Üülingè-Birchèdorf

Basisdate
Bundesland:	Bade-Württebärg
Regierigsbezirk:	Fryburg
Landchreis:	Waldshuet
Höchi:	644 m ü. NHN
Flächi:	77,1 km²
Iiwohner:	5459 (31. Dez. 2022)
Bevölkerigsdichti:	71 Iiwohner je km²
Poschtleitzahl:	79777
Vorwahle:	07743, 07747
Kfz-Chennzeiche:	WT
Gmeischlüssel:	08 3 37 128
Adress vo dr; Gmeiverwaltig:	Kirchplatz 1; 79777 Üülinge-Birchèdorf
Webpräsenz:	www.uehlingen-birkendorf.de
Burgermeischter:	Tobias Gantert
Lag vo dr Gmei Üülinge-Birchèdorf im Landchreis Waldshuet
	Karte

Üehlingè-Birchèdorf (Dütsch: Ühlingen-Birkendorf) isch e Gmeind im badè-württèbärgischi Landchreis Waldshuèt.

Geografy

Geografischi Lag

Èn luftigè Bligg uff Üülinge, gmacht vom Bärg zwüschè Schlüècht- un Steindal a dè Stròß gu Obbermettingè

Üehlinge lyt uff dè Abdachung vom Südschwarzwald uff èrè Höchi vo 640 m über NHN. Üehlinge lyt im Obberè Schlüèchtdal in èm Dalbeggi, dõdemit isch s Geläuf um Üehlinge ummè wènig abhäldig. Sèll ändert sich 2 km unterhalb vom Dorf schlagartig, well d Schlüècht ab dört in èrè ängè Schlucht volauft. Durch sèll Plateau un èm Wasserzuèlauf vo dè Schlüècht biètet Üelinge voglychwys guèti Bedingungè, um sich dört aazsidlè.

Birchèdorf isch am Südhang vom Schwarzwald uff 450 bis 950 Meter Höchi über NHN; es isch ugfähr 15 Kilometer vo de Chreisstadt Waldshuet-Düèngè ewäg. Birchèdorf lyt uff dè Höchi zwüschè Steina- un Schlüèchtdal, a dè Schlüècht öppè 3 Kilometer obberhalb vo Ühlingè.

S Gmeindegebièt vo Üehlinge-Birchèdorf deggt vyr Däler vo de Schwarza ab, im Weschte über d Mettma und d Schlüècht bis zu de Steina im Oschte; dodemit isch es e typischi Flächegmeind. D Usdehnig isch 10 Kilometer in Nord-Süd-Richtig und 15 Kilometer in Wescht-Oscht-Richtig.

Nochbergmeinde

D Gmeind gränzt im Norde an Bonndorf im Schwarzwald, im Oste an d Stadt Stüehlige und an Egginge, im Süde an Öschinge und Waldshuet-Düènge und im Weschtè an Wyle, Höcheschwand und Grafehuse.

Gmeindegliiderig

D Gmeind setzt sich uss de acht Ortsdeil Berau, Birchèdorf, Brändè, Hürrlingè, Obbermettingè, Rièdè, Üehlingè un Undermettinge mit gsamt 43 Dörfer, Wyler, Zinke, Höf un Hüser. Dõmit isch d Gmeind Üülingè-Birchèdorf sit dè Gmeindereform vo 1975 è tûpischi Flächègmeind im Südschwarzwald. È netteri Umschrybig für sellèn Umschtand isch d Bezeichnig Vier-Däler-Gmeinde, wo sich druff bezièt, dass im Gmeindsgebièt d Däler vo dè Schlücht, dè Steina, dè Mettma un dè Schwarza liget.

D Gränze vo de Ortsdeil stimme mit sälle vo de früènèrè Gmeind mit de glyche Nämmè übberii; si werre offiziäll mit Üehlige-Birkedorf, Ortsdeil ... benännt. D Ortsdeil bilde glychzitig Wohnbezirk und Ortschafte noch de bade-württebärgischè Gmeindeordnig, des heißt si hän e eigene Ortschaftsroot und e Ortsvorsteher, wo Vorsitzende vo sällem Ortschaftsroot isch.

Im Ortsdeil Berau liige d Wiestige Bürgle und Heidedor. Z Birkedorf isch d Ortschaft Vogelsang mit Vogelsang uffgange; usserdëm litt d Wiestig Rombach z Birchèdorf. Im Ortsdeil Undermettige litt d Wieschtig Rudolfsbärg, wo zwar nit hät chönne lokalisiert werre, aber in sällem Ortsdeil vermüetet wörd. Im glyche Ortsdeil litt d Ortschaft Hofwys, wo villicht mit Endermettigè idäntisch isch.

