Ziitdafele zum Driissigjöhrige Chrieg

Ereignis wo mit Schwede z due hai wärde noch em Julianische Kalender aagee, wo dört no bruucht worde isch zu sällere Ziit (zäh Dag früehner)

Zum Ablauf vom Chrieg: lueg dr Artikel Driissigjöhrig Chrieg.

Vorgschicht

11. Mai-15. Mai 1608	Auhuuse
10. Juli 1609	Gründig vo der Katholische Liga z Münche
29. Juni 1617	Chrönig vom Ferdinand II. zum König vo Böhme im Prager St.-Veits-Dom
12.jul./ 22.greg. Oktober 1617	Dr Gustav II. Adolf vo Schwede wird in Uppsala zum König vo Schwede gchrönt

Dr Böhmisch-Pfälzisch Chrieg (1618–1623)

1618

23. Mai	Prager Fänstersturz
1. Juli	Chrönig vom Ferdinand II. zum König vo Ungarn in der St. Martins-Chille vo Pressburg
20. Juli	Verhaftig vom Melchior Kardinal Klesls und Inhaftierig z Ambras
9. November	Gfächt bi Lomnitz (Südböhme). Böhmischi Truppe besiige die Kaiserlige under em Karl Bonaventura Graf vo Buquoy

1619

20. März	Tod vom Kaiser Matthias z Wien
30. April	Rebellion vom Wallestei gege die mährische Ständ
29. Mai	Eroberig vo Laan an dr Thaya dur böhmischi Truppe under em Heinrich Matthias vo Thurn.
5. Juni	"Sturmpetition" vo de niideröstriichische protestantische Ständ bim Kaiser Ferdinand II. in der Wiener Hofburg
6. Juni	Die böhmisch Ständearmee under em Heinrich Matthias vo Thurn stoht vor Wien
10. Juni	Schlacht bi Záblat beziehigswiis Netolitz (Südböhme). Niiderlag vo de böhmische Truppe under em Peter Ernst vo Mansfeld gege die Kaiserlige under em Karl Bonaventura Graf vo Buquoy
19. August	Absetzig vom Ferdinand II. as böhmische König dur die böhmische Ständ.
20. August	Abschluss von erä Aagriffsallianz zwüschem Fürst Bethle Gábor vo Siibebürge und de böhmische Ständ
25. August	Wahl vom Bethle Gábor zum König vo Ungarn dur ä Landtag vo Neusohl (Banská Bystrica beziehigswiis Beszterczebánya)
26. August	Wahl vom Kurfürst Friedrich V. vo der Pfalz dur die böhmische Ständ zum König vo Böhme ("Winterkönig")
28. August	Wahl vom Ferdinand II. z Frankfurt am Main zum Kaiser vom Heilige Römische Riich vo Dütscher Nation
9. September	Chrönig vom Ferdinand II. zum röm. dt. Kaiser z Frankfurt am Main
8. Oktober	Münchner Vertrag: Maximilian I. vo Bayre verspricht, dr Kaiser Ferdinand II. gege die ufständische Böhme zu unterstütze. Dä verspricht em dafür d Übertragig vo der Pfälzer Kurwürde an Bayre
14. Oktober	Schlacht und Eroberig vo Pressburg. Niiderlag vo de kaiserlige Truppe under em Rudolf vo Diefebach gege Bethle Gábor
24. Oktober - 26. Oktober	Dr Karl Bonaventura Graf vo Buquoy verteidigt Wien gege böhmischi Striitchreft under em Heinrich Matthias vo Thurn
4. November	Chrönig vom Friedrich V. vo der Pfalz zum König vo Böhme in der Prager Wenzelskapelle
26. November	Neui Belagerig vo Wien dur ä Heinrich Matthias vo Thurn

