos dr letzt Herscher vo de Hasmonäer in Judäa worde. Im Herodes isch d Flucht uf Rom glunge. 37 v. d. Z. het en dr röömisch Senat zum Köönig (basileus) vo Judäa erkläärt und er het sich e Naame as Herodes dr Grooss gmacht. Er het si Riich vergröösseret, wo um s Joor 20 v. d. Z. alli Regioone vo Idumäa bis zu de Kwelle vom Jordan und au Judäa ääne am Jordan umfasst het.
Noch em Dood vom Herodes em Groosse (4nbsp;v. d. Z.) isch s zum e jüüdische Ufstand cho, wo die röömische Drubben aber schnäll underdruckt häi. Im Iiverständnis mit em röömische Kaiser Augustus häi die drei Söön vo Herodes em Groosse – dr Herodes Archelaos, dr Herodes Antipas und dr Herodes Philippos – iiri Erbdäil adrätte. Dr Archelaos het Judäa, Samaria und Idumäa gerbt und dr Antipas Galiläa und Peräa. Dr Philippos het d Gebiet östlig vom oobere Jordan uf Damaskus aane, s Judäa ääne am Jordan, üüberchoo. Dr Herodes Archelaos isch e Türann gsi, wo sich in Judäa und Samaria vo 44nbsp;v. d. Z. bis 64nbsp;n. d. Z. eso schlimm benoo het, ass en dr röömisch Kaiser Augustus entloo het. Si Gebiet isch diräkt Prefekt understellt worde, wo us em römische Ridderstand choo si.
Im Joor 41 het dr Kaiser Claudius dr Herodes Agrippa I. zum Köönig erhoobe. Si Gebiet het d Regioone Judäa (hiehaar im Jordan), Samaria, Peräa, Galiläa und Judäa ääne am Jordan umfasst. Dr Agrippa I. isch im Joor 44 gstorbe und si Riich isch widerdiräkt vo de Räämer verwaltet worde. Zwüsche 48 und 54 isch d Browinz im Soon vom Agrippa Marcus Julius Agrippa tum Däil wider understellt worde. Er het s östlige Galiläa, Judäa ääne am Jordan und Däil vo dr Peräa üüberchoo. Dr grooss Jüüdisch Chrieg gege d Röömer isch vo 66 bis 70nbsp;n. d. Z. gange und het mit dr Zerstöörig vom Tämpel z Jerusaleem gändet. Gamla uf de Golaanhööchine isch scho im Joor 67nbsp;n. d. Z. gfalle
D Browinz Arabia Petraea isch 106 bildet worde und het au Däil vo Judäa umfasst. Wo dr Bar-Kochba-Ufstand im Joor 136 niidergschlääge worde isch, het d Browinz Judäa dr Naame Syria Palaestina üüberchoo.
Judäa hüte ändere
S Gebiet vom histoorische Judäa entspricht im Wääsentlige em süüdlige Däil vom Westjordanland, wo vo Staat Israel besetzt isch.
Kwelle ändere
Liddratuur ändere
- Monika Bernett: Der Kaiserkult in Judäa unter den Herodiern und Römern. Untersuchungen zur politischen und religiösen Geschichte Judäas von 30 v. bis 66 n. Chr. (= Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament. Band 203). Mohr Siebeck, Tübingen 2007, ISBN 978-3-16-148446-9.
- Werner Eck: Rom und Judaea. Fünf Vorträge zur römischen Herrschaft in Palästina (= Tria corda. Jenaer Vorlesungen zu Judentum, Antike und Christentum. Band 2). Mohr Siebeck, Tübinge 2007, ISBN 978-3-16-149460-4.
- Bargil Pixner: Wege des Messias und Stätten der Urkirche (= Studien zur biblischen Archäologie und Zeitgeschichte. Band 2). Uusegee vom Rainer Riesner. Brunnen-Verlag, Gießen 1996, ISBN 3-7655-9802-X.
Weblingg ändere
Commons: Judean Desert – Sammlig vo Multimediadateie