Angelika Kauffmann

D Maria Anna Angelica Catharina Kauffmann (* 30. Oktoober 1741 z Kuur, Freistaat vu dr Drei Bind; † 5. Novämber 1807 z Room) isch e schwyzerisch-eschtrychischi Mooleri vum Klassizismus gsii.

Sälbschtporträt vu 1784, Neue Pinakothek, Minche

Lääbe

Chindhait un Juuged

Bildnis des Vaters Johann Joseph Kauffmann, um 1761–1764

D Angelika Kauffmann isch anne 1741 as Doochter vum Porträt- un Freskemooler Joseph Johann Kauffmann un syre Frau, dr Hebamm Cleophea Lutz, in dr Rychsgass 57 vu dr Gotteshuusbund-Stadt Kuur uf d Wält chuu, wu ihre Vater um des Zyt am bischeflige Schloss gschafft het. Im Johr 1752 isch d Familie uf Como zooge, wu di greeschte Ufdraaggeeber vum Vater – wie au speeter vu dr Angelika Kauffmann – schließli d Groofe vu Salis woore sin. S Maidli isch am Comer See ufgwachse, het mit sechs Johr scho as zaichnerisch Wunderchind gulte un isch vu ihrem Vater un verschiidene Leerer z Como un z Mailand in Moolerei un Musik unterriichtet woore, wel s fir Maidli kai reguläri Schuelbildig gee het. Ihre Vater het ere s Lääse un Schryybe byybroocht, un d Mueter het si in Sprooche unterriichtet, zeerscht Dytsch un Italieenisch, derno Änglisch un Franzeesisch.

Ihre eerscht Sälbschtbildnis het si 1753 gmoolt, no voreb si zwelf wooren isch. D Angelika Kauffmann sälber het iber ihri Juugedzyt gsait, si sei breegt gsii dur heerligi Paläscht, scheeni Ville, eleganti Boot un bräächtigi Theater. Vu 1754 bis 1757 isch d Familie z Italie gsii, wu si z Mailand, am Hoof vum eeschtrychische Generalgouverneur Francesco III. d’Este, Herzoog von Modena, gwoont hän.

Noch em Dood vu dr Mueter am 1. Meerz 1757 z Mailand isch si mit ihrem Vater in sy Huus uf Schwarzabearg im Breagazerwald zooge. Deert sin anderi Juugedwäärch entstande. Noch ere grooße Brunscht in dr Chilche im Ort het dr Vater d Neigstaltig vum Innere vum wider ufböute Gotteshuus ibernuu. D Angelika het dryzee Halbfiguure vu dr Aposchtel no dr Vorlaage vum Giovanni Battista Piazzetta gmoolt un het speeter au no s Bild vum Hoochaltaar gmoolt. Die Freske sin ihre ainzig Wäärch uf em Biet vu dr Wandmoolerei bliibe.

Karriere

In dr Johr 1757–1759 hän si Ufdraagsraise uf Meerschburg un Dettnãng gfiert, wu si nääbe andere dr Fiirschtbischof vu Konschtanz, dr Franz Konrad von Rodt, un Mitgliider vu dr greeflige Familie vu Montfort porträtiert het. In dr fir sii aafangs uugweente Umgeebig het si si bal wyterentwicklet, voreb si 1760 mit em Vater wider uf Italie ufbrochen isch, go deert d Chunscht vu dr Antike un dr Renaissance studiere. Unterwägs hän si s Raisegäld verdient, indäm si im Bündnerland un im Veltlin Yyhaimischi porträtiert hän.

In dr Johr 1760–1762 isch si mit em Vater fir lengeri Zyt z Mailand, z Modena un z Parma gsii. Am 9. Juuni 1762 sin si uf Floränz chuu. Am 5. Oktoober isch d Kauffmann zum Ehremitgliid vu dr Accademia Clementina di Bologna gwehlt woore un fimf Dääg speeter het si s Diploom vu dr Accademia del Disegno iiberchuu. Ab Jänner 1763 het si mit em Vater z Room gwoont, wu si bis anne 1766 bliiben isch. Deert het si e Hufe Zytgnosse gmoolt. Schlaagaartig het mer si gchännt, wu si 1764 dr Grinder vu dr modäärne Chunschtwisseschafte un dr Klassische Archeology Johann Joachim Winckelmann gmoolt het.

