Cerniat

Cerniat (FR) (ùff Dütsch au Scherni, im Greyerzer Patois Thèrnya oder Tharnya) isch es Dorf un en ehmolegi politischi Gmeind im Greyerzbezirk vum Kanton Fryybùrg, wo sit em 1. Jänner 2014 en Tail vor Gmeind Val-de-Charmey isch. S Dorf lait am Fuess vo de Fryybùrger Voralpe im Südoschte vùm Kanton, im ene Näbedal vùm Jaunbachtal. Zur ehmolige Gmeind het au no de Wyyler La Valsainte ghört, wo di obere zwei Drittel vùm Gmeindsbiet yygno het.

Cerniat (Scherni)
S Wappe vo Cerniat (Scherni)
Basisdatä
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Friburg (FR)
Bezirk:	Greyerzw
Gmeind	Val-de-Charmey
PLZ	1654
Koordinate:	578429 / 16462346.6325037.156948927
Höchi:	927 m ü. M.
Flächi:	33.78 km²
Iiwohner:	361 (31. Dezämber 2013)
Cerniat Cerniat
Charte
Charte vo Cerniat (Scherni) w

Zum di ehmolig Gmeind vo de äbefalls ehmolige, homophone Waadtländer Gmeind Cerniaz z unterscheide, wird vo de Bundesbehörde au s Kantonschürzel FR bruucht.

Geographi

Cerniat lait am Fuess vo de Fryybùrger Voralpe im Greyerz im Javroztal, eme Näbedal vùm Jaunbachdal, öbe 8 km Lùftlinie öschtlich vum Bezirkshauptort Bulle ewäg. D Gmeind het aa nüün andri Gmeinde gränzt. Vo Oschte uss: Charmey, Crésuz, Châtel-sur-Montsalvens, Botterens, Corbières, Hauteville ùn La Roche im Greyerzbezirk ùn Plasselb ùn Plaffeie im Seisebezirk. Diräkt gägenüber vo Cerniat ùff de andre Dalsyte lait de Wyyler Les Ciernes, wo zue Charmey ghört.

De ehmolig Gmeindsbann lait am Südhang vùm Vanil des Cours (1'562 m ü. M.) ùn em Mont Bifé (1'483 m ü. M.), wo di weschtlichi Gränze bilde. Im Oschte isch d Gmeind vùm Bach Javroz begränzt worde, wo en Zuefluss vùm Jaunbach isch. Im Süde het s Gmeindsbiet bim Pont du Javrot aagfange, wo sich bi de Parrerelle de la Goletta mit 820 m ü. M. de diefscht Punkt vo de Gmeind befunde het. Im Norde isch d Gmeind vum Berghang vo de Berra begränzt worde, wo mit 1'719 m ü. M. de höchst Punkt vo de Gmeind gsii isch. De Berghang vo de Berra wird durch mehreri chlyni Bächli unterdeilt, wo in de Javroz fliesse.

Im Nordoschte isch s Gmeindsbiet über de Chamm vo de Berra bis ins Quellbiet vo de Ärgera mit dem Plasselbschlund ùn de Höchezüg vùm Kapberg (1'442 m ü. M.) ùn La Patta (1'616 m ü. M.) gange. Di nordöschtlichsti Gränz isch de Höllbach gsii, wo en Zuefluss vo de Ärgera isch. En chlyne Deil vùm Gmeindsbiet isch im Yyzugsbiet vùm Schwarzsee gläge. De nordöstlichi Deil vo de Gmeind isch vo de Yywohner vo Cerniat zum Deil gar nit sälber gnùtzt worde, sundern vo Buure uss em Seiseland.

Grùndsätzlig muess mer zwüsche Cerniat sälber (em südliche Drittel vo de Gmeind) ùn em Wyyler La Valsainte unterscheide. D Bewohner vo Cerniat werde debi au als ceux en bas du pont ‚die ab de Brùgg‘ bezeichnet, ùn sin friener zum Gottesdienst in d Chilche im Dorf. D Bewohner vo La Valsainte sin dergege in s Chloschter zum Gottesdienst gange, ùn hen ceux en haut du pont ‚die ob de Brùgg‘ gheisse.

