Provinz Verbano-Cusio-Ossola
D Provinz Verbano-Cusio-Ossola isch en Provinz i dr iteliänische Regioon Piemont.
D Provinz chunt im Norde a d Schwiizer Kantöön Tessin und Wallis aa.
Geografy ändere
D Provinz lyt im Nordweschte vom Langesee. Geografisch gseh entspricht sy so zimli em Yzugsgebiet vom Fluss Ryss, wo uf iteliänisch «Toce» heisst.
D Hauptstadt isch Verbania am Ufer vom Langesee. Die zwöitgröschti Stadt isch Domodossola, wo uf Düütsch früener dr Name «Tüem» gha get. D Walser säget ere «Dööm».
«Verbano» isch an andere iteliänische Name vom Langesee.
«Cusio» isch dr zwöit iteliänisch Name vom Ortasee. Dä lyt echly weschtlech vom Langesee und je öppe zur Helfti i dr Provinz Verbano-Cusio-Ossola und i dr Nochberprovinz Vercelli.
S Haupttaal heisst Ossola, und es het dr düütsch Name «Eschetaal».
Ganz im Weschte goot d Provinz bis zum Bärgmassyv vom Monte Rosa, wo bi de Walser dr Name «Gourner» het.
Walser ändere
I dr Provinz sind es baar vo den alte Walsersidlige vom Piemont:
- Pomatt
- Urnafaasch
- Makanaa
- Saley
- Ager
- Opsu (Ogschtu)
- Migiandone
Sprooch ändere
S Land im Eschetaal und am Langesee ghört zum tradizionelle Sproochgebiet vom Weschtlombardische. Am See unde wird d Mundart Bisun gredt, d Sprooch im obere Eschetaal isch dr Tessiner Tieläkt. Ganz oben i de Tääler isch s Süüdwalserdüütsch d Umgangssprooch gsi. Hütt breitet sech s Iteliäänische im öfentleche Läbe immer meh us.
Vercheer ändere
Früener isch me über verschideni Bärgpäss us em Eschetaal is Wallis cho. Hüt isch no dr Simplonpass wichtig. Alti Saumpfad i dem Gebiet sind dr Griespass, dr San Giacomopass, dr Albrunpass, dr Antronapass und dr Saaserbärg.
Vo Domodossola uus goot d Ysebaanlinie vo Mailand uf Gämf und Paris dure Simplondunnel. Us em Pomatt het’s en Bärgwääg über d Guriner Furgge is Tessiner Walserdorf Guryn.