Rièdè

47.7166666666678.2916666666667702

Rièdè isch èn Ortsdeil vo dè Gmeind Üülingè-Birchèdorf im Landchrais Waldshuèt. Well Rièdèrè am Waald mit 14,8 km relativ nòch bi Rièdèrè am Sand lyt, hèt mò sich im Volksmund uff folgendi Regelung geinigt:

• Rièdèrè am Waald heißt Rièdè
• Rièdèrè am Sand heißt Rièdèrè

Riedern am Wald Gmeind Üülingè-Birchèdorf
Wappe vo Riedern am Wald
Dialekt:	Alemannisch
Hauptvariante:	Hochalemannisch
Regionalvariante:	Südschwarzwälderisch
Höchi:	702 m
Flechi:	7,93 km²
Iiwohner:	412
Bevölkerigsdichti:	52 Iiwohner/km²
Iigmeindig:	1. Dezember 1972
Regierigsbezirk:	Fryburg
Landchreis:	Waldshuèt
Nummereschild:	WT

Dialäkt: Südoschtschwarzwälderisch

Geografy

Luftbild vom winterlichè Rièdè, halb rächts vo dè Bildmitti zwüschè Hürrlingè (Bildmitti) un Üülingè rächts

Rièdè lyt im Südschwarzwald weschtlich vom Fluss Schlüècht un öschtlich vom Fluss Mettma, im Bachdal vom Dorfbach, wo-n-è Sitèdal vom Schlüèchtdal isch. A dè Mündung vom Dorfbach i d Schlüècht lyt dè Wyler Rièdèrschteeg öppè 1,7 km bachab un südöschtlich vo Rièdè. Uff dè Gemarkung vo Rièdè lyt d Burg Mandach im Mettmadal zuè sowiè folgendi Wyler un Hööf:

• Muckwys
• Lochhüser
• Mandacherhof
• Wylerhööf
• Bèrchle

Dè Gmeindehauptort Üülingè lyt 2 km öschtlich vo Rièdè, Birchèdorf lyt 3,9 km èwäg im Nordoschtè. Dè Hauptort vo dè nördlichè Nõchbòrgmeind Grõfuusè lyt 5 km nordweschtlich vo Rièdè. Schlièßlich isch Rièdè 12 km vo dè Chreisschtadt Waldshuèt èwäg in nordöschtlicher Richtung glègè.

Gschicht

Kloschter Rièdè mit dè üßèrè Muèr

In èrè Könnigsurkundè, wo hüte im Staatsarchiv z Frauèfäld uffghebbt wörd, bschtätigt dè Könnig Konrad III. am 7. Januar 1152, dass von èm Edlè un Freiè Maa mit èm Nammè Marcwardus, woll uss èm Gschlecht vo dè Freihèrrè vo Krenkingè, è Cella z Tiezelenheim, im hütigè Detzlè gründet worrè sig. Diè Brüèder hèttet nõch dè Reglè vom Heiligè Auguschtinus läbbè söllè. Als Schutzvögt sin d Hèrrè vo Krenkingè ygsetzt worrè. D Klausè isch vomuètlich i dè Nöchi vom hütigè Klausèhof gsi. Ab 1166 isch d Klausè nimmi erwäänt worrè, dè ehemòlige Standort isch abber bis zu dè Uffhebung im Bsitz vom Kloschter blibbè.

Dõdemit isch d Gründung vom nõchmòligè Auguschtinerchorhèrrè-Kloschter St. Leodegar z Rièdè bschtätiget worrè, sèll isch abber nit z Rièdè gsi, sondern z „Tezzilnheim“, èm hütigè Detzlè, wo im unterè Steinadal nördlich vo Düèngè lyt. D Zèllè mag znägscht nu è chlyni Klausur un d Kapèllè umfasst haa. S Kloschter isch unter m Schutz vo dè Krènkinger gschtandè, dè èrscht Abt wörd 14 Johr nõch dè Gründung erwäänt: Abt Gerlo vo Detzlè.

Im Johr 1214 wörd in èrè Urkundè vom Papscht Innozenz III. èrschtmòls s Kloschter Rièdè uffgfüürt. 1639 isch s Vogteirächt vo dè Lupfener uff d Bappèheimer übberdrait worrè. Uff sèlli sin öppè um 1739 d Fürschtèbärger gfolgt.