Beidi Dörfer bestande uss mehrere Wyyler ùn Einzelhöf. Vum Süde uss sin des Les Utsets (940 m ü. M.), wo di erscht Siidlig nooch Crésuz isch, deno Le Borgeat, Le Closy ùn Entre-deux-Ruz churz vor de Hauptsiidlig, wo eifach als au village bezeichnet wird ùn wo de Grossdeil vo de Yywohner läbe. Noochem Dorf befinde sich wyteri Wyyler ùn Höf, bis zum Wyyler Les Riaux, wo d Gränz zue La Valsainte isch. La Valsainte sälber het kei Dorfchern, s Dorf bestoot uss mehrere Wyyler wie Les places, La Savoleire, La Cierne, Les Curtils, Les Mossettes ùn wyteri. Dernäbe befindet sich s Chloster La Valsainte ùff em Biet vo La Valsainte. Dernäbe befinde sich ùff em Biet vo de ehmolige Gmeind no vili wyteri Einzelhöf un Alphütte, wo aber zumene grosse Deil nit ganzjährig bewohnt sin.

Insgsamt isch s Gmeindsbiet 33,8 km² gross gsii. Devo sin 1,8 % Siidligsflächi, 41,1 % Landwirtschaftsflächi, 54,5 % bewaldet ùn 2,6 % sin unproduktiv.

• 
  de Ortsyygang
• 
  Blick uff s Dorf un Crésuz vum Dorfussgang uss
• 
  de Javroz bi Cerniat
• 
  de Wyyler Les Frasses un La Grangette
• 
  de Wyyler Les Riaux
• 
  Blick uff de Wyyler Les Places im Ortsdeil La Valsainte

Ortsname ùn Wappe

s Wappe vo Cerniat

De Name vo Cerniat goot ùff s latiinisch circinare zrugg, wo warschnyts ursprüngli e Waldliechtig gmeint het. Im Greyerzer Patois isch de Name vùm Ort Thèrnya oder Tharnya, wo je nooch Person als [ˈθɛrɲa], [ˈθarɲa], [ˈxɛrɲa] oder [ˈxarɲa] ussgsproche wird. Ùff Dütsch luutet de Name vùm Ort Scherni, wo in de dütschsproochige Nachberschaft no bruucht wird, sùnscht aber chuum.

S Wappe vo Cerniat wird vum ene wyyse (silbrige) Band uff eme rote Grund vo obe links uff unte rächts in zwei Hälfte teilt. In de obere Hälfti isch e goldigs Zepter mit eme Chrüüz, un in de untere en goldige Chessel. Si wysi Band uff em rote Grund stoot für d Herrschaft Corbières, wo Cerniat friener dezue ghört het, s Zepter symbolisiert d Kartause La Valsainte un de Chessel zum chäse stoot für d Milchwirtschaft, wo für de Ort sehr wichtig gsi isch. Di heraldischi Beschrybig vum Wappe uff Französisch luutet eso: « De gueules à la bande d’argent accompagnée en chef d’un monde d’or, ceintré et croisé du même, et en pointe d’un chaudron également d’or ».

Gschicht

d Chapelle de la Trinité des Pelleys vo 1605

Wänn gnau s Javroz-Tal zum erschte Mool bsiidlet worde isch weiss mer nit gnau. Warschynts hen di erschte Rodige scho vor em Joor 1000 aagfange. Di erscht Siidlig isch warschynts de Wyyler Le Borgeat in de Nööchi vo Crésuz gsi. Erwäänt worde isch de Ort zum erschte Mool im Joor 1288 als Sernia. De Ortsname leitet sich vum latiinische circinatus (umzüünt) ab. Wo 1294 s Chloschter La Valsainte gründet worde isch, isch die Talsyte uff jede Fall scho lenger bewohnt gsi. S Chloschter het e wichtigi Roll in de Gschicht vo de Gmeind gspiilt, un im 15. Joorhundert d Herrschaft über en grosse Deil vum Tal ussgiebt. Als Deil vo de Herrschaft Corbières isch Cerniat im Joor 1553 vo Savoye unter d Oberhoheit vo Fryburg cho. Dertemool het de Ort öbe 300 Yywohner gha.

D Chapelle de la Trinité des Pelleys isch 1605 baut worde. Im Joor 1615 isch e eigni Pfarrgmeind gründet worde un d Kappelle St. Jean et Paul 1618 zunere Chilch ussbaut worde. Im Joor 1778 isch d Kartause La Valsainte vo de Herre vo Fryburg uffglööst worde, deno aber 1861 wiider hergstellt. Hüt isch es s einzig Kartäuserchloschter in de Schwyz.