1620

6. Juni	Dr Ferdinand II. beuftragt dr Maximilian I. vo Bayre mit der Riichsexekution z Böhme
12. Juli	Die Kaiserlige under em Karl Bonaventura Graf vo Buquoy schlöön in der Nöchi vo Wien böhmisch-pfälzischi Truppe under em Heinrich Matthias vo Thurn
31. Juli	Ulmer Vertrag: Neutralitätsabkomme zwüsche Liga und Union noch französischer Vermittlig
23. September	Dr Maximilian vo Bayre eroberet Cham (Oberpfalz)
8. November	Schlacht am Wiisse Bärg bi Prag. Kaiserligi beziehigswiis bayrischi Truppe under em Johann t’Serclaes von Tilly besiige die böhmisch-pfälzischi Armee under em Christian vo Anhalt
9. November	Flucht vom Friedrich V. vo der Pfalz us Prag noch der Schlacht am Wiisse Bärg
Dezember	Eroberig vo Karlstei under em Karl Bonaventura Graf vo Buquoy

1621

22. Jänner	Verhängig vo der Riichsacht über ä Kurfürst Friedrich V. vo der Pfalz
7. Mai	Eroberig vo Pressburg under em Karl vo Buquoy
14. Mai	Uflösig vo der Protestantische Union
21. Juni	Hirichtig vo 28 böhmische ufständische Adlige z Prag
16. Juli	Dr Tilly wehrt bi Waidhuus (Oberpfalz) än Agriff vom Mansfeld ab
15./25. September	Eroberig vo Riga dur schwedischi Truppe
5. Oktober	Schlacht bi Tyrnau (Trnava, hütt Slowakei). Niiderlag vo de kaiserlige Truppe under em Rudolf vo Diefebach gege dr Bethle Gábor
2. Dezember	Dr Christian vo Halberstadt eroberet Mainz-Amöneburg bi Mainz
20. Dezember	Schlacht bi Kirdorf (hüt: Kirtorf) (westlig vo Alsfeld). Dr Christian vo Halberstadt verliert gege d Truppe vo der Liga

1622

2. Jänner	Dr Christian vo Halberstadt eroberet Lippstadt
6. Jänner	Im Friede vo Nikolsburg (Mikulov) verzichtet dr Fürst Bethle Gábor uf die ungarischi Chrone und wird in dr Stand vom enä Riichsfürst erhobe (Herzog vo Oppel und Ratibor)
21. Jänner	Dr Christian vo Halberstadt eroberet Soest
3. Februar	Jülich under erä holländische Bsatzig ergit sich de Spanier under em Ambrogio Marchese di Spinola noch erä Belagerig vo mehrere Möned
27. April	Schlacht bi Mingolsheim zwüsche de Ligatruppe under em Johann t’Serclaes von Tilly und de siigriiche pfälzische Truppe under em Mansfeld
6. Mai	Schlacht bi Wimpfe zwüsche de siigriiche Ligatruppe under em Tilly und em González Hernandez de Córdoba und de pfälzische Truppe under em Markgraf Georg Friedrich vo Bade-Durlach
20. Juni	Schlacht bi Höchst zwüsche de siigriiche Ligatruppe under em Tilly und de pfälzische Truppe under em Christian vo Halberstadt
29. August	Schlacht bi Fleurus zwüsche de pfälzisch-protestantische Truppe under em Christian vo Halberstadt und em Peter Ernst vo Mansfeld und de Spaniern under em González Hernandez de Córdoba
19. September	Dr Tilly eroberet Heidelberg
2. November	Dr Tilly eroberet Manne

1623

23. Februar/25. Februar	Dr Ferdinand II. erkennt d Kurwürde vom Friedrich vo der Pfalz ab und überträit si em Kurfürst Maximilian I. vo Bayre
6. Juli	Gfächt bi Riiffehuuse in der Nöchi vo Göttinge. Zwüsche de siigriiche pfälzisch-protestantische Truppe under em Christian vo Halberstadt und de Kaiserlige under em Franz Albert vo Sachse-Laueburg
6. August	Schlacht bi Stadtlohn (südlig vo Ahaus, westlig vo Coesfeld) zwüsche de siigriiche Ligatruppe under em Johann t’Serclaes vo Tilly und de protestantische Truppe under em Christian vo Halberstadt
6. August	Wahl vom Papst Urban VIII.

