Romanistik

D Romanistik, oder wie men au seit: die Romanischi Filology isch en Fachbereich vo der algemeine Sproochwüsseschaft. Si tuet einersyts aluege, wie die romanische Sprooche us em Latyyn oder gnauer: us dr Umgangssprooch im Weschtrömische Ryych, em Vulgärlatyyn, use entstande sind und wie me se hüt pruucht. Und drzue analysiert si als Kulturwüsseschaft au d Literatur i dene Sprooche früener und i dr Gägewart. E grosse Deil vom Fachberych isch d Fachdidaktik vo de romanische Sprooche.

Dr Name Romanistik isch früener im Düütsche nid für en Sproochwüsseschaft pruucht worde, sondern für dä Deil vo der Rächtsgschicht, wo sech mit em römische Rächt befasst.

Romanischi Sprooche

en Übersicht vo de romanische Sprooche z Europa

S isch d Hauptuufgaab vo de Romanischte, di romanische Sprooche mit enand z verglyche und als Deil vo de indogermanische Sprooche systematisch yzordne.

Es goot um vil verschideni Sproochgrubbe:

• s Französisch (mit de französische Regionalsprooche)
• s Frankoprovenzalisch (mit dr Sprooch vom Augschtaal)
• s Okzitanisch mit em Languedokisch, em Prowänzalisch und em Gaskonisch
• s Galloitalisch z Oberitalie mit de Varietääte Piemontesisch, Lombardisch, Ligurisch und Emilianisch-Romagnolisch; dezue ane s Venezisch
• s Rätoromanisch mit em
  • Bünderromanisch i de Forme Surselvisch, Sutselvisch, Surmeirisch und Ladin
  • Ladynisch
  • Furlanisch
• s Iteliänisch (mit de regionale Variante: Toskanisch, Sizilisch, Napolitanisch, Kalabresisch usw.)
• s Sardisch
• s Katalanisch
• s Spanisch (mit em Asturisch, em Aragonesisch und em Ladino)
• s Portugyysisch
• s Galizisch
• s Rumänisch (mit em Aromunisch, Meglenorumänisch und Istrorumänisch)

D Filologe sind sech us sproochlichen und mängmol au us ideologische Gründ nid einig gsi, öb gwüssi regionali Idioom als vollwärtigi romanischi Sprooche chöned gälte oder öb si nid nur eifach Tieläkt vo dr dominierende Sprooch siind. Middlerwyl gälte die grosse regionale Sproochformen im Gebiet vo der «Romania» i de meischte Fäll als anerchanti Minderhäitesprooche, so wie öppe s Wallonische, s Asturische, die aragonesischi Sprooch oder au s Gaskonischen und s Korsische. Dr Status vo de Sprooche, wo nid Landessprooche sind, isch 1992 i dr Europäische Charta vo de Regional- und Minderhäitesprooche beschribe worde. Gwüssi romanischi Sprooche het d UNESCO müesse in ire Atlas vo de gföördete Sproochen ufnää.

Zu de romanische Sprooche zellen usserhalb vo Europa verschideni gmischti Sprooche, me seit ne d Kreolsprooche.

Dr Begriff Romanisch als Name für die Sprooche chunt s erschte Mol im Pricht vom Konzil vo Tours anne 813 vor, wo vorgschribe worden isch, i dr Mäss selle d Prieschter für gwüssi Tegscht statt em Latyn d Volchssprooch – «rusticam Romanam linguam» – pruuche. D Formle «romanice loqui» het im Vulgärlatynische gheisse: «Rede wie d Römer», im Underschiid zu de Sprooche vo anderen Völker, wo als «barbarisch» bezeichnet worde sind.

Sid em 13. Joorhundert isch s Wort romanz z Frankrych und denn au romanzo z Italie als Bezeichnig vo literarische Gattige pruucht worde, was zum hütige Roman gfüert het.

