Societad Retorumantscha

D Societad Retorumantscha (SRR) isch e kulturelli Organisazioon im Bündnerland. Si tuet sech für s Bünderromanische ysetze und isch z Chur dihei.

Gschicht

Ane 1885 isch uf d Iniziatyve vom Gion Antoni Bühler, wo scho früener öpis änlechs probiert het, d Societad Retorumantscha entstande. Dr Bühler isch dr erscht Presidänt vo dr Gselschaft worde, und ghulfe händ em do drby dr Giacun Hasper Muoth, dr Alexander Balletta, dr Giatgen Gisep Candreia, dr Christian Modest Tuor, dr Hartmann Caviezel un dr Tumasch Gross. Sid ganz em Afang isch es drum ggange, mit dere Gselschaft d Dokumänt, wo’s vom Rätoromanische git, zämezträäge und ufzbewahre, die Sprooch, wo i vilne Piet vom Bünderland starch gföördet gsi isch, z pflääge und se meh lehre z könne und wänn das überhaupt müglech isch die verschidene bünderische Idioom chly z vereinheitleche.

D SRR het e filologischi Kumissioon ygsetzt. E Zyt lang isch d Bündner und Bärner Romanischtin Ricarda Liver dere ihri Presidäntin gsi.

Scho bi dr Gründig het me pschlosse, e Schriftereie vo dr SRR usezgää; das sind d «Annaale» («Johrbüecher») worde, d Annalas da la Societad Retorumantscha. Die chöme sid 1886 use und händ en Huuffe wüsseschaftlechi und populääri Arbete über als, wo mit em Bündnerromanische z tue het, useprocht und au alti romanischi Kwäletegscht und Sproochbischpiil publiziert. S Gsamtverzeichnis vo allne Joorgäng isch im Internet online zuegänglech; me hets vo 2005 bis 2009 digitalisiert; und sid 2012 cha men au alli Artikel komplett abrüefe, si sind uf dr Website vom Projäkt e-periodica.ch z finde. Die trukte Bänd git’s i vilne Biblioteeke vo dr Schwiiz. D Trukchöschte vo den Annalas tüend d Lia Rumantscha un d Kulturförderig vom Kanton Graubünde mitträäge.

Sid 1904 entstoot under dr Uufsicht vo der Societad Retorumantscha s romanische Wörterbuech Dicziunari Rumantsch Grischun. Das het im Uuftrag vo dr SRR under em Robert von Planta agfange. Dr Florian Melcher isch dr eerscht Redakter gsi. S Institut vom DRG z Chur isch es bedüütends Zäntrum für die rätoromanischi Sprooch und Kultur. Eine vo de langjöörige Redakter und Scheffredkater isch dr Andrea Schorta gsi. Au das Projäkt isch im Umfäld vo dr Schwiizer Romanistik guet vernetzt.

No anderi Wärch het d SRR agfange und understützt, öpe s «Rätische Namebuch», d Faksimileuusgab und Erschliessig vo der «Rätoromanische Chrestomathie», dr Gschichte- und Märlisamlig vom Caspar Decurtins, und d Schriftereie «Romanica Raetica».

Der Societad Retorumantscha ihri Presidänte bis hüt:

• dr Gion Antoni Bühler, vo 1886 bis 1897
• dr Andrea Vital (1855–1943), vo 1898 bis 1925
• dr Jachen Luzzi (1880–1949), vo 1926 bis 1933
• dr Robert Ganzoni (1884–1963), vo 1934 bis 1955
• dr Nicola Gaudenz (1901–1963), vo 1956 bis 1962
• dr Gion Deplazes (1918–2015), vo 1963 bis 1988
• dr Jachen Curdin Arquint (1929–2022), vo 1989 bis 1998
• dr Cristian Collenberg (* 1948), sid 1999

Literatur

• Adolf Collenberg: Societad Retorumantscha In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Gion Deplazes: Die Rätoromanen. Ihre Identität in der Literatur. Disentis 1991.
• Carli Tomaschett: 100 onns Institut dal DRG – Retrospectiva e perspectivas. In: Annalas da la Societad Retorumantscha, 117, 2004, S. 1-24.
• Rudolf Olaf Tönjachen: La fundaziun, ils fundatuors e l’istorgia da la Società Retorumantscha. In: Annalas da la Societad Retorumantscha, 51/1937, 1-19.
• Cristian Collenberg, Adolf Collenberg, Georges Darms: 125 onns Societad Retorumantscha 1885–2010. In: Annalas da la Societad Retorumantscha, 123, S. 7–44.
• Cristian Collenberg: «Discutar in tudais-ch supra l'idioticon rumantsch». Las entschattas dalla Societad Retorumantscha. In: 125 onns Societad Retorumantscha 1885–2010.
• Adolf Collenberg: L'impurtanza da las Annalas per l'istorgia grischuna. In: 125 onns Societad Retorumantscha 1885–2010.
• Georges Darms: L'impurtanza da la SRR e da las Annalas per la retoromanistica. In: 125 onns Societad Retorumantscha 1885–2010.

Weblink

• Syte über d SRR im Lexicon istoric retic
• Informazioone zu dr SRR uf dr Website vom DRG
• Website vo der Schriftereie Annalas
• Digitalisat vo de Annalas da la Societad Retorumantscha