Gschicht

Birchèdorf

D Gründig vo Birchèdorf hèt wohrschins i dè Zit vo dè alemannischè Landnahm im 4. Johrhundert stattgfunde; dodruff wyst d'Ändig -inge hy. Z Birchèdorf git s Gräber vo Alemannè. Im Johr 1095 isch Birchèdorf èrschtmòls in Urkundè erwäänt worrè. D Hèrren vo Birchèdorf hèn vomuètlich im 12. Johrhundert d Burg Birchèdorf baut. Im Johr 1530 isch Birchèdorf zämmè mit Grõfuusè im Dausch gegè Beggingè un Schlaatè vo dè Stadt Schaffuusè a d Landgrõfschaft Stüèlingè chò.^[2] Im Johr 1612 isch Birchèdorf zum Kloschter Sankt Bläsy übbergangè.

Üehlinge

Üehlinge wörd èrschtmòls im Johr 816 erwäänt, in Urkundè vom Kloschter St. Gallè wörd s Dorf Hulingen benamst. Nõch è baar Wechsel vo dè Ühlinger Diènschthèrrè hèt s Kloschter St. Bläsy unter m Abt Christoph im Johr 1480 s Dorf Üehlinge erworbè, mit dèby d Lüt, dè Frucht-, Wyy-, dè Heu- un Lämmerzeentè sowiè dè St.-Martins-Groß- un Grund- un Zehnthèrr vom Dorf Üehlinge. Meereri Brandkatastrophen i dè Johr 1890, 1911 un vo allem 1930 hèn defür gsorgt, dass èn Huufè aalti Schwarzwaldhüser inzwǜschè voschwundè sin.

Z Üehlinge-Birkedorf sin Sydligsspure uss de Römerzit z finde; oberhalb vom Breitwysehof isch sälli Römersydlig, wo in derre Region am diefste in de Schwarzwald ydrunge isch.

E nänneswerti Besydlig häts aber erscht im 10. Johrhundert gee, wo d Chlöster baut worre sin. Bsunders s Chloster z St. Bläsi hät d'Bsitzige in de Gmeind beyflusst. Um 948 isch Üehlige-Birkedorf zum erschte Mol erwähnt worre.^[3]

Ygmeindung

D Gmeind Üehlinge-Birkedorf isch durch d Verwaltigsreform vo Bade-Württeberg im Johr 1975 entstande. Folgendi, devor selbschtändigè, Gmeindè sin uff Üehlinge ygmeindet worrè^[4]:

Ywohnerzaalè vo dè Ortsdeil

Ortsdeil	Ywohnerzaal
Üehlingè	1149
Birchèdorf	1176
Bèrau	908
Untermettingè	690
Rièdè	412
Brändè	371
Obbermettingè	233
Hürrlige	230

Well Birchèdorf un Üehlinge bi dè Ygmeindung sowoll bi dè Aazahl Ywooner wiè dè Gmarkungsflächi fascht glych groß gsi sin, hèt mò dè Nammè vo dè Flächègmeind 1975 uff Üehlige-Birchèdorf gänderèt. D Ygmeindung vo dè beidè gröschtè Dörfer uff èm Brändmer Bärg, Bèrau un Brändè, isch ebbèfalls am 1. Januar 1975 wǜrksam worrè. Sell spôti Ygmeindung isch au èrscht zschtand chò, nõchdèm d Blään, è Gmeind Brändemer Bärg z bildè, bis zum 1.1.1975 nit umsetzbar gsi sin. Alli anderè Ortsdeil sin vor dè Gmeindsreform nõch Üehlingè ygmeindet worrè. Dè zitliche Ablauf vo dèrrè Gmeindsbildung isch wiè folgt abgloffè:

1. Juli 1971: Hürrlingè
1. Juli 1972: Obbermettingè
1. Dezember 1972: Rièdè
1. Januar 1974: Untermettingè
1. Januar 1975: Bèrau, Birchèdorf un Brändè

Bolitik

D Gmeind isch de Sitz vom Gmeindeverwaltigsverband Obers Schlüchttal, wo usser Üehlige-Birkedorf au Grafehuse dezüeghört.

Wahle

Ergebnis vo dr Landdagswahle sit 2006:^[5]

Johr	CDU	SPD	FDP	Griene	Linke¹	AfD	Sonschtige
2016	35,2 %	9,7 %	9,3 %	30,6 %	1,4 %	10 %	3,8 %
2011	47,5 %	20,4 %	5,1 %	19,8 %	1,7 %		5,4 %
2006	53,7 %	17,4 %	11,7 %	8,2 %	1,4 %		7,6 %