Am 16. Juli 1740 um d eins ummè isch Kloschter abbrènnt. Denõch isch s Kloschter widder im Barock-Stil baut worrè mit Hǜlf vom Auguschtinerchorhèrrèschtift Kloschter Chrützlingè, unter m Abt Johann Baptischt Dannegger, wellè ab dört au rächtlich s Sägè cha hèt. Am 30. Juni 1749 hèt dè Weihbischof vo Konschtanz un dè Titularbischof vo Domitiopolis, dè Graf Franz Carl Joseph Fugger Yweihung vom neubautè Kloschter vorgnõ. S Kloschter St. Leodegar isch durch s Stift z Chrützlingè in Schwizer Hand gsi hèt vo dèm hèr 1803 nit uffghobbè wörrè chönnè, doch d Eigetümer hèn sich 1812 zum Vokauf vom Kloschter a Brivatlüt entschiddè. S Kloschtergebäude un d Kirchè sin in letschter Zit widder renovyrt worrè.

Frauèkloschter Rièdè

Glychzitig hèt au è chlyns Frauèkloschter gää, wo diè Untere Propschtei gheissè un 1670 baut worrè isch. S Frauèkloschter isch 1803 im Zug vo dè Säkularisation uffghobbè worrè.

Rièdè isch 1806 in Bsitz vom Großherzogdum Baddè übbergangè.

Ußerdèmm isch au no z erwäänè, dass im Johr 1813 un 1814 dotal 700 öschterrychischi Soldatè vo dè Schwarzèbärgischè Armee i dè Rümlichkeitè vom ehemòligè Frauèkloschter, wo als Fäldschpital ygrichtet gsi isch, a Nervèfièber gschtorbè sin. A sellèm tragischè Ereignis erinnerèd hüt no è Denkmòl un d Fridenslichtkapèllè, wo Mitti 2008 fèrtiggschtellt worrè isch.

Am 1. Dezembèr 1972 isch Rièdè no vor dè Gmeindereform z Baddè-Württèbärg i diè Vyrdälergmeind Üülingè-Birchèdorf ygmeindet worrè.

Bolitik

Rièdè isch e Ortschaft noch èm Baddè-Württèbärgischè Kommunalrächt. Sällewäg hèt's e begränzti Selbschtverwaltig mit ènèm Ortschaftsròòt un èm Ortsvorschteher.

Vokeer

D K 6500 gòt als Rièdèmer Ortsdurchfaart im Dorfbach nõch. D K 6500 gòt nördlich vo Rièdè durch s Nõchbòrdorf Hürrlingè durrè un übber dè Bärg a Buggèrièd un Mettèbärg vorby uff Grõfuusè. Gu Südoschtè schlièßt d K 6500 Rièdè bim Rièderschteeg a d Schlüèchtdalschtrõß L 157 aa. I dè Dorfmitti chrützèd d Strõßle vo Bèrau/Lochmülli us weschtlicher Richtung un vo Üülingè us öschticher Richtung d K 6500. Diè nägschtè Fèrnvokeersschtrõße sin d B 500, d B 314 un d B 34, vo dènnè Rièdè 9-11 km entfèrnt lyt. Dè nägschte Autobahn-Aaschluss isch 35,5 km èwäg, sèll isch d A 864 bi Donau, dè Zuèbringer zu dè Boddèsee-Autobahn. Baanaaschluss isch im Südschwarzwald traditionèll schwyrig, dè nägschte Baanhof isch z Düèngè in èm Abschtand vo 9 km a dè Hochrhybaan.

Sehenswürdigkeitè

Am Ortsuusgang Richtung Bèrau git s è aalti Burgruinè vom Schloß vo dè Hèrrè vo Mandach. Räscht vo dè Ußèmuèrè, vom Durm un vo dè Bruggèpfyler sin no vorhandè. Au dõ zeigt sich widder d Vobindig zum Kloschter Chrützlingè, well 1610 s Schloß un dè Wyler Mandach a Chrützlingè vokauft worrè sin.

Berüümti Söhn un Döchter

• Georg Gänswyy, Brivatsekretär vom ehemòligè Pabscht Benedikt XVI.
• Heinrich Ernscht Kromer (* 26. September 1866; † 5. Mai 1948), èn Schriftschteller, Mòler un Bildhauer

Weblinggs

• Websitè vo dè Gmeind Üülingè-Birchèdorf

Quälle

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Riedern_am_Wald“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.