Wie sind äigentlech alli die romanische Sprooche zu irne Nääme choo? Das isch e ganz en inträssanti Froog vo dr Sproochgschicht. Es baar Bischpiil:

• Dr Name vom Rumänische, won e zimlech e komplizierti Gschicht sid dr antike Zyt het und au no in Deilsprooche glideret isch, heisst uf Düütsch im Grund gno eifach «Di röömisch Sprooch». Als bedütendi Schriftsprooch isch es aber erscht sid em 16. Joorhundert ufchoo.
• Mit em Naame lenga romana oder eifach romanz und romans – also uf tüütsch au: «Römischi Sprooch» – het men im Middelalter au d Volkssprooche im Gebiet vom hütige Südfrankrych gnänt. Dr hüt für die Sprooche üblech name Okzitanisch isch s erschte Mol anne 1286 bezügt, wo im ene Dokumänt dr Name vom Parlamänt vo Okzitanie vorchunt. Und sider isch dr Uustruk «lingua occitana» i wytere Schristück immer wider z lääse.
• Romanisch seit men au em Rätoromanische oder i dr Schwiiz em Bünderromanische. Als Eigename heisst’s Rumantsch, Romontsch oder Rumauntsch. Für die beide Sprooche ganz im Oschte vom bündnerromanische Sproochgebiet im Engadin und i d Dolomite het me d Nääme Ladin und Ladinisch, wo also no praktisch glych sind wie dr Name vo der Muetter vo all dene romanische Sprooche, em Latyyn. Dr Begriff Rätoromanisch isch i dr Sproochwüssechaft im 19. Joorhundert ygfüert worde. Zu dr Stelig vo dene Sprooche isch s zun ere wüsseschaftleche Kontrovärse cho, dr «Questione Ladina», wo im 20. Joorhundert au politische Konsekwänze gha het. Zum Modäll vom iteliänische Filoloog Graziadio Isaia Ascoli, dass die Sprooche gschichtlech zämeghöre, isch vo anderne wie öppen am Carlo Battisti gseit worde, die rätoromanische Gebiet ghöred eigetlech wie Tieläkt zum Areal vom Iteliänische, und do drvo isch d Idee cho, die Länder müesste drum mit em iteliänische Staat veräint wärde.
• S Wort für s Prowenzalische – «proensales» – isch sid em 13. Joorhundert vo den Iteliäner pruucht worde für d Lüüt vo Südfrankrych, er het sini Wurzle im latynische Begriff für d Provinz; und im 19. Joorhundert isch dä Begriff vo de Linguischte wider ufgnoo worde für die Sproochgrubbe.
• Französisch heisst ursprünglech «d Sprooch vo de Franke», also vom ene germanische Stamm, wo im nördleche Gallie gläbt het. Im Middelalter het me im Fränkische Ryych vil verschideni Tieläkt gredt, und s «fränkische Romanisch» het sech erscht mit dr Zyt als d Kultursprooch vo dr beherrschende Schicht duregsetzt.
• Spanisch chunt vom Name vo dr röömische Provinz Hispania. D Sproochforscher dänke, ass sech do mit dr Reconquista im Middelalter dr altkastylisch Tieläkt vom Norde vo dr Halbinsle über die endere Gebiet usbreitet het. S erschte grosse Buech über d Struktur vom Spanische het dän au no Grammatica dela Lingua Castellianna gheisse. Dr Name Spanisch het sech i dr Nöizyt usbreitet, bsunders sid anne 1780 s grossw Wörterbuech Diccionario de le lengua española DRAE usechoo isch.
• Iteliänisch isch ursprünglech dr romanisch Tieläkt vo dr Toskana, wo sech wäge de bedütende Schriftsteller vom Midddelalter und em Yfluss vo Floränz als Kultursprooch usbreitet het. Dr Auguschtiner Ambrogio Calepino het 1509 i sim Buech über die vier grosse Kultursprooche als eini drvo s Italische als Ganzes erwäänt. Dozmol isch es zwüsche füerende Glehrte zun ere Diskussion über die Sprooch cho, das isch d Questione della lingua gsi, wo zwüschem Niccolò Machiavelli, em Baldassare Castiglione, em Pietro Bembo und anderne verhandlet worden isch. Und mit dr Gründig vom vereinten Itaalie im 19. Joorhundert isch d Gältig vom Iteliänischen als nazionali Sprooch zimäntiert gsi.
• Au bim Name Frankoprowänzalisch gseht me sofort, es isch es sproochwüssechaftlechs Kunschtwort. Dä Begriff het der iteliänische Filoloog Graziadio Isaia Ascoli 1873 prägt als Rahme für die galloromanische Mundarte, wo nit zum Französische und au nid zum Prowänzalische basse. Dr Ascoli het das no il franco-provenzale gschribe und so het me gmerkt, es isch e Hilfskonstrukzioon für die Sach, wo halt kei algemeine tradizionelle Name gha het. Uf em Kolloquium über die frankoprowänzalische Tieläkt vo 1969 a dr Uni Nöieburg isch me sech denn einig gsi, dass me vo jetz a dr Bindestrich im Sproochename wäggloot und ebe Frankoprowänzalisch schript. I dr nöiere Zyt, sid de 1970er Joor, isch nomol e künschtleche Name ufchoo, wil me ebe doch dä alt Begriff, wo sech uf die beide Nochbersprooche beziet, het welle vermyde: Es heisst jetz als Synonym zu Frankoprowänzalisch au Arpitanisch, was vom alte Mundartwort arpitan härchunt, wo Bärgbewooner oder eifach Bärgler bedüütet. Arp isch e Fluername, wo i däm Sproochruum a vilnen Oort vorchunt. 2004 isch die internazional Tachorganisazioon Alliance culturelle arpitane (ACA) gründet worde. Früener het me de frankoprowänzalische Tieläkt deils eifach patois oder au Romand gseit, so wie mers scho bi verschidene andere romanische Sproochen atroofe händ, und die Bezeichnig isch z Friburg im Üechtland sid em 15. Joorhundert dokumäntiert.