D Gmeind isch meemools vo Bränd zerstört worde. So isch 1700 de Wyyler Le Borgeat völlig abebrännt un 1799 de Dorfchern sälber. D Kartause het 1381 un 1732 brannt un d Chilch St. Jean et Paul isch Wyynachte 1838 mitsamt em Dorfarchiv abebrännt. Derwyylscht de Helvetische Republik het Cerniat zur Unterpräfektur Corbières ghört, wo 1803 zumene Bezirk erhobe worde isch. Syt 1848 isch Cerniat deno Deil vum Greyerzbezirk.

E Fusion vo de „quatre-C“ Cerniat, Charmey, Crésuz ùn Châtel-sur-Montsalvens zun ere neue Gmeind, wo Val-de-Charmey söll heisse, isch scho lenger diskutiert worde, isch 2010 aber zerscht emool am Stimmvolch vo Crésuz ùn Châtel-sur-Montsalvens gschyyteret. Am 3. Merz 2013 hei d Bürger vo Cerniat dr Fusion mit de Gmeind Charmey zuegstùmme. Uf de 1. Jänner 2014 händ Cerniat un Charmey zur nöie Gmeind Val-de-Charmey fusioniert.

Bevölcherig

Cerniat het 327 Yywohner gha (Stand 31. Dezämber 2009) un isch demit eini vo de chlynste Gmeinde vum Kanton Fryburg nooch Yywohnerzaale gsii. In de Volchszäälig vo 2000 hen 62,7 % aagee dass si im Alltag numme Französisch schwätze, 15,1 % hen Französisch un Dütsch aagee, 13,3 % Französisch un Patois, 5,4 % Französisch un e andri Sprooch, 1,8 % numme Patois un de Rescht numme Schwyzerdütsch, Änglisch oder kei Angabe. In de Volchszäälig vo 1990 isch de Aadeil vo denne, wo im Alldaag Patois schwätze, no bi 26,4 % gläge. Cerniat isch demit die Gmeind im Greyerz un em ganze Kanton Fryburg, wo de hööchst Aadeil vo Patois-sproochige het.

Vo de Yywohner sin im Joor 2000 21,7 % unter 19 Joor alt gsi, 62 % sin zwüsche 20 un 64 Joor alt gsi un 16,3 % älter wie 64. Insgsamt het's 2000 128 Huushalt gee. Vo de Yywohner hen 46,1 % kei noochobligatorischi Schuelbildig gha, 42,4 % hen d Sekundarstuf II absolviert un 10,5 % e tertiäri Ussbildig (Stand 2000).

Yywohnerentwigglig

Joor	1811	1850	1900	1910	1950	1960	1970	1980	2000	2009
Yywohnerzaal	402	498	713	749	635	522	370	328	332	327

D Yywohnerzaal isch im 19. Joorhundert allbot aagstyyge un het 1910 mit 749 Yywohner de Hööchepunkt erryycht. Deno het aber e starki Abwanderig yygsetzt wyl d Landwirtschaft nümm attraktiv gsi isch un es au kei freii Parzelle mee gee het. Mit em Ussbau vo de Gmeindsstrooss im Joor 1970 het d Abwanderig deno chönne gstoppt werde un vili Yywohner hen als Pendler chönne vor Ort wohne. Uff Französisch sait mer de Yywohner vo Cerniat Cerniatins.

Infrastruktur & Wirtschaft

s Café-Restaurant La Berra im Dorfchern

D Gmeind isch langi Zit numme über en Bergpfad uff Crésuz mit de Ussewält verbunde gsi. 1877 isch deno e Verbindig zur Hauptstroos Bulle-Boltige fertiggstellt worde. 1970 isch die Verbindig bis zum Dorf ussbaut un asphaltiert worde, un ab 1976 uff de ganze Längi bis uff La Valsainte. Uffem Gmeindsbiet befinde sich insgsamt über 60 km Stroosse un Fuessgängerpfäd. Zwüsche La Valsainte un de Hauptstrooss vercheert e Postauto. Uff de Hauptstrooss bestoot deno e Haltestell vo de Buslinie Bulle-Boltige un Fryburg-Jaun vo de Transports publics Fribourgeois. Mit Charmey uff de andere Stroossesyte isch Cerniat numme über d Hauptstrooss verbunde; über de Javroz fiere aber mehreri Fuessgängersteg.

