Tippilzou

Tippilzou
	Wappe vo Tippilzou
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	St. Galle (SG)
Wahlchrais:	Rhintel
BFS-Nr.:	3234
Poschtleitzahl:	9444
UN/LOCODE:	CH DPS
Koordinate:	766966 / 250408Koordinate: 47° 23′ 0″ N, 9° 39′ 0″ O; CH1903: 766966 / 250408
Höchi:	410 m ü. M.
Flächi:	11,23 km²
Iiwohner:	6889 (31. Dezämber 2022)
Website:	www.diepoldsau.ch
Charte
	Charte vo Tippilzou

Tippilzou (hochtütsch: Diepoldsau) ischt a politischi Gmoand im Sangaller Rhintl. Dia Gmoand khört zum Wahlkrais Rhintl vom Kantoo Sanggalla i da Schwiz.

Chronik ändere

890 taucht da Ortsnamma Thiotpoldesouva als königlicha Forscht bi Kriassera inera Urkunda uf.
1129 schänkt da tütsch König Fridrich em Kloaschter Sangalla da Hof Tippilzou.
1345 bildid di drü Höf Ou, Witnou und Schmeater (de: Schmitter) da Hof Witnou-Haslach, wo i deam Joar s erscht mol urkundlich erweant wörd. Er ischt Beschtandtoal vom Riichshof Luschtnou und underschtot am Grof vo Montfort und vo 1395 a ar Herrschafft vom Grof vo Ems.
1420 wörd Diepoldsau erschtmols als Dorfschaft urkundlich erweant.
1803 schlüssid sech Tippilzou, Schmeater und Witnou zur politische Gmoand Tippilzou zeamma. D Oartsbmoanda bliibid witerhii bestoa.
1882 löast sech Witnou als sealbststeandigi Gmoand vo Tippilzou ab.

Di hüttig politisch Gmoand Tippilzou verainigt di beeda, historisch us Höf entschdandana, Oartsgmoanda Tippilzou und Schmeater. Vilfach wörd d Gmoand drum o mit Tippilzou-Schmeater bezoachnat.

Geografii ändere

S Doarf Tippilzou liit öschtlich vom Rhykanaal, wo i deam Beraich nöi aagleed wora ischt. Nu a paar Sidlaga seand uf da andera Sitta. Da Aalt Rhy bildat d Greanza zu Öschtriich mit Hooanems und Luschtnou. Dromm seet ma, Tippilzou ischt a Rhyinsla, wa aber nöd immer ase gsi ischt und folganda Grund hät.

d Schrägsoalbrugg öber da nöi Rhy,
s Wohrzoacha vo Tippilzou

Rhyregulierig ändere

Wils i früenriga Johrhundert im Rhyntel all Überschwämmiga dor da Rhy gea hät, ischt Bevölkerig uf bedna Syta vum Rhy annera Not-wändende Löasig inträssiert gsi. 1892 ischt dänn im Staatsvertrag zor Rhyregulierig zwüschet Ööschtriich-Ungarn und da Schwiz bschlossa wora, dass ma da Rhy mit Dämm begradigt; mit Binnakanäl alli Sitabäch zeammafasst und parallel zum Rhy rechtig Bodasea laitet; dor da Tippilzouer- und Fuassacher-Doorschtich s Gfäll erhööt, damit s Gschieb besser fort gschwämmt wört. Dor all dia Massnahma sölls i Zuakumft trotz Hoachwasser weniger zu Öberschweammiga ko.

1923 isches dänn bi Tippilzou sowit gsi, as mä da Rhy hät künna is nöi Flussbett umlaita. D Greanza mit da Zollschtaziona zu Ööschtriich seand hüt no am «Alta Rhy» nochi. Da gröascht Toal vor Gmoand Tippilzou ischt dor dä «Nöi Rhy» abtrännt wora und liit jetzt numma uf da leanga Sita vom Fluss, sondern reachts und ischt sithär äba a Insla.

d Rietbrugg mit am Rhyvoarland,
wo Schutz bi Hoachwasser git

Hüt gits zwoa Brugga öber da Nöi Rhy. Öber di under, d Trammbrugg fahrt da Hoptverkear vo Witnou oder voar Outobaausfahrt A13 und witer dors Doarf Tippilzou bis öber da Zoll uf Hooanems is Vorarlbärg. Dia gross Brugg ischt a modearni und i da Oschtschwiz ainzigartigi Schrägsoalbrugg, wo 1985 fyrlich iigwait wora ischt.^[2]

Di ober, d Rietbrugg füert uf Balga und ischt no a Isa-Fachweark-Brugg. Dia Sorta vo Brugga händ di alta deckda Holzbrugga, wo vor em 1. Wältkriag bout wora seand, mit da Zyt abglöast.