1624

13. August	Dr Kardinal Richelieu wird Vorsitzend vom Königliche Root

Dr Dänisch-niedersächsisch Chrieg (1625–1629)

1625

20. März	Wahl vom König Christian IV. vo Dänemark zum niidersächsische Kreisoberst
15. Mai	"Frankeburger Würfelspiil" und Bluetgricht uf em Huushammerfeld bi Vöcklamarkt/Oberöstriich
5. Juni	D Spanier erobere Breda
25. Juli	Dr Kaiser Ferdinand II. ernennt dr Wallestei zum kaiserlige Oberbefählshaber.
21. September	Schlacht bi Verceia. Die Kaiserlige under em Pappenheim besiige d Franzose und d Venezianer
13. Oktober	Dr Tilly und dr Wallestei träffe sich z Alfeld (Leine), Ortsteil Limmer, zun erä Underredig.

1626

7./17. Jänner	D Schwede under em Gustav II. Adolf besiige die polisch Armee bi Wallhof, Lettland
25. April	Schlacht an der Dessauer Elbbrugg. Zwüsche de siigriiche kaiserlige Truppe under em Wallestei und de Protestante under em Peter Ernst II. vo Mansfeld
21. Mai	Niiderlag vom Adam Graf vo Herberstorff gege ufständischi Buure bi Peuerbach/Oberöstriich
6. Juni	Dr Christian vo Halberstadt stirbt z Wolfebüttel
8. Juni	Dr Tilly eroberet s dänisch bsetzte Hannoversch Münde
21. Juli	Erfolgriiche Abwehr under em Adam Graf vo Herberstorf gege d Buure bi Linz
27. August	Schlacht bi Lutter am Barebärg (südöstl. vo Hildesheim, südwestl. vo Salzgitter) zwüsche de siigriiche Ligatruppe under em Tilly und de Protestante beziehigswiis Däne under em Christian IV.
9. November/12. November	Dr Gottfried Heinrich Graf zu Pappenheim besigt die oberöstriichische Buure bi Eferding und Vöcklabruck
20. Dezember	Friede vo Pressburg zwüschem Kaiser Ferdinand II. und Bethle Gábor
24. Dezember	Dr Gustav Horn und dr Jacob De La Gardin besiige bi Wende d Pole

1627

25. Jänner	Dr Kardinal Klesls goht noch Wien zrugg
Summer	Dr Wolf Heinrich vo Baudissin bewahrt bi Koschau an der Oder die dänischi Kavallerii vor der Vernichtig dur ä Wallestei
24. September	Schlacht bi Heiligehafe an der Ostsee (Holstei). Niderlag vo de Däne under em Georg Friedrich vo Bade-Durlach
18. Dezember	Gottfried Heinrich Graf zu Pappenheim eroberet Wolfebüttel

1628

1. Februar	Dr Kaiser Ferdinand II. löst alli Untertane vo Meckleburg vo dr Ghorsamkeitspflicht gegenüber de Herzög Adolf Friedrich I. und Johann Albrecht II.
22. Februar	Erbligi Übertragig vo der Kurwürde an dr Maximilian I. vo Bayre
7. Juli	Afang vo der Belagerig vo Stralsund under em Wallestei, nach elf Wuche muess er abzieh ohni öbbis uusgrichtet z ha.
2. September	Schlacht bi Wolgast. Siig vo de kaiserlige Truppe under em Wallesteiund Rudolf vo Diefebach gege die dänische Truppe under em Christian IV.