Bis in d zweiti Hälft vum 20. Joorhundert isch Cerniat vor allem durch d Landwirtschaft prägt gsi. Wyl wägem Klima chuum Ackerbau mögli isch, isch vor allem Milch- un Viewirtschaft betrybe worde. In La Valsainte het d Landwirtschaft ersch mit em Bau vo de Strooss in de 70er-Joor aa Bedütig verlore. Au hüt no isch d Landwirtschaft mit 35 Bschäftigte (Stand 2008) aber de wichtigst Erwerbszwyyg vo de Gmeind. Dernäbe git's no Arbetsblätz im Chlygwerb un im Dienstleistigssektor. Di meiste Yywohner sin aber Pendler (im Joor 2000 chnapp 65%) in de Region Bulle. De Tourismus spiilt z Cerniat kei grossi Roll un bestränkt sich uff di zaalryche Wanderpfäd un mehreri Feriehüüser. Im Dorf git's en Hotel wo glychzitig s einzig Café-Restaurant vum Ort isch, un uff de Wanderpfäd git's mehreri Gaststätte.

Langi Zit het's in de Gmeind zwei Postbüros gee, je eis im Dorf un in La Valsainte. D Poscht vo La Valsainte isch aber 1984 gschlosse worde. Usserdäm befindet sich z Cerniat e Filiale vo de Raiffise-Bank, wo eimool in de Wuche offe het. Usser eme chlyni Dorflade sin di näggste Yychaufsmögligkeite z Charmey. Dörte isch au s näggsti Altersheim. Friener het's z Cerniat allerdings fümf bis seggs Läde un Beck gee.

Z Cerniat erschynt syt 2003 e Gmeinds- ùn Pfarrblatt, wo Reflets de Cerniat: Bulletin paroisial et communal de Cerniat heisst. Devor het es scho en Pfarrblatt gee, wo Bulletin paroissial de Cerniat gheisse het. Des Heftli erschynt vier Mool im Joor ùn enthält näbe Mitteilige uss de Gmeind au sunschtigi Byyträg vo Yywohner.

Bildig

Ursprüngli het's z Cerniat insgsamt drüü Schuele gha. Im Dorf het's e Buebe- un e Maidlischuel gee, un im Wyyler La Valsainte e gmischti Schuel. D Maidlischuel isch vo de Ingebohler Schwöschtere glaitet worde. Im Joor 1971 sin die drüü Schuele deno zämmeglait worde un di erschte drüü Klasse vo de Schwöschtere, die 4-6 Klass dergege vum Dorflehrer unterrichtet. Syt 1975 het Cerniat zämme mit de „quatre-C“ Charmey, Crésuz un Châtel-sur-Montsalvens en Schuelverband. Drum bsueche d Chinder uss dänne Gmeinde abweggselnd z Cerniat, Charmey un Crésuz d Schuel.

Verein & Kultur

e Uffschrift im Greyezer Patois z Cerniat

de Gsangsverein « L’Echo de la Berra » singt e Lied ùff Patois

Z Cerniat sin mehreri Verein aktiv, wo regelmässigi Veraastaltige organisiere. Organisiert sin die Verein syt 1992 in de Intersociété de Cerniat, wo d Veraastalige vo de verschidne Verein koordiniert.

• Die Société de Tir «Les Jeunes Patriotes» isch warschynts scho 1893 nooch Strytigkeite mit Charmey über d Nützigsrächt vùm Schiesstand entstane. 1914 isch si offiziell gründet worde, dertemool no mit Crésuz zämme, wo sich aber 1939 losglöst hen. In de Joor 1917 ùn 1920 hen si de Schützepryys vùm Greyerz gwùnne, 1919 de erste Blatz im Fryybùrger Schützewettbewerb ùn de 6. Gsamtschwyzer Blatz. Usserdäm hen si 1934 gueti Ergebniss bim nationale Schützefescht erzyylt. Im Joor 2001 het de Verein mit em Schützeverein vo Corbières fusioniert.

• D Société de Chant «L’Echo de la Berra» isch 1902 gründet worde. De Verein het syt synrer Gründig bi viilene wichtige Fryybùrger Fescht mitgsùnge ùn tritt regelmässig au usserhalb vùm Kanton ùff. Syt 1961 werde au d Fraue ùffgno, so dass de Chor hüt gmischt isch.

