Verfassig

Dä Artikel erchlärt dä Begriff vom Rächtswesen; lueg au chörperlichi Verfassig und geischtigi Verfassig von ere Person.

D Verfassig vomne Schtaat tuet d rächtlichi Grundlag vo däm Schtaat feschtlege. D Verfassig schriibt zum Biischpil vor, weli Regierigs- und Verwaltigsform de Schtaat hät.

I einige Schtaate isch d Verfassig es schriftlichs Dokumänt, i andere, zum Biischpil in Großbritannie, beschtaht sie us einere Folg vo gschichtlich gwachsene Gsetztegscht, diä zämme d momentani Verfassig darschtelle tuet. In Israel, wo s Rächtswäse wägem britische Mandat uf anglosächsische Draditione berueht, stoosst d Idee von erä Verfassig bi ultrareligiöse Jude uf Widerstand, wil si nume s Wort vo Gott, so wie s in dr Bible überdrait isch, as Verfassig akzeptiere. D Knesset, s israelische Parlamänt, het ä Reihe vo Grundgsetz verabschiidet mit dr Absicht, die schlussändlig zun erä Verfassig zsämmezfasse.

Allgemeins

E Verfassig im formelle Sinn isch e zivilisatorischi Errungeschaft, wo grundlegändi Rächt und Pflichte im Gmeinwese mit Rächtssicherheit tuet regle.

Am 3. Mai 1791 isch z Pole d erschti demokratischi Verfassig in Europa verabschiedet worde, d zweiti uf de Wält nach de Vereinigte Schtaate. De 3. Mai isch in Pole immer no en nationale Fiirtyg.

I vilne Schtaate gits Verwaltigsgricht. Diä tüend feschtschtelle, ob einzelni Gsetzt oder Regierigssbefehl d Verfassig nöd tüed verletze. (lueg Bundesverfassigsgricht in Dütschland oder de Supreme Court of the United States; diä Funktione ninnt i de Länder, biischpielswis in Breme, de Verfassigssgrichtshof oder au Schtaatsgrichtshof wahr). I de iranische Verfassig hät de sogennanti Wächterrat d Funktion vomene Verfassigsgricht mit letzschter Kompetänz i allne Entscheidige. Er trifft sini Entscheidige ufgrund dä imamitische Form vo dä Scharia. lueg au islamischi Rächtsschuele.

E zwenig witreichendi Regle vo Zueschtändigkeite und Verwaltigsabläuf chann zunere Verfassigschrise füehre.

Under äm Schlagwort „äng:corporate government“ fanged au Firmene a, sich e Verfassig zgäh, demit e grösseri Transparänz gägeüber Eigetümer und Mitarbeiter entschtaht.

Aktuell gültigi Verfassige

Dütschland

Für d Bundesrepublik Dütschland gits s Grundgesetz für d Bundesrepublik Dütschland; wil diä einzelne Bundesländer (Dütschland) eigeni Schtaate sind (Chennzeiche: Staatsvolch, Schtaatsgwalt und Schtaatsgebiät), hät jedes Land sini eigeni individuelli (Lands-)Verfassig.