Romanischi Sproochforschig

dr Louis Gauchat, vo 1907 bis 1931 Profässer für romanischi Filology a dr Uni Züri

Sprooche cha me algmein gseh so studiere, wie si in ere bestimte Zyt als Syschteem funkzioniere, oder denn tuet me luege, was mit ne im Verlauf vo dr Gschicht bassiert isch. S erschte isch für d Linguischte nach dr Terminology vom Ferdinand de Saussure die synchronischi Methode, s zweite isch d Diachrony, also die historischi Sproochwüsseschaft.

D Fachliteratur über die romanischi Sproochfamilie het scho am Afang vom 14. Joorhundert mit em Dante sim Buech De vulgari eloquentia agfange; das heisst uf Düütsch: «Wie me i dr Volchssprooch guet tuet rede». I dere latynisch gschribene Abhandlig underscheided dr iteliänisch Schriftsteller die grosse romanische Sprooche aschaulech nach em Wort, wo me für «Joo» pruucht: Im Norde vo Frankrych isch das s Wort «oïl» (vo däm chunt s hütige «oui» im Neufranzösische), im südleche Gebiet «oc» und z Italie «si». Drum seit er dene Sprooche «lingua d’oïl», «lingua d’oc« und «lingua del sì», was ungfäär de hütige Sprooche Französisch, Okzitanisch und Iteliänisch entspricht. Und em Dante isch au scho ufgfalle, dass es innerhalb vo dene grosse Sproochrüüm vil regionali Tieläkt git.

Zu den eltere Wärch, wo drin die romanische Sprooche – oder e Deil drvo – systematisch zämegstelt wärde, ghöret au em Rodrigo Jiménez de Rada sini Gschicht vo dr iberische Halbsinsle vo 1243 und em Andres de Posa sini Schrift De la antigua lengua, poblaciones, y comarcas de las Españas. vom Joor 1587. I dr Forschig zu de romanische Sprooche git’s verschideni Modäll zum die wyt verzweigti Sproochefamilie systematisch z gruppiere. Im grosse gseh underscheidet me zwüsche de weschtromanische und de oschtromanische Sprooche, und d Gränze zwüsche bäidne lyt oben a dr Middi vo Italie öppe bi n ere Linie, wo vo La Spezia z Liguurie kweer über die iteliänischi Halbinsle uf Rimini a dr Adria goot. Die «La Spezia-Rimini-Linie» isch bi de Romanischte middlerwyle berüempt, aber die nöieri Linguistik seit, ass me gnauer vo n ere Sproochgränze chly wyter im Süde sött rede, dr «Massa-Senigallia-Linie». Me goot drvo uus, dass die grossi Spaltig vo de romanische Sprooche i dr Zyt vo dr spootanike Deilig vom Röömische Rych langsam agfange het und sech i dr Völkerwanderigszyt am Ändi vo dr Antike imer wie mee verstercht het, wo d Langobarde im 6. Joorhundert z Oberitalie sässhaft worde sind; vo dere germanische Volchsgruppe, wo drno die römischi Umgangssprooch agnoo het, chunt den au dr Name vo dr Lombardische Sprooch – und au dää vo dr iteliänische Regioon Lombardei.

