Alemannische Wikipedia

Neogen

S Neogen isch s oberscht un gegewärtig chronostratigrafisch Syschtem un di jingscht geochronologisch Period vum Känozoikum. S het vor (23,03 Millione Johr aagfange un het vor 2,588 Millione Johr ufghert mit em Aafang vum Quartär.

< Paläogen | Neogen | Quartär >
vor 23,03 Millione Johr bis hite
Atmosfärische O2-Aadeil
(Durschnitt iber Periodeduur)
ca. 21,5 Vol %[1]
(108 % vum hitige Nivoo)
Atmosfärische CO2-Aadeil
(Durschnitt iber Periodeduur)
ca. 280 ppm[2]
(1-fachs vorinduschtriälls Nivoo)
Bodetämperatur (Durschnitt iber Periodeduur)
ca. 14 °C[3]
(0 °C iber hitigem Nivoo)
Syschtem Serie Stapfle ≈ Alter (mya)
hecher hecher hecher jinger
Neogen Pliozän Piacenzium 3,6–2,588
Zancleum 5,332–3,6
Miozän Messinium 7,246–5,332
Tortonium 11,608–7,246
Serravallium 13,82–11,608
Langhium 15,97–13,82
Burdigalium 20,43–15,97
Aquitanium 23,03–20,43
diefer diefer diefer elter

S Neogen isch gchännzeichnet dur d Entwicklig vu dr Vegel un dr Suger bis hii zum hitige Mänsch. Zwische dr Kontinänt Nord- un Sidamerika het sich e Landbruck bildet un zwische däne Kontinänt het e Uusdusch vu dr Dierwält aagfange. S isch zuen ere langsame klimatische Abchielig chuu bis hii zum Yyszytalter vum Pleistozän im jingere Neogen. S Holozän isch di oberscht Stapfle vum Neogen un bezeichnet mit eme geologische Begriff d Zyt, wu mir hite läbe.

Um di wisseschaftli Feschtsetzig vum Ändpunkt vum Neogen het s e Ussenandersetzig gee zwische dr „Internationale Stratigrafische Kommission“ (ICS) un dr „International Union for Quaternary Research“ (INQUA). In dr vorige Yydeilig isch s Neogen bis in di hitig Gegewart gange. Noch ere Forderig vu dr Quartärgeologe, wu sich in dr INQUA zämmegschlosse hän, sott s Neogen nit bis in di hitig Gegewart goh, derfir aber mit em Änd vum Zancleum vor rund 2,6 Millione ufhere. Doderfir sott s Syschtem vum Quartär scho mit em Gelasium aafange.[4] Im Juni 2009 isch dää Vorschlag dur d IUGS schließli ratifiziert wore.

Unterdeilig

ändere

S Neogen wird unterdeilt in zwoo Serie mit insgsamt acht Stapfle:

Klima

ändere
 
E baar Fossilie un Rekonschtruktione vu dr neogene Fauna (Us ‚Meyers Konversations-Lexikon‘ (1885-90))

S Neogen het e Zyt vun ere versterkte Abchielig brocht bis zum Aafang vu dr erschte Veryysige im Gelasium, dr unterschte Stapfle vum Quartär.

Im Miozän, am Aafang vum Neogen, isch s Klima au nordatlantisch-skandinavische Ruum no gmäßigt. Des goht firi us dr Untersuechige vu dr Zämmesetzig vu dr fossile Meeresfauna.

Im untere Pliozän isch s zuen ere erschte starke Abchieligsfase chuu im Beryych vu dr Pol, derno het s nomol e lengeri Ufwermig gee. Im Pliozän isch s dferno zuen eme wächselhafte aber relativ schnälle Abfall vu dr Tämperturkurve chuu.

Am Änd vum Pliozän sin d Polchappe veryyst. In dr Antarktis sin Yysmasse abglageret un doderdur em Wasserchreislauf entzoge wore. Des het zuen eme Absinke vum Meeresspiegel gfiert.

Di erscht Serie vum Quartär, s Pleistozän, wird schließli s eigetli Yyszytalter gnännt, mit verschidene Verglätscherigsfase in dr nerdlige Deil vu Eurasie un Nordamerika.

Name

ändere

Dr Uusdruck Neogen goht uf dr eschtryychisch Geologe un Paläontolog] Moriz Hoernes zruck, wu ne scho in dr Mitti vum 19. Johrhundert brucht het fir d Klassifizierig vu dr Ablagerige im Wiener Becki. Är het d Schichte vum geologische Zytalter vum Känozoikum unterdeilt in zwee Abschnitt, e eltere, s Paläogen, un e jingere, s Neogen. Des isch bi ihm au scho bis zue dr oberschte Schichte gange, also bis in d Gegewart. S Neogen isch speter derno briucht wore fir e besseri Bschryybig vum Tertiär, dr Aafang vum Neogen vor 23,03 Millione Johr markiert dr Yyschnitt zwische em Oligozän (ghert zum Alttertiär) un em Miozän (ghört zum Jungtertiär). S Neogen isch aber doderdur uf d Epoche Miozän un Pliozän reduziert wore un het zämme mit e, Tertiär an dr Gränze zum Quartär (vor 1,8 Millione Johr) ufghert

Änderig in dr Geologische Zytskala 2004

ändere

Hite wird dr Uusdruck „Tertiär““ in dr Geologische Zytskala nimi brucht. Scho anne 1978 isch vun ere Unterkommission vu dr Internationale Kommission fir Stratigrafi (ICS) s Känozoikum in di boode Periode Paläogen un Neogen unterdeilt wore, wie vum Hoernes vor 150 Johr vorgschlaa, un dodermit d Uusdruck Tertiär un Quartär abgschafft. Im Johr 2004 isch as Ergebnis vu dr Diskussione in dr vergangene Johrzehnt di nej Geologisch Zytskala (Geologic Time Scale 2004) vorgstellt wore. Syt 2008 isch si fir d Geologe international verbindli.

Vil Quartärgeolog hän d Abschaffig vum uartär kritisch gsähne, wel d Bsunderheite vu dr Ärdentwicklig im Yyszytalter, wu si dytli vum vorige Pliozän unterscheide, in dr neje Zytskala z wenig berucksuichtigt wore seje. Ihri Kritik het derzue gfiert, ass es Quartär wider in d Zytskala ufgnuu un nej definiert woren isch. Dr Zytruum, wu friejer 1,8 Millione Johr umfasst gha het, isch uf 2,6 Millione Johr uusdehnt wore un umfasst jetz alli yyszytlige Sedimänt.

Literatur

ändere
ändere

Fueßnote

ändere
  1. ↑ Datei:Sauerstoffgehalt-1000mj.svg
  2. ↑ Datei:Phanerozoic_Carbon_Dioxide.png
  3. ↑ Datei:All_palaeotemps.png
  4. ↑ Offener Brief des INQUA-Exekutivkommittees aus dem Jahr 2006 Archivlink (Memento vom 23. Septämber 2006 im Internet Archive).
  Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Neogen“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Neogen&oldid=1030971"