Brändè

47.7303058.225738900

Brändè (amtlich Brenden) isch èn Ortsdeil vo dè Gmeind Üülinè-Birchèdorf im Landchrais Waldshuèt z Badè-Württèbärg

Brändè Flächègmeind Üülingè-Birchèdorf
Wappe vo Brändè
Höhe:	900 m
Flechi:	ca. 770 hadep1
Iiwooner:	366 (2013)
Iigmäindig:	1. Januar 1975
Postleitzahl:	79777

Geography

Luftuffnaam vum Brändèmer Bärg. Mittig am linkè Rand lyt Brändè, links unnè d Schwarzahaaldè, obbè quer durch s Bild d Mettma

En Bligg uff Brändè vom Schtaufèchopf uus. Mo sièt dè Nordteil vum Dorf.

Brändè lyt im Südschwarzwald zwûschè m Schluchsee un èm Hochrhy bi Düèngè. Brändè lyt am högschte Punkt vum Brändemer Bärg, èm Buggèl mit èrè Höchi vo ca. 900 m. Dè Brändemer Bärg drènnt d Däler vo dè Mettma im Oschtè un dè Schwarza im Weschtè. Südlich vo Brändè neigt sich dè Brändemer Bärg nu moderat un witet sich vo Brändè, wo dè schmalscht un dè högscht Punkt isch, bis zu 3 km Breiti uff, bevor s Witznaubeggi dè Bärg im Südè begränzt. Im Nordè vo Brändè senkt sich dè Buggèl è bitzeli bis zu dè Innerè Hööf, dennõch schlièßt sich dè Staufemer Buggèl aa, dèm sin högschte Pungt dè Hoche Staufè mit 1101 m isch. A dè Mettma-Dalwangè südöschtlich vo Brändè lyt dè Wyler Üßeri Hööf, s Gegèschtugg zu dè Innerè Hööf, wo ugfähr 2 km nördlich devò liget. Vo Brändè uus chunnt mò nõch is Schwarza-Dal übber diè nordöschtlich gfüürti Strõß zu dè Schwarza-Brugg abbè, wo s Schwarzadal-Beggi lyt. Gu Oschtè cha mò s Mettmadal übber diè Innerè Hööf bi dè Lochmülli durchquerè, un chunnt bi Buggèrièd uff èm Gròfhuusemer Bärg widder usè. D Ortsdurchfaart vo Brändè füürt gu Nordè nõch Staufè, gu Südè gu Berau.

Gschichte

Ort

Brändè ghört (wiè auch s Nõchbòrdorf Bèrau) nõch dè Uffdeilung vum Rych vom Karl dem Großè zum Albgau un isch spôter Deil vo dè Landgrõfschaft Stüèlingè. Brändè wörd 1295 im Zürcher Urkundèbuèch èrschtmòls gnannt. Dõ isch èn Hof gschtandè, dèm sin Vogteirächt 1353 durch dè Junker Chŭnrad vo Chrenkingen uss èm Gschlècht vom Hèrrè vo Chrènkingè a s Kloschter Bèrau chò isch. Im Johr 1536 wörd èrschtmòls è Kirchè z Brändè benamst. 1612 hèt dè Abt Martin I. vo St. Bläsy d Hèrrschaft vom Maximillian vo Pappèheim erworbè. Brändè hèt zu dè Grõfschaft Bõõdorf ghört un isch dõdèmit Eigètum vom Kloschter St. Bläsy bis 1803 gsi, denn churzi Zit im Maltesergroßpriorat bis 1806 zuèghörig, churzi Zit schwôbisch un denn badisch gsi. Am 1. Januar 1975 isch Brändè im Zuug vo dè Gemeindereform nõch Üülingè-Birchèdorf ygmeindet worrè. È baar Johr spôter hèn d Dörfer uff èm Brändemer Bärg, also näbbè Brändè Berau, Schtaufè un Schönèbach ernschthafti Beschrebungè unternõ, è eigeni Gmeind Brändemer Bärg z bildè, dõdeby sin sich abber diè größerè Ortschaftè Brändè un Berau sin sich nit einig worrè.

Kirchè

Diè ortsbildbrägendi Kirchè hèt am Turm d 900 m - Höèmarkè draa. Kirchèpatròn vo Brändè isch dè Hl. Laurentius. Am obberè Rand vo dè Mettmahaaldè, zwüschè Schtaufè un Brändè. lyt z mits im Waald dinnè d Löffelkapèllè.

Infraschtruktur

D Station am obberè vom Brändemer Skilift stoot a dè obberè Mettmahaaldè i dè Nöchi vo dè Dorfhallè.

Brändè vo Südè hèr aagluègt. Z sää isch dè Hirschè un d Dorfhallè.

