Rudolf Schoch (Filoloog)

Dä Artikel handlet vom Schwyzer Kantileerer und Filoloog. Wyteri Lüüt mit dëm Name findt men under Rudolf Schoch.

Dialäkt: Züritüütsch

De Ruedolf Schoch (* 3. Oktoober 1850 z Baume; † 14. Jäner 1920 z Chüsnacht), isch en Zürcher Kantonsschuelleerer und Redakter am Schwyzerischen Idiotikon gsy.

Uusbildig und Dissertazioon

De Schoch isch im hindere Töösstaal im Zürioberland uufgwachse. As Jüngling isch er dän a s Seminaar Chüsnacht choo und deet zum Leerer uuspildet woorde. Drufabe hät er 1873/1874 und wider ab em 1877i a der Uniwërsitëët Züri Gërmanischtik gstudiert. Promowiert hät er a de Filosoofische Fakultëët am 30. Aprile 1881 mit em Theema «Über Boners Sprache». Der Uelrych Boner isch en Dominikaanermönch z Bëërn gsy, wo i der eerschte Helfti vom 14. Jarhundert latynischi Faablen i s Alemanisch übersetzt hät; d Samlig hät de Name «Der Edelstein» ghaa.

S Schaffen am Idiotikon

Im Büro vom Idiotikon z Züri hät de Schoch 1882 afa mitschaffe, und drüü Jaar spööter, im 85i, isch er es Mitgliid vo de Redakzioon woorde. Im Pricht über d Jaar 1882 bis 1885 ghäisst s, wie me sich über de tüchtig jung Mitarbäiter fröii, und ab Band II wird er uf em Titelblatt näbet dem Fritz Staub und em Ludwig Tobler as dritte Redakter uufgfüert. Wo de Staub, de Gründer vom Idiotikon, 1896 gstoorben isch, hät me de Schoch zum Büroscheff ernännt; nöie Scheffredakter isch der Albert Baachme woorde. Gschetzt woorden isch er i dëre Zyt bsunders drum, wil er s zürcherisch Volchsläbe und di alte Rächtsquälen eso guet gchänt hät.

Wil er aber glychzytig Kantonsschuelleerer gsy isch – drum hät er näbet em Toktertitel vo der Uni na de Profässooretitel vo de Kantonsschuel ghaa –, hät er 1898 syni Stelig am Idiotikon as Büroscheff uufggëë und hät au as Redakter starch reduziert. Für de Täil, wo frei woorden isch, hät me der Eduard Schwyzer aagstellt, wo sich doozmaal na «Schweizer» gschribe hät. – D Stimig isch aber alewyl schlächter woorde. De Schoch und de Baachme händ si alem Aaschy naa gaar nöd guet verstande, und de Profässer Adolf Chägi vom Läitenden Uusschuss hät nach eme gnauen Undersuech 1902 erchlëërt, em Schoch syni Artikel taugid nüüt und müesid amig vom Scheffredakter völig nöi gschribe wëërde. Per Ändi vo säbem Jaar hät me sich drum vom Schoch trännt, und das Maal isch syn Naachfolger de Felix Balsiger woorde – au dëë hät übrigens über d Spraach vom Boner tokteriert ghaa. Eso ganz la zie händs en aber au nöd chöne, und er hät na vil Jaar Truckmanuskript und Koräktuurböge gläse.

Es Buech i de Biblioteek vom Schwyzerischen Idiotikon mit em Schoch sym Stämpfel dine.

De Schoch hät e groossi Privaatbiblioteek ghaa, wo au d Idiotikon-Redaktion hät chöne bruuche – so lang au ëër Wöörterbuechartikel gschribe hät. 1902 aber, wo-n-er hät müese höre, isch d Redakzioon dänn glych zwunge gsy, die 650 Bänd z chauffe. Si sind bis hüt en wichtige Bistandtäil vo der Aarbetsbiblioteek vom Idiotikon – und de Stämpfel vorne drin maanet alewyl na a ire früenerig Bsitzer.

Sys wyter Schaffe as Leerer und Usegäber vo alte Täggscht

A de Kantonsschuel z Züri hät de Schoch vo 1881 bis 1918 d Fächer Tüütsch und Gschicht ggëë.

Er isch en aktivs Mitgliid gsy vo der alteerwürdigen Antiquaarische Gsellschaft z Züri und as settigs au es Mitgliid vo de Komissioon, wo s Zürcher Uurkundebuech («Urkundenbuch für Stadt und Landschaft Zürich») useggëë hät (der eerscht Band isch 1888 usechoo, de letscht Band dänn 1957). Mitghulffe hät er au bi de Nöiedizioon vo de «Sabata», ere Chroonik vom Sanggaler Reformaator Johanes Chessler über d Jaar 1519 bis 1539.

Familie

Ghüraate hät de Schoch d Johanna Reichmann. Ire Soo Otto Schoch (1883–1956) isch Jurischt gsy und hät as Sekretëër vo de landwirtschaftlichen Abtäilig vo de kantonaalzürcherische Volchswirtschaftstiräkzioon gschaffet.

Publikazioone

• Mitaarbet an Idiotikon-Bänd I, II, III, IV und V.
• Ueber Boners Sprache. Diss Uni Züri. Huber, Frauefäld 1881.
• [Mitaarbet bi:] Johannes Kesslers Sabbata. Mit kleineren Schriften umd Briefen. Under de Mitwürkig vom Emil Egli und em Ruedolf Schoch useggëë vom Hischtoorische Veräin vom Kanton Sanggale. Fehr’sche Buchhandlung, Sanggale 1902.
• An die Herren Geistlichen im Kanton Zürich. Bemerkungen zur Anlegung von Gemeindechroniken. [Druckerei der Neuen Zürcher Zeitung], [Züri] 1902.

Quäle

• Elfter Bericht über das schweizerdeutsche Idiotikon umfassend den Zeitraum vom 1. Weinmonat 1882 bis zum 31. Heumonat 1885, S. 7–9.
• Bericht an das h. eidg. Departement des Innern über den Gang der Arbeiten am schweizerdeutschen Idiotikon während des Jahres 1902, S. 1–2.
• Bericht an das h. eidgen. Departement des Innern und die h. Regierungen der subventionierenden Kantone über den Gang der Arbeiten am Schweizerdeutschen Idiotikon während des Jahres 1919, S. 3.
• Sitzigsprotokoll vom Läitenden Uusschuss, wo im Archiyv vom Schwyzerischen Idiotikon ligged.
• Schoch, Rud(olf) i de Matrikeledizioon vo der Uni Züri.