Vum 6. Juuli 1763 bis zum 12. April 1764 sin si z Neapel un z Ischia z Bsuech gsii, wu d Angelika Kauffmann im Palazzo Capodimonte e baar Kopie het deerfe mache un em Cheenig vu Neapel fir d Erlaubnis dankt het. Derno het si si spezialisiert uf Porträt vu beriemte Lyt, wu uf Italie graist sin, in dr Hauptsach Ängländer. S Bildnis vum bekannte Schauspiiler David Garrick isch ere eso guet glunge, ass es ihre Vater uf London zue dr Uusstellig vu dr Society of Artists gschickt het. Des Wäärch het si au z Ängland beriemt gmacht. Mit ihrem Ufnahmstuck „Die Hoffnung“ isch d Kauffmann am 5. Mai 1765 Mitgliid vu dr Accademia di San Luca z Room woore. Am 1. Juuli 1765 sin si iber Bologna uf Venedig graist.

Uf Empfählig vun ere Lady Wentworth sin Vater un Doochter im Friejohr 1766 vu Italien uf London iibergsiidlet, wu si am 22. Juuni aachuu sin un si eerscht emol in ere Wohnig in dr Suffolk Street z Charing Cross yygriichtet hän. D Kauffmann het deert unter anderem am 30. Juuni dr beriemt änglisch Mooler Joshua Reynolds in sym Atelier bsuecht. Am 20. Oktoober 1766 het si ne schließlig uf Lyynwand porträtiert. Sy Hyrootsaadraag soll si abgläänt haa, är het aber ainewääg ihri Karriere z Ängland gfeerderet. D Kauffmann un dr Reynolds hän si geegesytig porträtiert. Dr Kauffmann ihre Reynolds-Bildnis chaa mer nääbe drei andere Wäärch vun ere im Saltram House z Plympton bi Plymouth aaluege.

Am 22. Novämber 1767 het d Kauffmann dr aageebli schweedisch Groof Frederick de Horn ghyroote. Die chuurz Eh isch fir si uuglickli verlofe. Dr Horn, wu wahrschyns e Hyrootsschwindler gsii isch, isch zmools mit allem Gäld verschwunde. Am 10. Februar 1768 isch ihri Eh dur e Griicht vu dr anglikanische Staatschilche fir uugiltig erkleert woore.

D Kauffmann isch näb dr Mary Moser di ainzig Frau unter dr 34 vum Cheenig ernännte Grindigsmitgliider vu dr Royal Academy of Arts (1768). Ab doo het si ihri Bilder all Ritt in dr Ryym vu dr Academy z London uusgstellt. Wu d Royal Academy uf Somerset House iibergsiidlet isch, het si deert vier ovali allegorischi Deckegmääld deerfe gstalte.

Dr Kauffmann ihre zweete Mann, wu si noch em Doods vum Frederick de Horn († 1780 oder 1781) uf Wunsch vum Vater im Juuli 1781 z London ghyroote het, isch dr dytli elter veneziaanisch Mooler Antonio Zucchi (1726–1795) gsii. Chuurz no d Hochzyt isch s frisch ghyroote Baar mit s Kauffmanns Vater uf Flandere, Schwarzabearg, Verona un Padua graist un isch im Oktoober uf Veneedig chuu. Im Jänner 1782 isch s Kauffmanns Vater gstoorbe.

Im Novämber vum nämlige Johr het si s Baar e Huus un Atelier bi Santa Trinità dei Monti uf em Pincio z Room yygriichtet. Des friejer Huus vum Mooler Anton Raphael Mengs in dr Via Sistina 72 isch zum Dräffpunkt vu dr Chinschtler vu dr Stadt woore, aber au vum Hoochaadel. Dr Chaiser Joseph II. isch deert z Gascht gsii, dr bayrisch Chroonbrinz, d Anna Amalia von Sachsen-Weimar-Eisenach, dr Johann Wolfgang von Goethe (1787) un dr Johann Gottfried Herder (1788/1789). Dr Herder het d Kauffmann di „kultiviertescht Frau vu Europa“ gnännt. En ängi Fryndschaft het si mit em Chunschtagänt Johann Friedrich Reiffenstein (1719–1793) bis zue sällem sym Dood verbunde.

