D Freischarezüg gege Luzärn 1844 und 1845

D Freischarezüg si zwei antiklerikali Umsturzversüech in dr Schwiiz in de Johr 1844 und 1845 gsi, und beidi si nit glunge. S Ziil vo de radikal-liberale Ufständische isch s gsi, die konservativi Regierig vom Kanton Luzärn, wo vom Bund understützt worden isch, z stürze und d Jesuite z verdriibe. Anderi Kantön si indiräkt drbii gsi, wo si de Freischärler erlaubt hai sich z organisiere, d Dagsatzig het sich uuseghebt. Wäge dene Ufständ hai die konservative katholische Kantön dr Sonderbund gründet, wo 1847 dr Sonderbundschrieg usglöst het.

Dr zweit Freischarezuug gege Luzärn
Deil vo: Freischarezüüg
D Freischärler wärde z Luzärn zrugggschlage
Datum 30.–31. Merz 1845 Ort Kanton Luzärn, Schweiz Usgang Siig vo Luzärn und dr Schwiizerische Eidgenosseschaft
Konfliktparteie
Freischärler us de Kantön Luzärn Bärn Solodurn Aargau Basel-Landschaft	Schwiizerischi Eidgenosseschaft Stadt Luzärn
Befählshaber
Ulrich Ochsebei	Ludwig vo Sonnebärg Peter Ludwig vo Donatz
Verlust
100 Doti, 2000 Gefangeni	20 Doti

Freischärler mit em Gopfriid Käller as Drummler, e Karikatur vom Johannes Ruff, 1845

Dr Erst Freischarezug

D Freischarezüg si en indiräkti Folg vo dr Ufhebig vo de Chlöster im Kanton Aargau im Januar 1843 (Aargauer Chlosterstriit). Druf het dr Kanton Aargau am 19. August 1844 uf dr Dagsatzig dr Aadrag gstellt, d Jesuite us dr Schwiiz uszwiise, was aber abglehnt worden isch. Dr Kanton Luzärn, wo vo Katholisch-Konservative regiert worden isch, het am 24. Oktober die Jesuite an die höchere Lehraastalte grüeft, was in de liberale Kreis für Empörig gsorgt het.

Dr Umsturzversuech isch schlächt koordiniert gsi. Am 8. Dezämber 1844 hai sich öbbe 100 liberal gsinnti Luzärner versammlet, si aber vo Regierigsdruppe usenanderdriibe worde. Öbbe 1000 Freischärler us de Kantön Aargau, Solodurn und Baselland si zur gliiche Ziit uf Luzärn zoge. D Freischärler hai bi Emmebrugg d Luzärner Regierigsdruppe zwar gschlage, si sich aber nid einig, was denn z mache, und hai sich nüesse zruggzieh, wil in dr Zwüscheziit starki luzärnischi Milizverbänd aagruggt si. D Luzärner Regierig isch mit zahlriiche Verhaftige und politische und wirtschaftlige Repressione gege die Ufständische vorgange, aber au vili Unbedeiligti si drvo bedroffe gsi.

Dr Zweit Freischarezug

Wo dr erst Ufstand niidergschlage worden isch, hai sich in de liberale Kantön Massebewegige gege d Luzärner Regierig bildet. D Agitation uf dr liberale Siite, wo vo gflüchtete Luzärner aagstachlet worden isch, het e neue Höhepunggt erreicht. Es hai sich Anti-Jesuiteverein bildet, Volksversammlige si abghalte worde, Petitione het mä organisiert und in de Ziitige si ufrüehrerischi Ardikel erschiine. Verschiideni Kantön si offiziell gegen e möglige zweite Freischarezug gsi, hai aber im Geheime Understützig versproche.

In der Nacht vom 30. uf e 31. Merz 1845 si öbbe 3500 Freiwilligi vo Huttwil und Zofige us in Richdig Luzärn zooge, aagfüehrt vom spöötere Bundesroot Ulrich Ochsebei und em abgsetzte Luzärner Regierigsroot Robert Steiger. E baar Prominänti si drbii gsi wie dr spööter Bundespresidänt Jakob Dubs und dr Dichder Gopfriid Käller, wo aber bi de Kämpf nid mitgmacht hai. Im ene Gwaltmarsch isch d Hauptmacht vo de Ufständische bis churz vor Luzärn vorgstoosse. Wil s dunkel worden isch, alli erschöpft gsi si und d Druppe scho stark dezimiert gsi isch, het dr Ochsebei uf d Beschiessig und d Iinahm vo dr Stadt verzichdet.

Z Nacht het us Versehe öbber e Schuss abgee, wo d Freischärler in Panik versetzt het, und si hai afo flüchte. Grösseri Abdeilige si bi Malters in e Hinterhalt groote und 450 von ene gfange gnoh worde. Am neggste Morgen si d Luzärner Regierigsdruppe nume no uf chliineri Gruppe gstosse. Im ganze si 120 Maa gfalle, vo dene si meh as 100 Freischärler gsi, und d Luzärner hai öbbe 2000 Gfangeni gmacht.

D Kantonsregierig isch gege die Ufständische hert vorgange: Über 700 Luzärner si zu Gfängnis verurdeilt worde, d Freischärler us andere Kantön hai sich gege hochi Lösgälder chönne freichaufe. Literarisch si die Ereignis im Gopfriid Käller siiner Erzählig «Frau Regel Amrain und ihr Jüngster» verarbeitet worde, wo 1856 in dr Novellesammlig Die Leute von Seldwyla erschiine isch.

Folge vo de Freischarezüüg

As Reaktion uf die beide Freischarezüg hai die siibe katholische Kantön Luzärn, Uri, Schwyz, Underwalde, Zug, Freiburg und Wallis dr Sonderbund bildet. Wo noch eme Johr si Existänz bekannt worden isch, hai sich d Fronte wiiter verhertet und dr Komflikt het sich 1847 im Sonderbundskrieg entlade.

Weblingg

• Kurt Münger: Freischarenzüge. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Freischarenzüge“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.