Wämme d Gschicht vo de romanische Sprooche undersuecht, gseht me, ass einersyts dr Yfluss vo eltere Sprooche i de romanisierte Regioone und anderersyts vo de Kultursprooche i dr Nochberschaft en grosses Yfluss uf d Gschicht vo de romanische Umgangssprooche gha het. Was d Sproochgschicht agoot, het dr Graziadio Ascoli öppe 1875 für die eltere Sproochschichte, wo uff die jüngere meh oder weniger ywürke, dr Begriff «Substrat» ygfüert; i dr Substratforschig het me scho vil kontrovärsi Fäll diskutiert, öppe wenn s drum ggangen isch, Spuure vom alte keltische Wortschatz i de modärne Sprooche z identifiziere. I dr historisch usgrichtete Linguistik het me nach de antike Vorbilder scho früech etymologischi Undersuechige gmacht. Z Oberitalie isch für s Lombardische ganz am Afang vom 17. Joorhundert es etymologischs Wörterbuech, dr Varon Milanese de la Lengva da Milan trukt worde. Und zum uf dr andere Syte z luege was mit de Sprooche bassiert, wo in geografische Rüüm näbenenand sind, het sech s Forschigsfäld vo dr Sproochkontaktforschig etabliert.

I dr französischen Universitätsforschig git’s hüt s Fach «Romanistik» nümme, es isch ufdeilt i separati Arbetsgebiet zu jedere einzelne romanische Sproochgruppe und i bestimti Forschigszäntre. Me redt jetz au i dr düütschsprochige Romanistik vo de Deilfächer für die Sprooche, eso vo dr Französistik, dr Italianistik, dr Hispanistik oder Iberoromanistik usw.

1987 het men am Zäntrum für Tieläktology vo dr Uni Grenoble under em Michel Contini mit em umfassende Projäkt vom ene nöie Romanische Sproochatlas agfange. A däm Wärch sind 85 Romanischte us acht Länder beteiliget. Dr erscht Band vom ALiR isch 1996 usecho.

Die grosse romanische Sprooche sind deils zu Wältsprooche worde, wo i vilne Länder uf fasch alne Kontinänt als Standardsprooche gälte. D Entwicklig vo dene nöie Landessprooche mit ire bsundere Sproochkontakt isch au es Forschigsfäld vo dr Romanistik.

Romanischte

Früeni Romanischte sind dr François Raynouard, dr Joseph Bédier, dr Jean-Jacques Ampère, dr Friedrich Diez, dr Hugo Schuchardt, dr Gaston Paris, dr Carlo Battisti, dr Louis Gauchat, dr Zürcher Adolf Tobler – dr Brueder vom Germanischt Ludwig Tobler –, dr Heinrich Morf, dr Carlo Salvioni, dr Walther von Wartburg, dr Jakob Ulrich, dr Jakob Jud, dr Karl Jaberg, dr Bruno Migliorini und dr Erhard Lommatzsch gsi.

Romanischi Literatur früener und hüt

Wil e grosse Deil vo dene Lüüt, wo Romanistik studiered, das mache zum spöter an ere Schuel in ere Hauptsprooch z underrichte, stoot a de Universitääte d Arbet mit Tegscht i de grosse romanische Sprooche im Zäntrum. D Underschiid zwüsche de hütige romanische Sprooche sind rächt gross und in jedere het sech d Literatur ganz anders entwicklet het, und drum tuet me – im Underschiid zu de Anglistik – jewyle en einzelne Sproochruum ussueche für s Studium. Me redt dänn au nid vo «romanischer Literaturgschicht», sondern vo dr Gschicht vo de Literatur i de einzelne Sprooche.

s Lied vo dr heilige Fides, s eltischte bekante Lied vo dr okzitanische Sprooch, im ene Manuskript vom 11. Joorhundert

Die romanischi Literaturwüsseschaft tuet d Gschicht vo dr Literatur und vo de literarische Gattigen i den Epoche sid em Middelalter i de einzelne romanische Sprooche undersueche, d Tegscht interpretiere und d Literaturtheory wyter entwickle. Agfange het das i dr Renaissance, wo me die wichtigeren alte Wärch zämegsuecht und nöi useggä het. D Grundlage für die modärni Literaturforschig wärde nach de Verfahre vo dr Editionswüsseschaft zwäggmacht, also nach de Regle für kritischi Uusgaabe vo de literarische Kwelle. Eine vo de bedütende französische Literaturhischtoriker isch dr Gustave Lanson gsi. Er gilt für vili als dr Begründer vo der modärne Literaturgschicht z Frankrych.

