Rütli-Schwur
Dr Rütli-Schwur isch e Schwizer Legände. Si seit, dass am Aafang vom Monet Augschte anne 1291, trtadizionell dänkt me es seg am 1. Ougschte gsi, d Verträtter vo de drü Urkantone (mängisch seit me ne o eifach Orte oder Waldstätte) Uri, Schwyz und Unterwalde uf dr Rütliwise e Schwur gleischtet heige. Mit däm heige si es Bündnis zwüsche de drü Orte agfange, wo druus de d Schwizer Eidgenosseschaft woorde sig.
es Gmäld vom Johann Heinrich Füssli, 1780
Historischi Tatsache
ändereEs git ke historische Nachwîs, dass dr Rütli-Schwur in dere Art und Wîs het stattgfunde. Mi nimmt â, dass en Bund zwüsche de drü Waldstätte scho vorhär (ca. 1240–1290) isch beschlosse worde. De Bundesbrief isch äis vo de eltische erhaltene Dokumänt, wo de Bund beschriibt. Er isch datiert of «Afang August 1291» (anno domini M CC Lxxxx primo incipiente mense Augusto), schtammt aber wahrschinlich us em 14. Jahrhundert.
Es anders Datum wo für de Bundesschluss überliferet isch isch de achti November 1307.
De Bundesbrief wird hüt im Bundesbriefarchiv in Schwyz ufbewahrt. Anderi Dokumänt us em 14. Jahrhundert sind au erhalte, zum Biischpil de Sämpacherbrief vo 1393. Die Dokumänt ghöred ali in Zämehang vo de erschte politische und militärische Erfolg vom Bund i dere Ziit und der Uusdehnig uf die acht Ort: Siig bi Moorgarte 1315, Vertrag mit em Urseretal 1317, Vertrag mit Bern 1323, Bund mit 1332 mit Luzern und 1351 mit Züri, 1352 Abwehr vom Albert II. wo Züri belageret hät, Eroberig vo Glarus und Zug 1352, Abkomme mit em Karl IV 1356, und Iitritt vo Bärn in Bund 1353.
Dr Bundesfîrtag und dr Rütli-Schwur
ändereErsch im 19. Jahrhundert, wo z Nationalbewusstsî vo de Schwizer immer chli isch grösser worde, het me versuecht, es einheitlechs Gründigsdatum für d Eidgenosseschaft feschtzlege. Vorane hät mer s Datum vom Bundesbrief vo Brunne, 1315, als Gründigsdatum vo de Alte Eidgenosseschaft aaglueget gha. Dänn hät mer bim Zügle vom Schtaatsarchiv Schwyz per Zuefall de Brief vo 1291 gfunde. Das isch e groossi Sensazioon gsii und de jungi Bundesschtaat häd in ere nazionalistisch präägte Ziit bald drufabe chöne 1891 e pompöösi Sächshundertjaarfiir organisiere.
In Erinnerig a Rütli-Schwur isch dr 1. Ougust sit 1891 dr Schwizer Bundesfîrtag.
Dr Rütli-Schwur im Kontext vor Literatur
ändereEng verbunde mit em Rütli-Schwur isch d Sâg vom Wilhelm Tell. Ersch mit ihre isch di Legände ids breite Bewusstsî vo de Mönsche chô.
Uszug us em Drama Wilhelm Tell vom Friedrich Schiller:
- Wir wollen sein ein einzig Volk von Brüdern,
- in keiner Not uns trennen und Gefahr.
- Wir wollen frei sein, wie die Väter waren,
- eher den Tod, als in der Knechtschaft leben.
- Wir wollen trauen auf den höchsten Gott
- und uns nicht fürchten vor der Macht der Menschen.
Chronologii
ändere| 1240–1290: | de Bund vo de vier Waldstett (Ânahm) |
| 1291: | d Underzeichnig vom Bundesbrief (Ânahm) |
| 1315: | d Schlacht vo Morgarte |
| 1332: | de Bund mit Luzern |
| 1351: | de Bund mit Züri |
| 1352: | d Eroberig vo Zug und Glarus |
| 1355: | die Goldigi Bulle, us dere Ziit isch wahrschinli de Bundesbrief |
| 1370: | de Pfaffebrief |
| 1393: | de Sempacherbrief |
| 1804: | im Schiller si Wilhelm Tell wird urufgfüert |
Drzue chöme eventuell no anderi schriftlechi Zügnis vom ne ganze Vertragswerk us em 13. und 14. Jahrhundert, wo nüm erhalte si.
Weblink
ändere- Der Schwur auf dem Rütli (Rütlischwur) August 1291 über de Rütli-Schwur uf schweizerseiten.ch
- Bundesbrief und Rütlischwur (1291) über de Rütli-Schwur uf unibe.ch mit em Text vom Schiller