Anne 1792 het d Kauffmann ihre wohl wichtigscht Sälbschtporträt gmoolt, s Selbstbildnis am Scheideweg zwischen Musik und Malerei, wu hite im Moskauer Puschkin-Museum hangt. Im Johr 1795 isch dr Antonio Zucchi gstoorbe, un dernoo het si sich us dr Effetligkait zrugzooge. In ihre Moolerei het si sich allmee religieese Theeme gwidmet. Vun ere schwääre Chranket 1802 het si si nie mee riichtig chenne erhoole. Am 5. Novämber 1807 isch d Angelika Kauffmann im Alter vu 66 Johr gstoorbe un isch in dr Chilche Sant’Andrea delle Fratte vergraabe woore. No im nämlige Johr isch e Bischte vun ere im Pantheon z Room ufgstellt woore.

• 
  Selbstporträt als Sängerin mit Notenblatt, 1753
• 
  Bildnis Johann Joachim Winckelmann, 1764
• 
  Bildnis David Garrick, 1764, Stamford, Burghley House
• 
  Sir Joshua Reynolds, 1767, Saltram House
• 
  Drei Sängerinnen, 1795

Goethe

Dr Goethe het d Angelika Kauffmann in ihre Blietejohr chänne un schetze glehrt. Är het ere di grad volländet nei Fassig vu dr Iphigenie auf Tauris vorglääse un het si arg iber ihri positiv Mainig gfrait. D Kauffmann het fir s Schauspiil Illuschtratione gmacht, dr Goethe het si mit ere Wäärchuusgaab revanchiert.

• 
  Szene us s Goethes Iphigenie
• 
  Huldigung vu dr Muse vor s Goethes Bischte
• 
  Illuschtration fir s Goethes Egmont
• 
  Der junge Goethe, 1787

In sym Wäärch Zur Farbenlehre het dr Goethe iber syni Diskussione mit dr Angelika Kauffmann gschriibe un het ihri Experimäntierfraidigkait globt. As Unterstitzig vu ihre Argumänt heeb si „Landschaften ganz ohne blaue Farbe“ gmoolt.

Ihre Goethe-Porträt het er aber kritisiert:

Es ist immer ein hübscher Bursche, aber keine Spur von mir.

No dr Abrais vum Goethe het d Kauffmann ihm gschriibe:

Theürer Freünd! Ihr abschid von uns durchdrang mier Herz und Seele, der tag Ihrer abreis war einer der traurigen tagen meines Lebens.

In dr „Gespräche mit Goethe“ vum Johann Peter Eckermann isch fir dr 5. Dezämber 1823 vermeerkt:

Ich brachte Goethen einige Mineralien, besonders ein Stück thonigen Oker, den Deschamps zu Cormayan gefunden, und wovon Herr Massot viel Rühmens macht. Wie sehr aber war Goethe erstaunt, als er in dieser Farbe ganz dieselbige erkannte, die Angelika Kaufmann zu den Fleischpartieen ihrer Gemälde zu benutzen pflegte. „Sie schätzte das Wenige das sie davon besaß, sagte er, nach dem Gewicht des Goldes. Der Ort indeß wo es herstammte und wo es zu finden, war ihr unbekannt.“

Dood un Noolääbe

Graabblatte vu dr Kauffmann un em Zucchi, Sant’Andrea delle Fratte

D Lyycht vu dr beriemt Mooleri isch vum Bildhauer Antonio Canova as prunkvolle Druurzuug gstaltet woore. D Kauffmann un ihre Mann liigen in dr reemische Chilche Sant’Andrea delle Fratte. Di boode Graabinschrifte sin vu dr Angelika Kauffmann sälber verfasst woore un sin e Zaiche fir ihre Sälbschtverständnis un Sälbschtbewusstsyy as wiichtigi Chinschtleri vu ihre Zyt.