Bi dr Literaturtheory goot’s öppen um Frooge vo dr Ästhetik, um d Form und dr Styl vo de Tegscht und um d Bedütig vo dr Rhetorik im Sproochgebruuch.

Die altfranzösischi Literatur het, abgseh vo ganz vereinzelte eltere Dokumänt so wie de Stroossburger Äid us em Joor 842, öppe sid em 12. Joorhundert mit de Chanson de geste, de Lieder über alti Helde, und de Romään über die antiki Zyt so richtig agfange, die altokzitanischi isch am Ändi vom 11. Joorhundert mit de Lieder vo de Troubadour ufchoo, wo dr Herzog Wilhelm dr Nüünti vo Akwitanie dr eltischt vonnen isch wome känt.

Die iteliänischi Literatur isch im 13. Joorhundert z Sizylie am Hof vom Kaiser Friedrich em Erschte entstande. Dr Dante Alighieri, dr Francesco Petrarca und dr Giovanni Boccaccio sind die drü grosse früeche iteliänische Schriftsteller gsi.

Dr erscht middelalterlech Schriftsteller, wo für vil vo sine Fachbüecher statt em dozmol übleche Latyn e romanischi Volchssprooch pruucht het, isch dr Ramon Llull gsi. Dä Filosoof, Sproochforscher und Mystiker vo Mallorca het am Ändi vom 13. Joorhundert die erschte Wärch vo dr katalanische Literatur gschribe.

Vom Frankoprovänzalische, wo wie s Rätoromanische nid en einheitlechi Standardsprooch für die verschidene Tieläktgebiet het, git’s literarischi Zügniss sid em 12. Joorhundert. Dr erscht grösser frankoprovenzalisch Tegscht, e Schrift über s Läbe vo dr heilige Beatrice, het im 13. Joorhundert d Marguerite d’Oingt im Tieläkt vo Lyon ufgsetzt.

Und – zum no eis Bischpiil z bringe – die rätoromanischi Literatur het im 16. Joorhundert im Engadin e Bluescht gha.

Romanischi und alemannischi Sproochgschicht

s alemannische Sproochgebiet und d Sproochgränze zu de verschidene romanische Sproochgruppen im Weschten und im Süüde

Für d Gschicht vom alemannische Sproochruum isch der Kontakt vo den alemannische Volchsgruppe mit de romanische Sprooche es ganz es wäsentlechs Elemänt. Kei anderi germanischi Sprooch isch uf so vil romanischi Idiom troffe, und i de alemannische Tieläkt zeigt sech s lange Zämelääbe mid anderssproochige Lüüt a de Sproochgränze und d Konfrontazioon mit de anderne Kulture mehr oder weniger starch. I de alemannische Mundarte git’s en Huffe Lehnwörter, wo us em romanische Kulturberych cho sind. Mänge Fluernaame, wo vertüütscht worden isch, zeigt no öppis vo de Sproochgschicht a. Eis vo de schönschte Bischpiil für en dütsch-romanischi Mischig vom Vokabular isch s Südwalsertüütsch.

An alemannisch Sproochruum gränze hüt d Areaal vom Französische, vom nördliche Frankoprovenzalisch mit de verschidene Patois, vom Frankoprovenzalischen im Augschtaal, vom Alpinlombardische z Norditalien und im Tessin und de südleche Täler vom Kanton Graubünde und südlech vo den Alpe glychzytig au vom Iteliänischen und em Piemontesischen und im Südoschte vo dr rätoromanische Sproochgruppe.

Was s Französischen agoot, mues me säge, ass näbe dr modärne französische Standardsprooch au no die verschidene andere Sprooche vo Frankrych oder die französische Regionalsprooche bruucht wärde, das sind us dr Sicht vo dr alemannische Sproochgränze s Lootringische, s Welsch i de Vogeese, s Elsässer Französisch, s Franc-comtois oder Jurassisch und vilecht au s Weschtschwiizer Französisch, wo sech aber chuum vom Standardfranzösisch underscheidet und s Frankoprovänzalisch fascht ganz verdrängt het.

En algemeine Samelnaame, wo us em Althochdütsche chunt, het s Schwiizertüütsche hüt no für die romanische Sprooche: me seit au eifach s Wältsche für s Französisch vo dr Weschtschwiiz; früener het me dä Naame au pruucht für anderi romanischi Sprooche, wie s Iteliänischen oder s Rätoromanische.

