Mettingè

Untermettingen Gmeind Üülingè-Birchèdorf
	Wappe vo Untermettingen
Dialekt:	Alemannisch
Hauptvariante:	Hochalemannisch
Regionalvariante:	Südschwarzwälderisch
Höchi:	520 m
Flechi:	13,58 km²
Iiwohner:	690
Bevölkerigsdichti:	51 Iiwohner/km²
Iigmeindig:	1. Januar 1974
Regierigsbezirk:	Fryburg
Landchreis:	Waldshuèt
Nummereschild:	WT

Koordinate: 47° 42′ 12″ N, 8° 20′ 24″ O

Untermettingè isch èn Ortsdeil vo dè Gmeind Üülingè-Birchèdorf im Landchrais Waldshuèt. Well Untermettingè dütlich grösser wiè s Nõchbòrdorf Obbermettingè isch, dauft mò s öfters au Mettingè.

Dialäkt: Südoschtschwarzwälderisch

Geografy

Untermettingè lyt uff 520m NHN im mittlerè Steinadal, dè högschte Pungt uff dè Mettinger Gmarkung lyt bim Bärghuus, au Bärghof benamst, uff 597 NHM a dè Bärgschtrõß. Untermettingè isch näbbè Detzlè s einzig Dorf, wo uff èm Dalboddè bzw. im Dal dinnè lyt. Ußerdèm git no dè Wyler Summerau im obberè Steinadal, wo au im Dal dinnè lyt. Alli andrè Dörfer im mittlerè Steinadal ligèd a dè linkè Haaldè (Wittlekofè, Bettmèdingè, Obbermettingè), im unterè Dal a dè rächtè Haaldè vom Steinadal (Kränkingè, Breitèfäld). Dè nägschtè nõch zuè Untermettingè lyt Obbermettingè öppè 1,5 km nördlich vo Untermettingè. Dalabsi chunnt als nägschtes Detzlè, dalobsi chunnt d Obbermettinger Sägi un witter obbè diè (ehemòligi) Illmülli unterhalb vo Bettmèdingè. In Wescht-Oscht-Richtung lyt Mettingè zwüschè Üülingè im Schlüèchtdal un Eggingè im Wuètèdal.

Dè Gmeindehauptort Üülingè lyt 2,7 km nordweschtlich vo Untermettingè, Birchèdorf lyt 5,6 km èwäg nordnordweschtlich. Übber dè Bärg uff Eggingè sin s 3,2 km dört hèrrè, wo d Sunnè uffgòt. Schlièßlich isch Untermettingè 9,7 km vo dè Chreisschtadt Waldshuèt èwäg in nordöschtlicher Richtung glègè.

Dorfglyderung

Mettingè bschtòt us:

Untermettingè, vom linkè Steinaufer bis übber dè Bord a dè linkè Haaldè uèzuès.
Èndermettingè, dè gröscht Wyler am rächtè Steinaufer, mit Untermettingè im Dal unnè zämmègwachsè.
Muurè (amtlich: Muhren), èn Wyler unterhalb vo Mettingè am linkè Steinaufer.
Lööningè (amtlich: Löhningen), èn Wyler 2 km südweschtich vo Mettingè a dè rächtè Steinahaaldè.
Raßbach, èn Wyler zwei Döbel unterhalb uff dè linkè Steinadalsitè, mit èrè Dischtanz vo 2,4 km zuè Mettingè.
Dalhööf (amtlich: Talhöfe), èn Wyler unterhalb a dè linkè Steinadalhaaldè 1,6 km vo Mettingè ewäg.
Steibruch, èn Wyler bi dè Dalhööf.

Ènder- bedütet übbrigens Ènnèt- odder uff dè andrè Sitè^[1](vo dè Steina).

Gschicht

Mettingè isch zum èrschtè Mòl im 9. Johrhundert in èrè Schenkungsurkund a s Kloschter Rhynau erwäänt worrè. Zämmè mit Èndermettingè un Lööningè hèt dè Ort bis zu dè Ygmeindung zuè Üülingè-Birchèdorf zu dè sèlbschtändigè Gmeind Obbermettingè ghört. 1373 isch s Dorf èrschtmòls als ze Nidren Mettingen benamst worrè. Gröschti Grundbsitzer sin s Kloschter St. Bläsy un s Kloschter Berau gsi. 1394 isch dè St. Georgsritter Fridrich vo Oftringè Bsitzer vo dè Untermettinger Burg gsi. 1389 hèt er è Guèt a s Rièdèmer Kloschter vokauft. Dè Heiner vo Ärzingè hèt 1427 dò gwoont un Pfandgüèter vo dè Fürschtèbärger ghaa. 1469 isch er letschtmòls erwäänt worrè. Uff dè Untermettinger Bärg hèt dè Hans vo Kränkingè, als vo Küssèbärg benamst, dè Freihèrr vo Roggèbach. Er hèt 1481 a dè Georg vo Ärzingè übbergää un a si Wyyb Ursula dè sèchst Deil vom Zeentè vo Mettingè, Raßbach un Lööningè. Sin Èrbe isch denn dè Wilhelm vo Grièßè gsi, er hèt sin Aadeil 1495 a s Kloschter Bèrau vokauft. 1599 isch dè Johann Jakob vo Beck Obbervogt vo dè Hèrrschaft Mettingè gsi. 1610 isch d Hèrrschaft durch Kauf a dè Maximilian vo Bappèheim un 1639 a d Fürschtèbärger gangè.

