Dialäkt: Baseldütsch

S Spaledoor isch en ehemoligs Stadtdoor vo dr Stadt Basel und emol Bestanddeil vo dr Basler Stadtmuure gsi. Es isch eins vo de drei Stadtdoor, wo s hüt no git, und stoht under Dänggmolschutz. Es gältet as eins vo de schönste Stadtdoor in dr Schwiiz.

D Vordersite vom Spaledoor
S Spaledoor vo dr Spalevorstadt us gseh
Usschnitt us dr Stadtaasicht vo Basel vom Matthäus Meriaa em Eltere, 1642.[1] S Spaledoor (Nummere 23) isch in dr Üssere Stadtmuure und beherrscht dr Wääg gege Nordweste (im Bild gege rächts) ins Elsass

Gschicht

ändere

Im Oktober 1356 hai e grosses Ärdbebe und dr Groossbrand, wo denn no usbrochen isch, s alte Basel zerstört. Wo si d Stadt wider ufbaut hai, hai d Basler e neui hochi Stadtmuure mit eme Wassergrabe drvor um d Altstadt und d Vorstedt umebaut. Die Ringmuure hai si mit über 40 Wehrdürm versterkt, sächs drvo si Doordürm gsi und s Spaledoor eine drvo. S Spaledoor het dr Wäg uf Frankriich kontrolliert und isch zsämme mit em Aeschedoor s einzige Stadtdoor gsi, wo in Chriegszite offeghalte worden isch.[2]

In dr zweite Helfti vom 19. Johrhundert het d Stadtmuure s Wachsdum vo Basel gstört und si isch as überholt bedrachtet worde. So het mä agfange, d Ringmuure z schliffe und die meiste Dürm, Door und Muure het mä abbroche und si si us em modärne Stadtbild verschwunde. Usser em Spaledoor het mä nume no s Santihansdoor und s Dalbedoor und e baar Stückli vo dr Muure lo si. D Muure näb em Spaledoor isch uf beide Site abgrisse worde.

S Door

ändere

Hützudags cha mä nume no z Fuess dur s Spaledoor goh. Die üssere Muure vom Door si zwei Meter dick und die uf d Stadt zue immerhi no ei Meter sächzig. Zwei rundi, 28,15 m hochi Dürm flankiere s 40,3 Meter hoche Spaledoor. Bis zum ene Sturm im Johr 1842 hai die beide Runddürm pyramideförmigi Zältdächer gha. S spitzige Dach vom Door sälber isch mit farbige Ziegel deckt und s Ensemble vom viereggige Dordurm und de aabaute Runddürm, wo wie zwei Wächter näben em Durchgang stöhn, mache s Bsundrige an däm Door us. S Door isch dur e niidrigs Vordoor ergänzt worde und het ursprünglig e Fallbrugg über e Stadtgraabe gha. D Durchfahrt het mä mit zwei Fallgatter chönne verhindere.

An dr Fassade vom Spaledoor het s e Hufe Skulpture, wo sä verziere. Diräkt über em Doorbooge cha män e Baslerwappe gseh, wo us rotem Sandstei ghaue und vo zwei Leue umrahmt isch.

S Spaledoor isch 1933 vom Kanton Baselstadt mit dr Hilf vom Bund restauriert und under Dänggmolschutz gstellt worde.

Hützudags het d Vorstadtgsellschaft zur Kräije iire Sitz in dr Doorwächterdstuube vom Spaledoor.

Fuessnote

ändere
  1.  
    Uf dr Aasicht vom Merian vo 1642 gseet mä s Spaledoor rächts uf em Bild.
  2. Basler Bauten: Aeschentor. Archiviert vom Original am 6. März 2016; abgruefen am 16. Januar 2011.

Webligg

ändere
  Commons: Spalentor – Sammlig vo Multimediadateie


  Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Spalentor“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

Koordinate: 47° 33′ 29″ N, 7° 34′ 53″ O; CH1903: 610745 / 267492