Es isch i dr Gschicht es Wächselspiil vo aller Gattig Sproochyflüss, es git Gebiet, wo «romanisiert» worde sind, settigi, wo umgcheert romanischi Bevölkerigsgruppe «germanisiert» sind, und anderi, wo d Lüüt i dr hütige Gägewart bim Rede immer mee zum Düütsche wächsle so wie i deil Regioone vom Rätoromanische. Im Elsass het umgcheert s alemannischen Elsässerdüütsch gäge s Französische en schwääre Stand.

Mit alne däne Fänomeen het d Romanistik so wie au d Nochberdisziplin Germanistik uf irere Syte z tue.

De Sproochforscher von alemannischen Universitääte verdankt me wichtigi Leischtigen für die romanischi Filology und bsunders für d Mundartkund vo gwüssne romanische Sprooche. Bischpiil sind d Gründig vom Glossaire des patois de la Suisse romande und d Redakzioon vom Sprooch- und Sachatlas vo Italie und vo dr Südschwiiz und vom Französischen etymologische Wörterbuech FEW. S Fonogrammarchyv vo dr Uni Züri, wo dr Albert Baachme zäme mit anderne gründet het, isch afangs 20. Joorhundert Sproochprobe au vo de romanische Sprooche i dr Schwiiz und bi de Walser i de Tääler vom Piemont go samle, und au a dr Uni Züri het dr Romanischt Konrad Hueber s Centro di ricerca per la storia e l’onomastica ticinese ufbout, wo synersyts romanischi Kwelle studiert.

Au z Stroossburg isch d Sproochsituazioon a dr Gränze vo Düütsch und Wälsch es Arbetsthema. D Uni Stroossburg het i dr Sproochefakultät immer non es Institut für romanischi Studie, wo für en Underricht i frömde romanische Sprooche zueständig isch und die vier Departemänt für Spanisch, Iteliänisch, Portugiesisch und Rumänisch het – s Französische und die chlynere romanische Sprooche sind nid drby. Es anders Departemänt, wo do relewant isch, undersuecht d Interkulturalität und d Mehrsproochikäit, und mit de Verhältnis a dr alemannisch-romanische Sproochgränze het s Departemänt für d Dialäktology vom Elsässische und em Mosellanische z tue. Es isch 1959 gründet worde, wo dr Ernest Beyer mit dr Redakzioon vom Elsässische Sproochatlas (ALA) agfange het; das Projäkt isch nach dr Tradizioon vo de romanistische Sproochatlante ufbout.

Literatur

• Georg Bossong: Die romanischen Sprachen. Eine vergleichende Einführung. Hamburg 2008, ISBN 978-3-87548-518-9.
• Martin-Dietrich Glessgen: Linguistique romane. Domaines et méthodes de la linguistique romane. Züri 2004–2005.
• Lorenzo Renzi: Nuova introduzione alla filologia romanza. Bologna 1985, ISBN 88-15-04340-3.
• Gustav Gröbers (Heruusgäber): Grundriss der romanischen Philologie. 4 Bänd, Stroossburg 1888-1902.
• Gerhard Ernst, Martin-Dietrich Gleßgen, Christian Schmitt, Wolfgang Schweickard (Heruusgäber): Romanische Sprachgeschichte. Histoire linguistique de la Romania. Ein internationales Handuch zur Geschichte der romanischen Sprachen. Manuel international d’histoire linguistique de la Romania. Berlin / New York, Band 1, 2008.
• Eugenio Coseriu, Reinhard Meisterfeld: Geschichte der romanischen Sprachwissenschaft. 4 Bänd, Tübingen 2003–2008.
• Lexikon der Romanistischen Linguistik (LRL). 12 Bänd, Tübingen 1988-2005.
• Vox Romanica
• Romania
• Journal of Romance Studies
• Zeitschrift für romanische Philologie
• Revue de Linguistique Romane
• Hans Goebl: La romanistica svizzera e la nascente ricerca geolinguistica in Europa con particolare riguardo all’opera di Jules Gilliéron. In: La romanistica scizzera della prima metà del novecento d l’Italie. Atti del Convegno Firenze 9–10 novembre 2016. Firenze 2017. S. 11–34.

Weblink

• Romanistik.de
• Es Lexikon vo Romanischte im düütsche Sproochruum