Scho anne 1810 isch di eerscht Biografy iber d Kauffmann vum Giovanni Rossi uf Italieenisch erschiine, 1814 di dytsch Fassig vum Alois Weinhart unter em Titel Leben der berühmten Malerin Angelika Kauffmann.

Di vorletscht Uusgoob vu dr Hundert-Schilling-Note zaigt s Porträt vu dr Angelika Kauffmann noch eme Gmääld vum Reynold.

Im Schwarzabearg, dr Wahlhaimet vu dr Angelika Kauffmann, git s zyter 1913 s Angelika-Kauffmann-Museum, wu im Johr 2007 uusgwytet wooren isch. S isch mit em Eeschtryychische Museumsgietisiigel uuszaichnet woore un isch e hischtorisch Huus us em 16. Johrhundert mit modäärne Schauryym. D Uusstellige, wu all Johr wächsle, widme si in unterschiidlige Perschpektyyve em Schaffe vu dr Angelika Kauffmann. 2017 isch d Uusstellig Ich sehe mich. Frauenporträts von Angelika Kauffmann zaigt woore, 2018 goot d Uusstellig iber di vun ere gmoolte Manneporträt.

D Angelika Kauffmann gheert zue dääne Fraue in dr Chunscht, wu no ihrem Dood nie vergässe woore sin. Die amerikanischi Künschtlerin Judy Chicago het iire Naame im grosse Wäärch The Dinner Party ufgschribe.

Wäärch (Uuswaal)

D Angelika Kauffmann het Porträt un Hischtoriebilder gschaffe. Ihri Porträt sin idealisiert gsii un breegt vu Rokoko un Empfindsamkait. Speeter het si unter em Yyfluss vum Johann Joachim Winckelmann un em Anton Raphael Mengs au im klassizistische Stil gschafft. Insgsamt het si iber 800 Wäärch hinterloo.

• Bildnis Landammann Bartholomäus Aberer. Angelika Kauffmann Museum, 1758, Eel uf Lyynwand
• Bildnis Johann Joachim Winckelmann. (Chunschthuus Züri), 1764, Eel uf Lyynwand
• John Simpson, Vater von Maria Susanna Lady Ravensworth. (Wien, Österreichische Galerie), 1773, Eel uf Lyynwand
• Porträt einer Dame als Vestalin. (Dresden, Gemäldegalerie), 4. Viertel 18. Jahrhundert, Eel uf Lyynwand, 92 × 72 cm
• Selbstporträt. (St. Petersburg, Eremitage), 1780–1785, Eel uf Lyynwand, 76,5 × 63 cm
• Der Abschied Abélards von Héloïse. (St. Petersburg, Eremitage), 1780, Eel uf Lyynwand, 65,5 cm im Duurmässer
• Der Mönch aus Calais. (St. Petersburg, Eremitage), 1780, Eel uf Lyynwand, 65,5 cm im Duurmässer
• Selbstporträt. (Innsbruck, Tiroler Landesmuseum Ferdinandeum), um 1781
• Die Familie des Earl of Gower. (National Museum of Women in the Arts)
• Die Dichtung umarmt die Malerei. (London, Sammlig Lord Iveagh Bequest), 1782, Eel uf Lyynwand, 61 cm im Duurmässer
• Szene mit Miranda und Ferdinand aus Shakespeares ‚Der Sturm‘. (Wien, Österreichische Galerie), 1782, Eel uf Lyynwand, 35 × 45 cm
• Ferdinand IV., König von Neapel, und seine Familie. (Wien, Liechtenstein-Museum), 1783
• Selbstbildnis. (München, Neue Pinakothek, Inv. Nr. 1056), 1784, Eel uf Lyynwand, 64,8 × 50,7 cm
• Julia, die Gemahlin des Pompejus, erfährt den vermeintlichen Tod ihres Gatten. (Weimar, Schlossmuseum), 1785, Eel uf Lyynwand, 100,4 × 127,6 cm
• Juliane von Krüdener und ihr Sohn Paul. (Paris, Musée du Louvre), 1786, Eel uf Lyynwand
• Die Gräfin Anna Protassowa mit ihren Nichten. (St. Petersburg, Eremitage), 1788, Eel uf Lyynwand, 123 × 159 cm
• Porträt der Gräfin Catherine Skawronska. (Nürnberg, Germanisches Nationalmuseum, Gm 1931), 1789
• Herzogin Anna Amalia von Sachsen-Weimar-Eisenach (Klassik Stiftung Weimar), 1789, Eel uf Lyynwand
• Venus überredet Helena, Paris zu erhören. (St. Petersburg, Eremitage), 1790, Eel uf Lyynwand, 102 × 127,5 cm
• Tod der Alkestis. (Breagaz, vorarlberg museum), 1790
• Selbstbildnis am Scheideweg zwischen Musik und Malerei. (Puschkin-Museum Moskau), 1792

