Lischtè vo Legyrigè

Dees isch è nõch èm jewyligè Basismetall indizyrti, alphabetisch gordneti Lischtè vo Legyrigè.

Aluminium

• Aluminium. Wörd mit Uusnaam vo Reinaluminium (Foliè) nu in Form vo Legyrigè mit Kupfer, Magnesium, Silicium un witerè Elemänt vowendet, byschpillswys AlMg3, AlMg5 als Legyrigè mit 3-5 % Magnesiumaadeil.
• Duraluminium isch è Knèttlegyrig uss Aluminium, Kupfer, Magnesium, Mangan un Silicium.
• Hydronalium: Handelsbezeichnig für è Aluminiumgusslegyrig mit 3-12 % Magnesium
• Silumin: Markèbezeichnig für è Reiè untereutektischer bis eutektischer Aluminium-Silicium-Gusslegyrigè.

Blei

• Hartblei bschtòt uss Blei un Antimon
• Schròt bezeichnèt è Legyrig uss Blei, Arsen un Antimon.
• Lötzinn isch è Blei-Zinn-Legyrig. Sit einiger Zit findet au kupfer- odder silberhaltigi Zinnlegyrigè Aawendig.
• Natrium-Blei-Legyrigè findet als Drôchnigsmittel un bi dè Hèrschtellig vo Tetraethûlblei Vowendig.

Bismut (Wismut)

• Rose-Metall bschtòt uss Bismut, Blei un Zinn
• Wood-Metall bschtòt uss Bismut, Blei, Zinn un Cadmium
• witeri Bismutlegyrigè: z. B. Lipowitzmetall, Orionmetall, Schnelllòt, Darcotmetall

Cobalt (Kobalt)

• Stellite sin Hartlegyrigè uss 20 - 68 % Cobalt. Witeri, wesèntlichi Beschtanddeil in unterschydlichè Mèngè sin Chrom, Wolfram, Nickel, Molybdän un fallwys bis zu 2,5 % Kollèschtoff.
• Vitallium isch è Metalllegyrig uss Kobalt, Chrom un Molybdän (luèg Chrom-Kobalt-Molûbdän-Legyrig)

Ysè

• Staal isch è Sammelbezeichnig für plastisch voformbari Legyrigè uss Ysè un högschtens 2,06 Brozènt Kollèschtoff.
  • Nitroschtendi Stääl sin Legyrigè uss ysè un Chrom bzw. Nickel un witerè Zuèsätz.
  • Invar bschtòt (hauptsächlich) uss Ysè un Nickel.
  • Kovar bschtòt (hauptsächlich) uss Ysè, Nickel un Cobalt.
• Gussysè isch è Sammelbezeichnig für nit plastisch voformbari Legyrigè uss Ysè un 3 bis 5 Brozènt Kollèschtoff.

Gallium

Gallium isch i sinè Eigèschaft èm Aluminium rächt äänlich. In Vobindig mit einigè Elemènt, zu dennè sowoll Gadolinium, abber au ysè un Magnesium zellet, entschtônn magnetischi Wärchschtoff (s. Römpp, Chemie Lexikon, 9. Ufflaag. Herussgèber J. Falbe un M. Regitz, Thieme-Volaag, Stuègett 1989/92).

• Galinstan isch è eutektischi Legyrig uss Gallium, Indium un Zinn.

