Laufedaal

Dialäkt: Baseldytsch

Dr Bezirk Laufe – s «Laufedaal» – isch e Verwaltigseinheit im Kanton Basel-Landschaft (Baselbiet) mit em Hauptort Laufe. Dr Bezirk zellt öpe 20'000 Ywohner (2018).

Gschicht

Vo de Raurachische Republik bis zum Wiener Kongräss

Ursprünglig ischs Laufedaal wie au s Baselbieter Birseck und grossi Teil vom hüttige Kanton Jura es Gebiet vom Fürstbistum Basel gsi. Wäred de Französische Revolution vom Jaar 1792 isch s Laufedaal während 87 Dääg Teil vo de sogenannte Raurakische Republik gsi. Die isch aber vo 1793 bis 1813 ins französische Departement Mont-Terrible integriert worde. Das isch ane 1813 uufglöst worde und zum gröschte Teil a d Schwyz gfalle. Am Wiener Kongräss 1815 het me s ehemoolige Fürstbistum Basel uff d Ständ Basel (hütte Basel-Land) und Bärn uffdeilt. Dodrby het me d Gränze bi Aesch dure zoge und alles was weschtlig drvo gsi isch (ebe au Laufedaal) em Kanton Bärn zuegschlage. Me nimmt hütte a, dass s Laufedaal irrtümlich zem Kanton Bärn cho isch und dass me äigentlich die dütschsprochige Gebiet vom ehemolige Fürstbistum hett welle Basel gäh und die französischsproochige em Kanton Bärn. Möglicherwys het dr Unterhändler, dr Baron d Andlau us Arlise, nid gwüsst, dass sini Untertane im Laufetal dütsch schwätze.

D Gryndig vom Kanton Jura

Wo 1979 dr Kanton Jura entstande isch, isch dr Bezirk Laufe e Exklave vom Kanton Bärn worde. Wo me für e neu Kanton alls planet het, hette d Laufetaler zem Kanton Jura drzuegheere kenne, wenn sie hette welle. Do aber im Kanton Jura franzeesisch gschnuurt wird und im Laufetal dytsch, hett me sich scho 1975 für e – provisorische – Verbliib bim Kanton Bärn entschiide. Als Gränzgmeind zwüschen Bezirk Laufe und em Bezirk Dälschbrg het sich Roggeburg (im Bezirk Dälschbrg) em Bezirk Laufe agschlosse; dr Nochbergmeind Ederswiler isch dr Übertritt aber nid erlaubt worde.

D Suech nochemene geignete Kanton

Vo 1975 bis 1994 isch heftig drumm gstritte worde im Bezirk, ob me bi Bärn wurd blibe oder Aschluss amene andere Kanton sött sueche. Änds 70er Joor hett me gluegt, zu wellem Kanton me chönt goo, falls me wäggsle wurd. Zur Debatte gstande sin hauptsächlig s Baselbiet und dr Kanton Soledurn, will me zue dene beide Kanteen e gmeinsami Gränze gha hett. Au prieft worde sin dr Wägsel zum Kanton Basel-Stadt und sogar zum Aargau. Die beide hän aber nur Ussesyyterschongse gha, will s Laufetal denn immer no e Exklave gsi wäri. Basel-Stadt hett aber zimlig Interässi gha, will s Laufedaal sowiso zum Umland vo dr Stadt ghört. Das hän d Baselbieter aber gar nid luschtig gfunde. 1980 denn hän d Laufetaler noch meerere Volksabstimmige entschiide, ass si, falls sie wäggsle wurde, zem Baselbiet gienge. Druffabe hett me mit em Baaselbiet verhandlet und – vorbehältlig de neetige Volksabstimmige im Laufetal, em Baselbiet und, will e Kantonswächsel alli Schwiizer agoot, au ir ganze Schwiiz – griens Licht vo de Baselbieter Regierig bikoo.

Dr Kampf zwische Bärn und Baselland

Aber drno isch dr Striit erscht so richtig losgange. Quer durchs Laufetal, durch die einzelne Deerfer, Ortsverein, Beheerde und Familie isch en tiefe Grabe gange zwische de Pro-Bärner und de Pro-Baselbieter. Es hett vil beeses Bluet geh. Am 11. September 1983 hän sich d Laufetaler binere Stimmbeteiligung vo 93 Prozänt mit 4675 Nei zue 3575 Jo gege en Aschluss ans Baselbiet entschiide. Do hett me gmeint, jetzt sigis ume. Aber drno hett me glii usegfunde, ass d Regierig vom Kanton Bärn haimlig em Abstimmigskomittee vo de Pro-Bärner e huffe Gäld zuegsteckt hett. Meereri Laufetaler hän druffabe bim Bundesgricht, em heegschte Gricht vom Land, Stimmrächtsbeschwärde erhobe. S Bundesgricht hett denn entschiide, dass die finanziell Beyflussig vom Kanton Bärn unzuelässig gsi isch. Es hett aagordnet, dass me d Abstimmig widerhole miess.

Und so isch die gliichi Gschicht vo vorne losgange. Am 12. Novämber 1989 isch d Abstimmig wiiderholt worde. Do hän denn knapp d Pro-Baselbieter mit 4650 zue 4343 Stimme gunne. Druffabe hän d Pro-Bärner vorem Bundesgricht prozessiert, aber verlore. Noch enere Abstimmig im Baselbiet ane 1991, ob me dr Bezirk Laufe iberhaupt wott – und d Baselbieter hän dytlig welle – und em dyttlige Joo vom ganze Schwiizervolk ane 1993 het dr Bezirk Laufe am 1. Jänner 1994 vom Kanton Bärn zum Baselbiet gwäggslet.

Die tiefe Gräbe in dr Bevölkerig zwische de Pro-Bärner und de Pro-Baselbieter sin deils nume langsam zuegwaggse. Ständigi Konsequänze het dr Kantonswächsel vom Laufedaal für die dütschjurassischi Gmeind Ederswiler gha; är het iri Chance uff e Wäggsel zrugg in e dütschsprochige Kanton uf e Minimum reduziert.

Politischi Gmainde

D Raiefolg vo de Gmainde richtet sich noch dr hochdytsche Schryybwyys.

Name vor Gmeind	Yywooner (31. Dezember 2022)	Flechi in km²	BFS-Nr
Blaue	702	7,13	2781
Brislech	1701	9,39	2782
Burg	271	2,83	2783
Dittige	730	6,75	2784
Duggige	1598	5,86	2785
Grällige	1926	3,31	2786
Laufe	5906	11,37	2787
Liäschbrg	1083	12,49	2788
Änzlige	464	3,66	2789
Roggeburg	264	6,65	2790
Röschenz	1878	10,07	2791
Wahle	1542	5,42	2792
Zwinge	2685	4,62	2793
Total (13)	20'750	89,55	1302

Weblink

Commons: Bezirk Laufe – Sammlig vo Multimediadateie

Anna C. Fridrich: Laufen (Bezirk). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.