• Wäärch (Uuswaal)
• 
  Porträt der Louisa Leveson Gower, 1767
• 
  L’Allegra, 1779
• 
  Abschied Abélards von Héloïse, 1780
• 
  Porträt einer Dame als Vestalin, um 1780
• 
  Die Dichtung umarmt die Malerei, 1782
• 
  Szene mit Miranda und Ferdinand, 1782
• 
  Juliane von Krüdener und ihr Sohn Paul, 1786
• 
  Porträt der Gräfin Anna Protassowa mit ihren Nichten, 1788
• 
  Venus überredet Helena, Paris zu erhören, 1790
• 
  Tod der Alkestis, 1790
• 
  Jesus und die Samariterin am Brunnen Jakobs, 1796
• 
  Porträt Madame la Touche, Gattin des John la Touche

Uusstellige

• 1998/1999: Retrospektive Angelika Kauffmann (270 Wäärch mit ca. 450 Abb.), Düsseldorf, Kunstmuseum (15. Novämber 1998 – 24. Jänner 1999); Minche, Haus der Kunst (5. Februar – 18. April 1999); Kuur, Bündner Kunstmuseum (8. Mai – 11. Juuli 1999).
• syt 2007: Permanänti Dokumäntation im Haimetmuseum Schwarzabearg, wu am 3. Juuni 2007 mit ere Maanuusstellig zum 200. Doodesdaag as Angelika-Kauffmann-Museum wider ufgmacht wooren isch.
• 2007: Dr zweet Dail vu dr Maanuusstellig zum 200. Doodesdaag het mer im Vorarlberger Landesmuseum Breagaz chenne bschaue, wu s di greescht Kauffmann-Sammlig het (14. Juuni – 5. Novämber 2007).
• 2008: Angelika Kauffmann: In Liebe ans Vaterland. Förderverein „Freunde Angelika Kauffmann Museum Schwarzenberg“ (17. Mai – 26. Oktoober 2008).
• 2010/2011: Angelika Kaufmann (1741–1807) – Das Vorarlberger Landesmuseum zu Gast. Salzburg Museum/Neue Residenz (19. Novämber 2010 – 20. Februar 2011).
• 2011: Angelika Kauffmann – Liebende. Angelika-Kauffmann-Museum Schwarzenberg (11. Juuni – 26. Oktoober 2011).
• 2012: Angelika Kauffmann – Malerei und Mythos. Wiesbadener Casino-Gesellschaft (9. Februar – 18. Meerz 2012).
• 2012: Angelika Kauffmann zwischen Musik und Malerei. Angelika Kauffmann Museum Schwarzenberg (12. Mai – 28. Oktoober 2012).
• 2015: Angelika Kauffmann – Residenz Rom. Angelika Kauffmann Museum Schwarzenberg (1. Mai – 25. Oktoober 2015).