1629

18. Januar	Der schwedisch Riichsdag stimmt für ä Chriegsiidritt gegen ä Kaiser Ferdinand II.
6. März Restitutionsedikt vom Kaiser Ferdinand II.
22. Mai	Friede vo Lübeck zwüschem Kaiser Ferdinand II. und em König Christian IV. vo Dänemark
17./27. Juni	Schlacht bi Stuhl. Siig vo de kaiserlige beziehigswiis polnische Truppe under em Hans Georg vo Arnim-Boitzeburg über d Schwede under em Gustav II. Adolf
28. Juni	Friide vo Alès mit de Hugenotte
19. August	Friedrich Heinrich vo Nassau-Oranie eroberet Wesel
16./26. September	Waffestillstand vo Altmark. Pole git Livland an Schwede ab

1630

3. Juni	Aafang vom Kurfürstetag vo Rägesburg

Dr Schwedisch Chrieg (1630–1635)

1630

6. Juli	D Schwede under em Gustav II. Adolf lande mit ere relativ chliine Stritmacht vo öbbe 13.000 Ma bi Peenemünde uf der Insle Usedom.
18. Juli	Kaiserligi Truppe under em Johann Graf vo Aldringe und Rambold XIII. vo Collalto erobere Mantua im Mantuanische Erbfolgchrieg.
10./20. Juli	Bsetzig vo Stettin dur schwedischi Truppe.
13. August	Dr Kaiser Ferdinand II. beschliesst dr Wallestei as kaiserlig Oberbefählshaber z entloo.
6. September	Dr Wallestei bechunnt z Memminge d Entlassigsurkunde.

1631

23. Jänner	Vertrag zu Bärwald (bi Küstrin). Frankriich verspricht Schwede Subsidie für ä Kampf gegen ä Kaiser
26. Februar	Eröffnig vom Leipziger Konvent
6. April	Vertrag vo Cherasco (Piemont). Dr Kaiser Ferdinand II. verzichtet uf Mantua und Montferrat und zieht sich vo Graubünde zrugg, wo vo de Franzose bsetzt wird.
21. April	Leipziger Bund vo de protestantische Riichsständ gege d Riichsgwalt.
3./13. April	Aafang vo der Belagerig vo Frankfurt an dr Oder under em Gustav II. Adolf. Die kaiserligi Bsatzig under em Montecuccoli muess abzieh.
20. Mai	Eroberig vo Magdeburg under em Tilly, wo sit em März 1631 belageret worde isch. D Stadt wird fast vollständig zerstört, öbbe 20.000 Doti under der Zivilbevölkerig.
28. Juli	Die Kaiserlige under em Heinrich vo Holk leiste bi Wolmirstedt de Schwede erbitterete Widerstand.
7. August	Schlacht bi Wärbe (westlig vo Havelberg) zwüsche de Kaiserlige under em Tilly und de siigriiche Schwede under em Gustav II. Adolf.
7. September	Niiderlag vo de kaiserlige Truppe under em Don Baltasar vo Marradas gege schwedischi Truppe under em Hans Georg vo Arnim in dr Nöchi vo Breslau. Rhiiüberquerig vom Gustav II. Adolf bi Erfelde in der Nöchi vo Darmstadt.
14. September	Tilly eroberet d Festig Pleisseburg z Leipzig.
7./17. September	Schlacht bi Breitenfeld (nördlig vo Leipzig) zwüsche de Ligatruppe under em Tilly und de siigriiche Schwede und Sachse under em Gustav II. Adolf. Dr Tilly wird verwundet.
15. November	Eroberig vo Prag dur sächsischi Truppe under em Hans Georg vo Arnim.
7. Dezember	Hans Georg vo Arnim besiigt bi Nimburg die Kaiserlige under em Rudolf vo Diefebach.
15. Dezember	Dr Wallestei wird widr kaiserlige Oberbefehlshaber
7./17. Dezember	Dr Gustav II. Adolf goht mit siiner Armee bi Mainz über ä Rhii. Eroberig vo Mainz am 22. Dezember.