• D Société de Jeunesse «L’Helvétienne», wo im Januar 1921 gründet worde isch. Si organisiert jäärlichi Fescht wie s Bénichon, de Gsang am 1. Mai, de St. Nikolaus-Daag ùn wyytri Veraastaltige für d Jugend. Syt 1971 stoot d Jungmannschaft au de Maidli offe. Bekannt isch die Jungmannschaft im Greyerz für ihri Theater-Uffierige. Es isch nämli di einzig Theatergruppe vo Jugendliche im Kanton Fryybùrg, wo im Patois gspiilt wird. Scho spöötestens 1934 het de Verein mit Goton en Patois-Stück uffgspiilt; ab 1962 hen deno alli zwei bis vier Joor Uffierige stattgfunde, Mool im Patois ùn Mool ùff Französisch. Syt 1980 wird öbe alli zwei Joor en Stück uffgfiert, fast jeds Mool im Patois. Im Joor 1986 het de Verein de Prix du maintien des traditions gruériennes vùm Greyerzer Gwerbeverband übercho.

• De Ski-Club Les Chevalets isch im Januar 1957 gründet worde ùn het syn Name nooch em Berggipfel ob em Dorf. De Verein het 1960 ùn 1970 d Greyerzer Meisterschaft ussgrichtet ùn 1977 zämme mit em Ski-Club vo Hauteville en neue Cours, d «Trophée de la Berra» in s Läbe gruefe.

• D Associaton SS Jean et Paul des Amis de Cerniat, wo im Septämber 1966 gründet worde isch ùn zum Zyyl het, d Verbindige zue Abgewanderte z halte ùn di lokale Institutione z unterstütze. So het de Verein im Joor 1986 d Restaurierig vo de Chapelle des Pelleys ùn 1999 d Restaurierig vo de Chilch unterstützt. Usserdäm het de Verein 2000 e Tafel mit Informatione zur Gmeind ussarbeitet ùn finanziert, wo vorem Sitz vo de Gmeindsverwaltig aabrocht isch.

Drnäbe git es no wyytri Verein ùn Zämmeschlüss, wo änder en gwerbliche Charakter hen, so verschidni Viezüchter- ùn Forschtverbänd.

Familie ùn Persönligkeite

D Bevölcherig vo Cerniat stammt ursprüngli vo zehn Familie ab. S Bürgerächt vo de Gründig vo de Chilchegmeind bis 1900 hen gha: d Andrey, Bochud, Bourret, Buchs, Charrière, Genoud, Maradan, Meyer, Overney ùn Tissot. Au hüt verdeile sich die meiste Näme ùff die Familie, au wenn dur d Zuewandrig ùn s neui Namensrächt au viil neui Näme in d Gmeind cho sin. Über 4000 Lüt hen z Cerniat ihr Heimeträcht.

Vor 1900 hen au d Familie Faës, Genoud, König ùn Sudan s Bürgerrächt gha, zwüsche 1600 ùn 1700 usserdäm d Belfrare, Chollet, Dupont, Gonsset, Pillenit ùn Morard, ùn nooch 1800 d Jaquiet, Jaquenoud, Rouvenaz ùn Thomet, wo aber alli hüt nümm verträte sin.

Zue bekannte Lüt vo Cerniat zääle:

• De Joseph-Frédéric-Benoît Charrière (*1803-†1876) isch z Cerniat ùff d Wält cho ùn mit 13 Joor ùff Paris cho, wonner en grosse Erfolg als Fabrikant gha het ùn viili neui Chirurgischi Mässer un Apparat entwigglet het.
• De François Charrière (*1893-†1976), vo 1945 bis 1970 Bischof vùm Bistum Lausanne, Gänf ùn Fryybùrg isch z Cerniat ùff d Wält cho.
• De Olivier Maradan (*1899-†1975), Bischof vùm Bistum vo Port-Victoria ùn de Seychellen. Ùffgwaggse z Ecuvillens isch syni Familie ursprüngli uss Cerniat gstammt.
• D Margarita Andrey (*1926), e spanischi Schauspiileri, stammt uss ere Familie vo Cerniat ab, wo am Aafang vum 20. Joorhundert de Hof Les Mossettes verlo het, ùn ùff Spanie ussgwandret isch.

Weblink

 Commons: Fotis vo Cerniat – Sammlig vo Multimediadateie

• Georges Andrey: Cerniat (FR). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Luftuffnaame vo Cerniat