Gold

• Titangold: Legyrig: 99 % Gold, 1 % Titan, wörd vor allem bi dè Hèrschtellig vo Trauring un i dè Medizintechnig vowendet. Farblich isch es mit 750er Gäälgold voglychbar, abber è bitzeli grauer.
• Farbgold (allgmein) isch è Legyrig uss Gold, Silber (zu dè Uffhellig vom Gääl un zu dè Vobesserig vom mechanischè Voschaffè) un Kupfer (für d „edli“ intensivi Goldfarbigkeit bzw. für d Ròt-Dönig).
  • Gäälgold: dè Aadeil vo Silber entschpricht dèmm vo Kupfer.
  • Ròtgold: dè Aadeil vo Silber isch wesèntlich gringer als dè vo Kupfer (regional au Türkègold benamst).
    • Russègold: öppis hellers Ròtgold mit èm ugwöhnlichè Goldaadeil vo 583.
  • Blassgold: dè Aadeil vo Silber isch wesèntlich höcher wiè dè vo Kupfer.
• Grüègold Gold mit übberwigend odder uusschlièßlich Silber. Hüüfig wörred zu dè Intensivyrig vom Grüèdòn chlyni Mengè a Cadmium zuègsetzt, wa abber sit 2011 EU-wit vobotè isch.
• Wyßgold un Graugold sin Legyrigè uss Gold, mit Platin, Palladium odder Silber. S git abber au Wyßgoldlegyrigè mit Cobalt, Chrom, Mangan-Germanium un andrè Metall. Früèner isch au Nickel vowendet worrè.
• Elektrum isch è schu i dè Antike bekannti Legyrig uss Gold un Silber. D Bezeichnig wörd au für Bèrnschtei vowendet. Elektron isch sit 1920 diè gschützt Bezeichnig für è Magnesiumlegyrig vo dè dòmõligè I.G. Farbèinduschtry, Wärch Grièsheim.
• Normmetall odder Norm-Metall (i d Schwiz au: Garantymetall) isch è goldhaltigi Legyrig mit wènniger als 333 ‰ Goldaadeil.
• „Chatzègold“ isch kei goldhaltigi Legyrig, sondern dè Trivialnammè vom Mineral Pûrit.
• Hartgold: Gold uss galvanotechnischer Hèrschtellig mit gringem Aadeil (einigi Atom-%) Kobalt, Nickel odder ysè.

Kupfer

Entschprèchend dè technischè Bedütig vom Kupfer git s è Vylzaal vo Legyrigè, wobi hüüfig Spezial-Legyrigè mit glycher odder fascht glycher Zämmèsetzig nu unter irem gschütztè Markè- odder uff dè Hèrschteller vowysendè Nammè bekannt sin. Insowit vowyst selli Uffzellig nu uff diè voschidnè Variantè. È grundlegendI Unterscheidig kennt Reinkupfer un nidriglegyrts Kupfer. D Massè vo legyrtem Kupfer wörd mit Bezug uff s wichtigschte Begleitelemènt entwedder dè Bronze- odder dè Messinggruppè zuègordnet, wobi Zinn d Bronze- un Zink d Messing-Tûpè beschtimmt. Unter dè zaalrychè Sonderformè isch d Gebruuchslegyrig „Rotguss“ (Kupfer, Zink, Blei) wool diè bekannteschti.

• Bronze (echti Bronze) isch è Legyrig, wo nu uss Kupfer un Zinn bschtòt.
• Aluminiumbronze isch è Legyrig, wo uss Kupfer un Aluminium sowiè uss Aadeil vo Nickel un ysè bschtò cha.
• Messing isch è Legyrig uss Kupfer un Zink, vobreitet als Walz- un Knetmatriaal mit èrè Bymengig von Blei, au Aluminium.
• Als Tombak wörd kupferryches Messing bezeichnèt
• Bleibronze isch è Legyrig uss Kupfer, Zinn un Blei.
• Isabellin isch è Legyrig uss Kupfer, Nickel un Mangan, vorneemlich für thermisch resischtenti Drôôt (Heizleiterlegyrig)
• Konschtantan isch è voglychbari Legyrig uss Kupfer, Nickel un Mangan.
• Nickelin isch è voglychbari Legyrig uss Kupfer, Nickel un Mangan.
• Neusilber (Alpaka, Pakfong) isch è Legyrig uss Kupfer, Nickel un Zink.
• Rotguss isch è u. a. für Armaturè vowendeti Legyrig uss Kupfer, Zinn, Zink un Blei.
• Berylliumkupfer uss Kupfer un Beryllium isch bsunders für funkèfreii Wärchzüüg im Bergbau vowendet worrè.
• Wyßkupfer isch è helli Kupfer-Arsen-Legyrig.

Magnesium

• Elektron isch è Bezeichnig für è Bezeichnung für è Magnesium-Legyrig, wo i dè 1920er Johr gschützt worrè isch.