1632

14. Jänner	Dr Pappenheim entsetzt Magdeburg vo de Schwede under em Johan Banér.
9. März	Siig vom Tilly über d Schwede under em Gustav Horn bi Bamberg.
9. April	Bsetzig vo der Festig Ehrebreitstei bi Koblenz dur französischi Truppe.
5./15. April	Schlacht bi Rain am Lech (östlig vo Donauwörth) zwüsche de Kaiserlige under em Tilly und de siigriiche Schwede under em Gustav II. Adolf (Dr Tilly wird schwer verwundet und stirbt am 30. April).
14. Mai	Gfächt bi Landshuet, dr Johann vo Werth besiigt d Schwede.
17. Mai	Iizug vo de Schwede under em Lennart Torstenson z Münche.
25. Mai	Dr Wallestei bsetzt Prag.
23. Juli	D Truppe vom Gottfried Heinrich Graf zu Pappenheim nehme d Riichsstadt Dortmund ii. Der Chriegsherr forderet 50.000 Taler Kontribution]. Für die nächsti Wuche richtet dr Pappenheim z Dortmund sii Hauptquartier ii.
27. Juli	Dr Erzherzog Leopold Wilhelm verteidigt mit Erfolg d Festig Ehreberg bi Reutth (Tirol) gege d Schwede under em Bernhard vo Sachse-Weimar.
16. August	Schlacht bi Wiisloch, Schwedischi und Kaiserligi Truppe stöhn sich z Wiisloch gegenüber.
17. August	Dr Gottfried Heinrich Graf zu Pappenheim wird besigt vo de Holländer bi Maastricht, wo sit em Juni belageret worde isch.
20. August	D Bsetzig vo Trier dur französischi Truppe.
23. August	D Holländer erobere Maastricht, wo vo de Spanier besetzt gsi isch
3. September	Schlacht bi Altdorf beziehigswiis Zirndorf (östlig vo Nürnberg) zwüsche de Kaiserlige under em Wallestei und de Schwede under em Gustav II. Adolf. Ersti Niiderlag vo de Schwede.
6./16. November	Schlacht bi Lütze (südlig vo Leipzig) zwüsche de Kaiserlige under em Wallestei und de Schwede under em Gustav II. Adolf, wo in dere Schlacht umchunnt.
29. November	Tod vom Friedrich V. vo der Pfalz z Mainz.
21. Dezember	D Schwede under em Wolf Heinrich vo Baudissin bsetze Köln-Deutz, ziehn aber wege der starke Gegewehr scho am nächste Dag ab.

1633

14. März	Belagerig vo Hamle dur schwedischi Truppe under em Georg vo Braunschweig-Lüneburg (Eroberig am 13. Juli).
8. April	D Hesse under em Melander erobere Paderborn.
20. April	Erstürmig vo Landsberg under grauehafte Begleitumständ dur d Schwede.
23. April	Heilbronner Bund under dr Federfüehrig vom Oxenstierna gege d Riichsgwalt.
28. Juni	Schlacht bi Hessisch-Oldedorf. Siig vo de Schwede under em Georg vo Braunschweig-Lüneburg über die Kaiserlige.
15. August	Gheims Agebot vom Kurfürst Ferdinand an Richelieu, Kurköl under ä französische Schutz z stelle.
12. September	D Schwede under em Knyphuuse erobere Osnabrügg.
11. Oktober	[Schlacht bi Steinau an der Oder (Ścinawa, nordöstl. vo Legnica/ Liegnitz) zwüsche de siigriiche Kaiserlige under em Wallestei und de Schwede under em Heinrich Matthias vo Thurn, wo gfange gno wird.
14. November	D Schwede under em Bernhard vo Sachse-Weimar erobere Rägesburg.
15. Dezember	Dr Wallestei bechunnt z Pilse e Befähl vom Kaiser Ferdinand II., sofort ä Fäldzug gege dr Bernhard vo Sachse-Weimar z füehre. Er redet z erst mit siine Offizier und denn ignoriert er dä Befähl, wil er gege Winterfäldzüg isch.