Literatur

• Constantin von Wurzbach: Kauffmann, Angelica. In: Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich.  Bd 11. Verlag L. C. Zamarski, Wien 1856–1891, S. 44 (uf Wikisource).
• Hyacinth Holland: Kaufmann, Angelika. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 15, Duncker & Humblot, Leipzig 1882, S. 466–469.
• Kauffmann, 1) Angelika. In: Meyers Konversations-Lexikon. 4. Uflag. Bd. 9, Bibliographisches Institut, Leipzig 1885–1892, ‎ S. 626.
• Ulrich Schulte-Wülwer: Gräfin Catherine Skavronska und Fürst G. A. Potemkin. Biografische Anmerkungen zu einem bislang unbekannten Bild von Angelika Kaufmann. In: Jahrbuch des Vorarlberger Landesmuseumsvereins Bregenz 1976/77, S. 96–110.
• Hans-Wolf Jäger: Kauffmann, Angelica. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 11, Duncker & Humblot, Berlin 1977, ISBN 3-428-00192-3, S. 340–342.
• Ingrid Münch: Angelika Kauffmann. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 3, Herzberg 1992, ISBN 3-88309-035-2, Sp. 1244–1248.
• Gabriele Katz: Angelika Kauffmann: Künstlerin und Geschäftsfrau. Belser Verlag, 2012, ISBN 978-3-7630-2609-8.
• Christoph Andreas Nilson: Über deutsche Kunst. Jenisch und Stage’schen Verlagsbuchhandlung, Augsburg und Leipzig, 1833, S. 92 ff.
• Waltraud Maierhofer: Angelika Kauffmann, Rowohlt, Reinbek 1997, ISBN 3-499-50554-1.
• Jutta Rebmann: Angelika Kauffmann. Biographischer Roman. dtv, München 2007, ISBN 978-3-423-21029-4.
• Ausstellungskatalog Retrospektive Angelika Kauffmann, hrsg. und bearbeitet von Bettina Baumgärtel, Düsseldorf, Kunstmuseum; München, Haus der Kunst; Chur, Bündner Kunstmuseum, Ostfildern, Hatje 1998, ISBN 3-7757-0756-5.
• Siegfried Obermeier: „Ein Weib mit ungeheurem Talent“. Angelika Kauffmann. Econ Taschenbuch, München 1998, ISBN 3-612-26559-8 (friejer au unter em Titel Die Muse von Rom).
• Angelika Kauffmann: Briefe einer Malerin. Ausgewählt, kommentiert und mit einer Einleitung von Waltraud Maierhofer. Dieterich’sche Verlagsbuchhandlung, Mainz 1999, ISBN 978-3-87162-047-8.
• Angelica Kauffmann: »Mir träumte vor ein paar Nächten, ich hätte Briefe von Ihnen empfangen«. Gesammelte Briefe in den Originalsprachen. Hrsg., kommentiert und mit einem Nachwort versehen von Waltraud Maierhofer. Libelle, Lengwil 2001, ISBN 3-909081-88-6.
• Tobias G. Natter (Hrsg.): Angelika Kauffmann. Ein Weib von ungeheurem Talent. Hatje Cantz, Ostfildern 2007, ISBN 978-3-7757-1983-4.
• Magdalena Häusle (Hrsg.): Angelika Kauffmann – In Liebe ans Vaterland. Ausstellungskatalog. Bucher-Verlag, Hohenems 2008.
• Astrid Reuter un Petra Zudrell: Angelika Kauffmann Liebende. Zur Ausstellung 2011 herausgegeben vom Förderverein „Freunde Angelika Kauffmann Museum Schwarzenberg“. Bucher, Hohemems/Wien 2011, ISBN 978-3-99018-064-8.
• Bettina Baumgärtel: Kauffmann, Angelika. In: Allgemeines Künstlerlexikon – Internationale Datenbank-online. 2012.

Weblink

 Commons: Angelica Kauffmann – Sammlig vo Multimediadateie

• Wärch vu un iber Angelika Kauffmann in dr Dytsche Digitale Bibliothek
• Angelika Kauffmann. In: FemBio. Frauen-Biographieforschung (mit Literaturaagaben un Zitat).
• Wärch vo Angelika Kauffmann bi Zeno.org
• www.angelika-kauffmann.com – Angelika Kauffmann Museum Schwarzenberg
• Namesregischter zum Briefband 2001 bim Verlag Libelle
• Angelika Kauffmann Research Project – Forschigsprojäkt iber d Angelika Kauffmann, in Vorberaitig: dr ganz kritisch Wäärchkadeloog vu dr Gmääld, Zaichnige un Druckgrafike vu dr Bettina Baumgärtel
• Bettina Baumgärtel: Kauffmann, Maria Anna Angelika. In: Sikart (Lexikon un Datebank zue dr Chunscht in dr Schwyz un im Firschtetum Liechtestei).

Fueßnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Angelika_Kauffmann“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.