Nickel

• Nickelbasislegyrigè sin wichtigi Hochtemperaturwärchschtoff für dè Berych obberhalb vo Warmarbètsschtääl
• Plessit bschtòt uss mitènand vowachsènem Kamacit (Balchèysè) un Taenit (Bandysè) un chunnt in Nickel-Ysè-Meteoritè vor
• Chronin bezeichnèt Legyrigè uss Nickel un Chrom.
• Monel isch è Legyrig uss Nickel, Kupfer, Ysè un Mangan.
• Inconel un Incoloy sin bis 800 °C hitzebschtändigi Legyrigè uss Nickel, Chrom un bis zu 5 % Ysè.
• Supermalloy isch è Legyrig uss Nickel, Ysè un Molybdän.

Quecksilbèr

Quecksilbèr legyrt sich mit villè Metall unter Amalgambildig.

• Technisch bedütend isch bis in neueri Zit s Silberamalgam als Zaanfüllig.
• Goldamalgam als Vobindig von Quecksilber mit Gold isch kein zwèckbundeni Legyrig, sondern lediglich è umweltschädlichi Zwischèschtufè vo dè Goldgwinnig

Silbèr

• Sterlingsilbèr: Legyrig mit 925/1000 Silbèr, wo mit Kupfer odder anderè Matriaaliè legyrt wörd. Selli Legyrig wörd meischtens für d Hèrschtellig vo Münzè, Schmugg un Bschtegg vowendet.
• Vermeil: Silbèr, wo füèrvogoldet worrè isch.
• Niello (Tulasilbèr): (vo allem im Mittelaalter für Kunschtwärch un Dafèlgschirr vowendet) wörd mit Silbèr, Kupfer, Blei, Schwefèl, sowiè Ammoniumchlorid hèrgschtellt.
• Tibetsilbèr: Legyrig mit seer gringem Silbèraadeil vo 250/1000.
• „Neusilbèr“: glegèntlich fälschlich dè Silberlegyrigè zuègordnet, isch è Kupferlegyrig mit Aadeil vo Nickel un Zink.

Vosilbèrè: Bschtegg un Dafèlartikel wörred entwedder „halbvosilberèt“, odder als Schmugg un hochwertigi Silbèrbschtegg „feinvosilberèt“ (bringt wyßè Silberglanz). Ferner ugs. „Vosilberè“ i dè Bedütig, belièbigi Wèrtgegèschtänd z vokaufè, d. h. zu (Silber-)Geld z machè.

Wolfram

Refraktär- odder au Hartmetall. Nammensgebig vo dè Gruppè vom hochè Schmelzpunkt abgleitet. U. A. sin Refraktärmetall Beschtanddeil sowoll vo hochwèrtigè Stääl, als au zuè Lüüchtzwèck gnutztè Drõõtlegyrigè (diè Markè Osram, als Zämmèzièhig vo Osmium un Wolfram). Wolfram wörd mit Silber schwitzküüllegyrt.

• Widia, diè gschützt Bezeichnig für è Hartmetall. bschtòt uss Wolfram, Cobalt, Kollèschtoff un Titan.

Zink

• Feinzink - Gußlegyrigè wörred übberwigend für Druckgussdeil, au söttigi im Feinguss vowendèt.
• Titanzink ist eine bevorzugt für Verzinkung verwendete Zinklegierung mit sehr geringem Kupfer- und Titananteil.

Zinn

• Britannia-Metall isch è Legyrig uss 90-95 % Zinn mit maximaal 9 % Antimon un eim Brozènt Kupfer. Lut „Gießereilexikon“ (früèner) Vowendig für Huushaltswarè un Zyrgegèschtänd ("falschi Bronzè").
• Hartzinn (Pewter) isch è Legyrig uss Zinn, Kupfer un/odder Blei.
• Lötzinn isch è Blei-Zinn-Legyrig. Sit einiger Zit findet au kupfer- odder silberhaltigi Zinnlegyrigè Aawendig.
• „Potin gris“ isch è historischi, französischi Bronze (Kupferlegyrig mit Zinnaadeil).

Einzelnõchwys

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Liste_der_Legierungen“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.