1634

13. Jänner	1. Pilsener Revers: 49 Generäl und Obriste vo der kaiserlige Armee versichere em Wallestei ihri Treui.
24. Jänner	Gheims Absetzigspatent vom Ferdinand II. für ä Wallestei und Ernennig vom Matthias Gallas zum neue kaiserlige Oberbefählshaber.
18. Februar	Die kaiserligi Entscheidig wird vertrauenswürdige Offizier in dr kaiserlige Armee bekanntgmacht. Sie wärde vo ihrer Gehorsamkeitspflicht gegenüber em Wallestei glöst und uf d Generäl Matthias Gallas, Johann vo Aldringe und Octavio Piccolomini verwiise.
20. Februar	2. Pilsener Revers: Nume no 32 Obriste unterstütze jetzt dr Wallestei as ihre Befehlshaber
22. Februar	D Absetzig vom Albrecht vo Wallestei wird der Armee öffentlig verkündet.
25. Februar	Ermordig vom Wallenstein z Eger
22. April	Niiderlag vo de Hesse under em Melander bi Herford.
13. Mai	D Sachse under em Hans Georg vo Arnim besiige die Kaiserlige under em Colloredo bi Lignitz (Schlesie).
3. Juni	Eroberig vo Philippsburg dur d Schwede
14. Juni	Dr Johann vo Werth entsetzt Aichach (nordöstlig vo Augsburg), wo vo Protestante und Schwede belageret wird.
15. Juli	Donauwörth wird vo de Kaiserlige eroberet
22. Juli	Schlacht und Belagerig vo Landshut. Die Kaiserlige under em Aldringe, wo umchunnt, unterlige de Schwede under em Bernhard vo Sachse-Weimar.
26. Juli	Rägesburg wird vo de Kaiserlige eroberet.
29. August	Dr Franz vo Mercy übergit noch ere Belagerig vo e baar Möned Rhiifelde an d Schwede under em Bernhard vo Sachse-Weimar.
5./6. September	Schlacht bi Nördlinge zwüsche de siigriiche Kaiserlige under em spöötere Kaiser Ferdinand III. und em Gallas und de Protestante under em Bernhard vo Sachse-Weimar.
21. September	Dr Johann vo Werth besiigt bi Calw dr Otto Ludwig Rhiigraf Salm-Kyrburg-Mörchinge.

1635

24. Jänner	Zruggeroberig vo Philippsburg vo de Schwede dur kaiserligi Truppe
28. Februar	Waffestillstand zwüschem Kaiser und de Sachse bi Laun
26. März	Eroberig vo Trier vo de Franzose dur spanischi Truppe. Dr Kurfürst vo Trier, dr Philipp Christoph vo Sötere wird gfangegnoh.
30. April	Vertrag vo Compiégne. Frankriich sicheret de dütsche Protestante Unterstützig zue.
19. Mai	Chriegserklärig vo Frankriich an Spanie
30. Mai	Friede vo Prag

Dr Schwedisch-Französisch Chrieg (1635–1648)

1635

19. Mai	Frankriich erklärt Spanie dr Chrieg
4. Juli	Piccolomini zwingt d Franzose und Holländer zur Ufgob vo der Belagerig vo Löwe
4. September	Dr Johann vo Werth befreit Heidelberg und denn Speyer
18. September	Frankriich erklärt em Kaiser Ferdinand II. dr Chrieg
24. September	Die Kaiserlige under em Gallas befreie Schorndorf (östlig vo Stuttgart), wo vo de Schwede besetzt isch und wo drbii fast vollständig zerstört wird
22. Oktober	Schwere Niiderlag vo Sachse under em Wolf Heinrich vo Baudissin bi Dömitz z Meckleburg.

1636

11. Jänner	Schlacht bi Haselünne
14. Juli	Dr Bernhard vo Sachse-Weimar bsetzt Zabere (Saverne, Elsass)
14. August	Spanischi und bayrischi Truppe under em Kardinalinfant Ferdinand und em Johann vo Werth bsetze d französischi Festig Corbin
4. Oktober	Schlacht bi Wittstock (nordwestlig vo Brandeburg) zwüsche de Sachse und Brandenburger under em Kurfürst Johann Georg I. vo Sachse und de siigriiche Schwede under em Johan Banér
22. Dezember	Wahl und Chrönig vom Ferdinand III. zum röm. dt. Kaiser z Regesburg

