Vìschp
| Dialäkt: Wallisertitsch |
Vischp (mu seit Fischp [fɪʃp]; amtlich schribt mu Visp; frz. Viège) isch en Munizipalgmei im Bizirk Vìschp im Kanton Wallis, Schwiz.
| Visp | |
|---|---|
 | |
| Basisdate | |
| Staat: | Schwiiz |
| Kanton: | Wallis (VS) |
| Bezirk: | Visp |
| BFS-Nr.: | 6297 |
| Poschtleitzahl: | 3930 |
| UN/LOCODE: | CH VIS |
| Koordinate: | 634225 / 126852 |
| Höchi: | 658 m ü. M. |
| Flächi: | 13,22 km² |
| Iiwohner: | 8305 (31. Dezämber 2022)[1] |
| Website: | www.visp.ch |
 ds Raathüs va Vìschp | |
| Charte | |
 | |
Geografii
ändereVìschp liggut ufer lingg Sita vam Rottu am Igang vom Vìschpertaal. Vaaner Gmeiflächi sind 17 % landwirtschaftlichi Flächi, 59,7 % Waald, 19,5 % Sidligsflächi und 3,9 % andri Flächine.[2]
Gschicht
ändereVa waa genau, dass der Oortsnamu Vischp chunt, weiss mu nit mit Sicherheit. Ei Meglichkeit isch, dass d indogermaanisch Wurzla *uis- mit der Biditig «fliessu» dr Üsgangspunkt isch, dii isch nämli güet bileit fer Nämu va Fliessgwässer. Zämu mit dum Suffix -ubia (ds gliicha wie im Namu vam Fluss Venoge) chännti mu vanera Grundform *uisubia üsgaa, wa de zeersch romaanisch *Vésobia ergääbi und spääter zu Vesbia synkopiert chunt. Das isch de öi d Form vam Namu, wiener zum eerschtu Maal im Jaar 1034 bileit isch. Ganz äänlich finnut mu 1302 öi nu d Schriibig Vespia. Eso wie mu du Oortsnamu hitu schribt, nämli Visp, ischer zum eerschtu Maal scho im Jaar 1272 bileit. Vam 12. bis in ds 19. Jaarhunnert chämunt parallel immer wider Variante wie Vispach oder Fischbach vor; dii sind aber volksetymologisch gibildut, der Namu enthaaltut also wäder es Woort mit der Biditig «Fisch» nu eis mit der Biditig «Bach».[3]
Mu seit, am 23. Dezember 1388 heige es Heer va Savoyer Vischp uberfallu und d Vischper heige di Savoyer, obwol dasch massiiv iner Unnerzaal siige gsi, bisiigt. Und zwaar heigesch die ganz Aaltstadt künschtlich veriischut und heige de d savoyischu Agriifer mit groosse Steina attaggiert. Ob das genau eso abgluffu isch, weiss mu nit. Aber es Adeichu an denu Tag isch der «Blau Stei», wa der Saag naa eine va denu groossu Steina soll sii. Zum Gideichu an denu Tag fiirut mu öi nu hitu jedes Jaar im Dezember du Mannumittwoch.[4][5]
Es par witeri Eggpunkta sind[5]:
- 1518 sind wägu ma groossu Fiir ehüüfu Hiischer iner Aaltstadt abgibrunnu.
- 1799 hent französischi Truppe groossi Teila va Vischp giplündrut. 1810 isch ds Wallis und somit öi Vischp va Frankriich annektierts cho und sit 1815 gcheert ds Wallis und iner Folg öi Vischp dank de Abmachige vam Wiener Kongräss wider zer Schwiz.
- Z Vischp hets sit du Üfzeichnige scho vier starchi Äärpäbu gigä, nämli inu Jaar 1573, 1587, 1755 und 1946. Das va 1755 isch eis vanu sterchschtu Äärpäbu, was je iner Schwiz het gigä, und het öi ehüüfu Hiischer zerschteert, u. a. isch öi der Spitz vam Kirchturu vaner St. Martinskircha komplett abgibrochu.
