D Groofe vo Nöijeburg

D Groofe vo Nöijeburg si e Schwizer Aadelsgschlächt gsi, wo sini Güeter im hütige Kanton Nöijeburg ghaa het. D Familie het sich in verschiidnigi Linie ufdäilt und dr Groofeditel «vo Nöijeburg» isch denn an d Linie vo de Nöijeburg zu Nidau choo, und wo die usgstorbe isch, häi en d Groofe vo Friburg gerbt.

Härkumft

D Groofe vo Nöijeburg gälte wäge iirem Bsitz zwüschen em Jura und dr middlere Aare und dr Kastvogtei über s Chloster Erlach as Noochkomme vo de Groofe vo Fenis. Es git aber käi klaari urkundligi Beleeg für iiri Härkumft.

s Wabbe vo dr Linie Nöijeburg-Nidau, uf der Zürcher Wabberolle, öbbe 1340

Gschicht

Die erste fassbare Verdräter as Heere vo Nöijeburg si dr Rudolf I. († 1143/1149), as Heer vo Nöijeburg (de Novocastro) vo 1125 aa erwäänt, und si Brueder Mangold († 1165) gsi. Dr Rudolf isch mit dr Emma vo Glâne us em Friburgische verhürootet gsi, dr Schwöster vom Wilhelm, wo dr letscht vo däm Freiheeregschlächt gsi isch. Er het noch em Dood vom Wilhelm 1443 d Heerschaft Arconciel gerbt. D Nöijeburger häi z Nöijeburg d Burg vergröösseret, wo under em Rudolf III. vo Burgund († 1032) baut worden isch, und häi d Stiftschille lo baue. Dr Ulrich II. († 1191/92), dr Soon vom Rudolf I., het si Iifluss in Jura ufe usgwytet, sini Söön Rudolf II. († 1196) und Ulrich III. († 1225) si as Groofe vo Nöijeburg beläit. Noch em Rudolf II. isch si Soon Berchtold († 1260) choo.

Dr Ulrich III. und dr Berchtold häi 1214 Nöijeburg e Stadträcht (stedtischi Freihäite, frz. franchises) gee und häi im Joor 1218 dr Familiebsitz ufdäilt. Dr Ulrich het die dütschsproochige Gebiet uf em rächte Ufer vom Nöijeburgersee und d Landgroofschaft Aarburgund überchoo und dr Berchtold die franzöösischsproochige Gebiet am lingge Ufer. Dr Berchtold het d Gebiet zwüsche Ligerz und Bözige an s Fürstbistum Basel müesse verpfände, es isch im aber glunge, si Iifluss ins Val de Travers uszbräite, won er daas 1237 vom Johann I. vo Chalon, Groof vo Burgund, as Lääche überchoo het.

D Groofe si ursprünglig Wasalle vom Köönig gsi, 1288 si si Afterwasalle vo de Groofe vo Chalon-Arlay worde. Mit ere gschickte Hüroots- und Bündnispolitik isch s ene glunge, iir Territorium im Waadtland uszbräite. Wo dr Groof Ludwig gstorbe isch, isch 1373 die männligi Linie erlosche, und d Groofschaft isch an si Schwöster Isabella gfalle. Wo die 1395 gstorbe isch, het iire Nöwöö, dr Groof Konrad III. vo Friburg, d Groofschaft Nöijeburg gerbt.

D Söön vom Ulrich III. häi noch sim Dood 1296 dr Bsitz in d Linie Nöijeburg-Nidau (erlosche 1375), Nöijeburg-Stroossbärg und Aarbärg (Aarbärg-Aarbärg und Aarbärg-Vallangin, erlosche 1517) ufdäilt.

Familiemitgliider

• Berthold († 1133/37), Bischof vo Basel (1122/23–1133)
• Berthold († 1220), Bischof vo Lausanne (1212–1220)
• Heinrich († 1274), Bischof vo Basel (1263–1274)
• Rudolf II. vo Nöijeburg-Fenis, Minnesänger († vor em 30. August 1196)

Beleeg

Litratuur

• Lionel Bartolini: Neuenburg, von. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Germain Hausmann / AZ: Aarberg, von. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Peter Niederhäuser: Nidau, von. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.

• Gerhard Köbler: Historisches Lexikon der deutschen Länder. 6. Auflage. C.H. Beck, München 1999, ISBN 3-406-39858-8, S. 424 f. 

• Katharina Koller-Weiss: Neuenburg. In: Lexikon des Mittelalters. Band VI. Artemis & Winkler, München/Zürich 1993, ISBN 3-7608-8906-9, Sp. 1100–1101. 

• Jean-Daniel Morerod: La zone d'influence d'Ulric II dans l'Arc jurassien et la genèse du comté de Neuchâtel (1140–1191). In: Revue historique neuchâteloise. 4 (Oktober/Dezember), 1999, ISSN 1422-5182, S. 237–246. 

Weblingg

• Charles Crowley: Burgundy Kingdom Nobility. Ch. 7 Comtes de Neuchâtel in Foundations of Medieval Genealogy.

Fuessnoote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Neuenburg_(Adelsgeschlecht)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.