Untermettingè isch 1806 in Bsitz vom Großherzogdum Baddè übbergangè.

Am 1. Januar 1974 isch Untermettingè è Johr vor dè Gmeindereform z Baddè-Württèbärg i diè Vyrdälergmeind Üülingè-Birchèdorf ygmeindet worrè.

Bolitik

Untermettingè isch e Ortschaft noch èm Baddè-Württèbärgischè Kommunalrächt. Sällewäg hèt's e begränzti Selbschtverwaltig mit ènèm Ortschaftsròòt un èm Ortsvorschteher.

Infraschtruktur

D Steinadal-Hallè, d Grundschuèl un dè Kindergartè vo Mettingè, alli uff èm Bord übber m Steinadal z Èndermettingè. Hinnè draa gòt d L 158 uff Üülingè

D Meezwèckhallè heißt Steinadal-Hallè^[2]. lyt a dè rächtè Haaldè uff èm Bord obberhalb vom Steinadal z Èndermettingè. D Hallè cha maximal 657 Personè uffnää, ergo hèt fascht diè ganz Dorfbevölkerung vo Untermettingè Blatz dört dinnè.
D Mettinger Grundschuèl^[3] lyt näbbè dè Steinadal-Hallè z Èndermettingè.
Dè Mettinger Kindergartè^[4] lyt au näbbè dè Steinadal-Hallè z Èndermettingè.

Vokeer

Obberè Deil vo dè Untermettinger Ortsdurchfahrt L 159, d Steinadalstrõß gòt dalobsi zuè dè Steinasägi. Im Vordergrund d L 158 uff Eggingè

D L 159, d Steinadalschtrõß, gòt als Ortsdurchfaart durch Mettingè durrè. Glychzitig volauft d L 159 näb dè Steina un drènnt dõdemit Untermettingè vo Endermettingè. D L 159 chunnt us èm Südè vom öschtlichè Stadtrand vo Düèngè, zwygt dört vo dè B 34 ab, vo Untermettingè wäg gòt si bis zuè dè Steinasägi südöschtlich vo Bõõdorf un immer dè Steina nõch. I dè Ortsmitti gòt d L 158 vo dè L 159 ab, d L 158 gòt diè link Steinahaaldè uè un übber dè Katzèbuck durrè uff Obbereggingè im Wuètèdal, z Untereggingè git s Aaschluss a d B 314. Gegèübber, z Endermettingè, gòt d L 158 witter übber dè Bärg bis Üülingè. 250 m s Steinadal derab, bi Muurè, gòt d Bärgschtrõß vo dè L 159 schräg übber diè linki Steinadalhaaldè, übber dè Bärg, bis i s 6,2 km südlich glègene Horrè. Dè nägschte Autobahn-Aaschluss isch 30 km èwäg, sèll isch d A 864 bi Donau, dè Zuèbringer zu dè Boddèsee-Autobahn. Baanaaschluss isch im Südschwarzwald mit sinè Huufè Büggele traditionèll schwyrig, dè nägschte Baanhof isch z Düèngè in èm Abschtand vo 8,9 km a dè Hochrhybaan. Dè nägschte Flughaffè lyt 32 km entfèrnt im Südoschtè, dört cha mò vom internationlè Flughaffè Chlootè abflügè.

Sehenswürdigkeitè

Bligg us èm Steinadal uff s Mettinger Schloss odder Burg vo Èndermettingè a dè Ortsdurchfaahrt uus.

Dè Torbogè, wo obberhalb vo dè Mettinger Kirchè s Ensemble um s Schloss ummè gegè Obbermettingè hyy abschlièßt.

d Untermettinger Burg isch guèt erhaaltè un thront am linkè Bord obberhalb vo dè Steina.

D Untermettinger Pfarrkirchè

d Untermettingèr Pfarrkirchè stammt uss èm Johr 1738 un isch im Baroggschtyl baut. D Kirchè isch im Hl. Jakobus gweit. Devor hèt s z Mettingè kei Pfarrkirchè bruucht, well Mettingè zu dè Pfarrei Schwerzè ghört hèt.

Literadur

Helmut Vocke (Hrsg.), Chronik des Landkreis Waldshut, 1957
Norbert Nothhelfer (Hrsg.), Der Kreis Waldshut, 1979
Waldemar Lutz und Hansjörg Noe (Hrsg.): Kennzeichen WT Heimatkunde für den Landkreis Waldshut, Reinhard Caspers (Mithrsg.), 1989, ISBN 3-12-258330-5
Stadt Düèngè (Hochrhy): Der Klettgau, Franz Schmid (Hrsg.), 1971; (bis hüt maßgeblichi Monography, mit Bydräg vom: Ruth Blum, Eugen Fürstos, Richard Gäng, Josef Hirt-Elmer, Josef Isele, Helmut Maurer, Ludwig Mayer, Emil Müller-Ettikon, Heinrich Münz, Helmut Naumaa, Alois Nohl, Alfons Peter, Ernst Rüedi, Franz Schmid, Karl Schwarzèbärg, Ignatz Stein, Heinz Voellner, Karl Friedrich-Wernet, Hans Jakob Wörner)