1637

15. Februar	Tod vom Kaiser Ferdinand II. z Wien und Regierungsadritt vom Kaiser Ferdinand III.
26. Juni	Dr Johann vo Werth zwingt d Franzose zum Abzug us der Festig Ehrebreitstei (Koblenz)
10. Oktober	Breda kapituliert noch ere Belagerig vom Prinz Friedrich Heinrich vo Nassau-Oranie, wo elf Wuche duurt
22. Oktober	Dr Johann vo Werth und dr Federigo di Savelli besiige bi Briisach d Schwede under em Bernhard vo Sachse-Weimar

1638

28. Jänner	Dr Bernhard vo Sachse-Weimar verloot mit siine Lüt s Winterquartier in der Region Mömpelgard. Er will z erst d Waldstedt am Rhii erobere.
5. Februar	D Belagerig vo der Riichsstadt Rhiifelde dur d Protestante under em Bernhard vo Sachsen-Weimar foot aa.
12. Februar	S schwedisch bsetzte Hanau wird vo de Kaiserlige under em Graf Ludwig Heinrich vo Nassau-Dilleburg bzw. em Major Freiherr Johann Winter vo Güldenbronn handstreichartig eroberet und an d Hanauer Grafe zruggee
28. Februar	Im erste Treffe vo der Schlacht bi Rhiifelde (südlige Briisgau) besiigt d kaiserlig-bayrischi Entsatzarmee under em Federigo Savelli und em Johann vo Werth d schwedisch-protestantische Truppe under em Bernhard vo Sachsen-Weimar, wo Rhiifelde belagere. D Protestante ziehn mit ihre Verbände ab, wo noch de Kämpf übrigbliibe si.
3. März	Im zweite Treffe vo der Schlacht bi Rhiifelde schlöön d Protestante under em Bernhard vo Sachsen-Weimar, wo unerwartet zruggcho si, d kaiserlig-bayrischi Armee. D Heerfüehrer Savelli und Johann vo Werth werde mitsamt ihrem Offizierskorps gfange gno. Dr Savelli cha spööter flüchte.
12. April	Übergob vo Friiburg im Briisgau an dr Bernhard vo Sachse-Weimar
17. Oktober	Die Kaiserlige under em Melchior Graf vo Hatzfeldt besiige bi Vlotho dr Ruprecht vo der Pfalz
17. Dezember	Kapitulation vo der kaiserlige Besatzig vo Briisach under em Franz vo Mercy an Bernhard vo Sachsen-Weimar

1639

14. April	Schlacht bi Chemnitz. Siig vo de Schwede under em Johan Banér über d Kaiserlige under em Gallas
7. Juni	Schlacht bi Diedehofe (Thionville, Lothringe). D Kaiserlige under em Piccolomini besiige d Franzose under em Manassès de Pas, Marquis de Feuquières
21. Oktober	Seeschlacht bi de Downs. Siig vo de Holländer über e spanischi Flotte vor Dünkirchen

1640

17. September	Dr Turenne eroberet Turin
1. Dezember	Tod vom Kurfürst Georg Wilhelms vo Brandeburg

1641

27. März	Dr Franz vo Mercy schloot die schwedischi Nochhuet bi Neueburg vor em Wald
6. Juli	Siig vo de Spanier über d Franzose bi Sedan
21. Dezember	Dr Präliminarvertrag vo Hamburg setzt Münster und Osnabrugg as Kongressort fest

1642

17. Jänner	Schlacht bi Kempe (Tönisvorst zwüsche Krefeld und Kempe). D Franzose besiige e kaiserligi Armee under em Graf Lamboy
12. Mai bis 17. Juni	Erfolglosi Belagerig vo Lerida (Katalonie) mit ere spanische Bsatzig dur d Franzose under em Louis II. de Condé
7. Oktober	Schlacht bi Lerida. D Spanier under em Leganez besiige d Franzose under em Lamothe-Houdancourt
23. Oktober/2. November	Schlacht bi Breitefeld. Zwüsche de Kaiserlige under em Erzherzog Leopold Wilhelm und Piccolomini und de siigriiche Schwede under em Lennart Torstenson
4. Dezember	Tod vom Richelieu