- 1972 het di damaalig Gmei Eyholz mit Vischp fusioniert.
- 2011 het uf Vischper Gmeigibiet en groosse Waaldbrand gwietut.[6]
Iwoner
ändereQuälla: Bundesamt fer Statistik 2005[7]
| Jaar | 1850 | 1860 | 1870 | 1880 | 1888 | 1900 | 1910 | 1920 |
| Iwoner | 702 | 832 | 911 | 989 | 1014 | 1147 | 1626 | 1902 |
| Jaar | 1930 | 1941 | 1950 | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 |
| Iwoner | 2321 | 2664 | 3175 | 4092 | 5698 | 6383 | 6234 | 6550 |
Der Üsländerateil isch 2010 bi 20,4 % glägu.[2]
Religion
ändere82,3 % vanu Iwoner sind im Jaar 2000 römisch-katholisch gsi, 5,4 % evangelisch-reformiert.[2]
Politik
ändereDr Gmeipresidänt va Vìschp ischt dr Niklaus Furger (Stand März 2023).[8]
Spraach und Dialäkt
ändereBi dr Volchszellig 2000 heint vanu 6550 Iwoner 88,2 % Titsch als Höiptspraach agigä, 1,6 % Französisch, 1,7 % Italienisch und 8,5 % anneri Spraache.[2]
Dr heegschtalemannisch Dialäkt va Vìschp gcheert ze weschtlichu Dialäkta vam Wallisertitschu.
En Mundartautoori va Visp isch di Bernadette Lerjen-Sarbach.
Wirtschaft
ändereSit dum 9. Dezember 2007 isch der Baanhof Vischp dr wichtigschtu im Wallis. Üsserdem isch hie öi ds Hauptwäärch vaner Lonza.
Sport
ändereDr EHC Vischp spilt iner Swiss League. Gigründute cho isch er im Jaar 1939. Der EHC Vischp isch 1962 Schwizermeischter in der NLA, im 1960, 2011 und 2014 in der NLB wordu.
Dr Sepp Blatter, jaarelange FIFA-Presidänt, isch z Vischp üfgwaggsu.
Weblink
ändere
Commons: Visp – Sammlig vo Multimediadateie- http://www.visp.ch/
- http://www.burgerschaftvisp.ch
- Ortsportrait Vischp uf Wallisertitsch (youtube.com)
- Alois Grichting: Visp In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Füessnoote
ändere- ↑ Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Bundesamt für Statistik: Regionalporträts 2012: Kennzahlen aller Gemeinden (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) , Mai 2012
- ↑ Lexikon der schweizerischen Gemeindenamen. Hrsg. vom Centre de Dialectologie an der Universität Neuenburg unter der Leitung von Andres Kristol. Frauenfeld/Lausanne 2005, S. 937.
- ↑ Gedenken an die Freiheitskämpfer beim «Blauen Stein». Artikel uf 1815.ch am 15.12.2016 [z letschmaal aglüegt am 10.03.2023].
- ↑ 5,0 5,1 Grichting, Alois (2013): "Visp (Gemeinde)", in: Historisches Lexikon der Schweiz (HLS), Versioo vam 06.08.2013 [z letschmaal aglüegt am 10.03.2023].
- ↑ Vor 10 Jahren brannte der Wald bei Visp – so geht es ihm heute. SRF Regionaljournal Bern Freiburg Wallis vam 26.04.2021 [z letschmaal aglüegt am 10.03.2023].
- ↑ Bundesamt für Statistik: Eidgenössische Volkszählung 2000: Bevölkerungsentwicklung der Gemeinden 1850–2000. Bern 2005 (Online uf bfs.admin.ch (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) , Date im Aahang (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) )
- ↑ https://www.visp.ch/de/gemeinde-visp/gemeinderat-behoerden/gemeinderat