Gegèübber dè Kirchè stòt s ehemòlige Rõthuus vo Brändè, wo deilwys mit Woonungè un mit Voreinsrüüm vosää isch. Am Südrand vo Brändè, knapp unter dè 900-Meter-Markè, stòt d Brändemer Dorfhallè, welli für alli Voanschaltungè sowiè vill Voreinsaktivitätè im Dorf bruucht wörd. Z Brändè isch nò ei Gaschthuus, dè Hirschè, übbrig blibbè (Stand: 2016). Läddè zum Iikaufè git s z Brändè keini, für Bsorgungè gòt mò z Brändè uff Grõfuusè odder übber d Schwarzabrugg uff Hüsèrè/St. Bläsy durrè, bi größèrè gòt mò uff Düèngè abbè. Nördlich vu Brändè, bim Abzwyg vo dè Brändemer Bärgschtrõß Richtung Schwarzabrugg abbè, git s èn Raschtplatz mit Spillblatz un Grillschtell, wo au dè Iischtiig i dè Wanderwäg durch dè Bannwald bim Rappèfelsè a dè Schwarzahaaldè möglich isch. Südlich vo Brändè, a dè Mettmahaaldè 200 m unterhalb vo dè Dorfhallè, git s èn Skilift, wo im Januar/Februar è baar Wochè lang in Bedryb isch.

Voreine

Brändè vofüègt übber è Blõsmusigkapèllè, d Drachtèkapèllè Brändè sowiè è Guggèmusig, d Studähaaghüüler Brändè. Früèner, wo Volksmusig-Gruppè bi Handwärkerveschper im Feschtzèlt nò heiss begehrt gsi sin, hèt s in Brändè d Volksmusikgruppè Original Brändemer Bärgbuèbè.

Wappè

S deilte Wappè vo Brändè zeigt èn uffschtygendè Hirsch, s Zeichè für d Hèrrschaft vum Kloschter St. Bläsy un uff silbrigèm Hintergrund èn rotè Roscht, dè für dè Kirchèheilige, dè Hl. Laurentius stòt.

Bolitik

Brändè isch bis 1975 è eigèschtändigi Gmeind mit èm eigenè Bürgermeischter gsi, sit dèm wörd Lokalbolitik in bschränktem Umfang vom Ortschaftsrõt un ènèm Ortsvorschteher gmacht. Langjöhrigè Ortsvorschteher isch dè Rudi Zimmermaa gsi, dè aktuelle Ortsvorschteher (Stand: 2016) isch dè Isele Ralf. Sit dè Ygmeindung hèt Brändè ein Sitz im Gmeindrõt vo Üülingè-Birchèdorf, wellè hüt (Stand: 2016) vum örtlichè Automechaniker Ottmar Bockschtaller iignõ wörd. Aafang vo dè 1990er Johr hèt s in Brändè Beschtrebungè gää, d Neuordnung vo dè Gmeindereform vo 1975 rügggängig z machè. Um sèll z erreichè, isch è Bürgerinitiativè (BI) gründet worrè mit èm Zyl, è neui Gmeind Brändemer Bärg z bildè, wo uss dè Ortschaftè Bèrau, Brändè, Schtaufè un Schönèbach hèt söllè bschtò. D Unterschtützer vo dèrrè BI sin als Separatischtè vom Brändemer Bärg bezeichnèt worrè. D Autonomy isch fascht erreicht gsi mit èm unterschtützendè Votum im Gmeindrõt vo Üülinge-Birchèdorf, dõ hèt sich dè Wind drüllt, well z Üülingè è neuè, yheimischè Bürgermeischter gwäält worrè isch. Dè Autonomy isch ab dört nimmi witter vofolgt worrè, immerhy hèn sowoll Brändè wiè au Bèrau è eigenes Budget zuègschprochè kriègt.

Literadur

• Helmut Vocke (Hrsg.), Chronik des Landkreis Waldshut, 1957
• Norbert Nothhelfer (Hrsg.), Der Kreis Waldshut, 1979
• Waldemar Lutz un Hansjörg Noe (Hrsg.): Kennzeichen WT Heimatkunde für den Landkreis Waldshut, Reinhard Caspers (Mithrsg.), 1989, ISBN 3-12-258330-5
• Stadt Düèngè (Hochrhy): Der Klettgau, Franz Schmid (Hrsg.), 1971; (bis hüt maßgeblichi Monographiy, mit Bydrääg vum: Ruth Blum, Eugen Fürstos, Richard Gäng, Josef Hirt-Elmer, Josef Isele, Helmut Maurer, Ludwig Mayer, Emil Müller-Ettikon, Heinrich Münz, Helmut Naumann, Alois Nohl, Alfons Peter, Ernst Rüedi, Franz Schmid, Karl Schwarzèbärg, Ignatz Stei, Heinz Voellner, Karl Friedrich-Wernet, Hans Jakob Wörner)

Weblingg

 Commons: Brändè – Sammlig vo Multimediadateie