1643

14. Mai	Tod vom Ludwig XIII.
18. Mai	Dr Mazarin wird Erster Minister vo Frankriich
18./19. Mai	Schlacht bi Rocroi (Ardenne). D Franzose under em Louis II. de Condé vernichte e spanischi Armee.
24. November	Schlacht bi Tuttlinge zwüsche de siigriiche Kaiserlige under em Franz vo Mercy und de Franzose under em Rantzau

1644

11. Mai	Franz vo Mercy eroberet Überlinge
1. Juli	Seeschlacht uf der Kolberger Heide, dr Christian IV. vo Dänemark wird verwundet
3.,5. und 9. August	Schlacht bi Friiburg im Briisgau zwüsche de Franzose under em Turenne und Louis de Condé und de Bayre under em Franz vo Mercy. In derer »mörderrischste Schlacht des ganzen Krieges« - 70 Prozent vo de Franzose si gfalle – hai d Bayre dr wiiter Vorstoss vo de Franzose noch Süddütschland verhinderet.
13. Oktober	Seeschlacht bi Femern. D Schwede under em Wrangel besiige d Däne
4. Dezember	Eröffnig vom Friidenskongress z Münster

1645

Jänner	Iifall vo de Schwede under em Lennart Torstenson in die Östriichische Erbländer bis vor Wien
6. März	Schlacht bi Jankau (Jankov. südöstlig vo Prag). D Schwede under em Lennart Torstenson besiige die Kaiserlige under em Johann Graf vo Görz und Johann vo Werth
5. Mai	Schlacht bi Mergentheim (Mariedal-Herbsthuuse) zwüsche de Kaiserlige under em Franz vo Mercy und em Johann vo Werth und de Franzose under em Turenne. Vernichtendi Niiderlag vo de Franzose, won e Drittel vo ihre Soldate as Gefangeni verlore hai.
3. August	Schlacht bi Alerheim (bi Nördlinge) zwüsche de Kaiserlige und de Bayre under em Franz vo Mercy und Johann vo Werth und de siigriiche Franzose under em Turenne. Dr Mercy chunnt um.
23. August	Verzichtfriide vo Brömsebro. Dänemark muess de Schwede Zuegständnis mache
6. September	Schwede und Sachse unterschriibe e Waffestillstandsvertrag in Kötzschenbroda bi Dresde
3. Oktober	Schlacht bi Philippsburg (in dr Nöchi vo Karlsrueh). Siig vo de Kaiserlige under em Erzherzog Leopold Wilhelm über d Franzose under em Turenne
13. Dezember	Linzer Friide zwüschem Kaiser Ferdinand III. und Georg I. Rákóczi, Fürst vo Siibebürge

1646

19. Juni	Bündnis vom Kurfürst vo Trier. Philipp Christoph vo Sötern mit Frankriich und Übergob vo Philippsburg an d Franzose.
11. Oktober	D Franzose erobere Dünkirche

1647

14. März	Waffestillstand vo Ulm zwüsche Frankreich und Bayre
18. Juni	Louis Condé wird besigt vo de Spanier bi Lerida (Katalonie)
18. Juli	Fall vo der Festig Eger under ere kaiserliger Bsatzig

1648

28. Februar	Tod vom König Christian IV. vo Dänemark
17. Mai	Schlacht bi Zusmarshuuse westlig vo Augsburg. Da isch die letzti Schlacht vom Driissigjöhrige Chrieg uf dütschem Bode besiige d Franzose und d Schwede under em Turenne und Wrangel die Kaiserlige under em Melander und em Montecuccoli
20. August	Schlacht bi Lens (Nordwestfrankriich) zwüsche de Kaiserlige under em Erzherzog Leopold Wilhelm und de siigriiche Franzosen. Letzti Schlacht vom Driissigjöhrige Chrieg.
4. Oktober	Gfächt bi Dachau. Siig vo der Kaiserlige under em Johann vo Werth über d Franzose und d Schwede
24. Oktober	Unterzeichnig vom Westfälische Friide z Münster und Osnabrugg

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Zeittafel_zum_Dreißigjährigen_Krieg“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.