Sankt Moritz VS

Saint-Maurice
	Wappe vo Saint-Maurice
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Wallis (VS)
Bezirk:	Saint-Maurice
BFS-Nr.:	6217
Poschtleitzahl:	1890
UN/LOCODE:	CH SMA
Koordinate:	566493 / 118482Koordinate: 46° 13′ 1″ N, 7° 0′ 16″ O; CH1903: 566493 / 118482
Höchi:	414 m ü. M.
Flächi:	15.08 km²
Iiwohner:	4540 (31. Dezämber 2022)
Website:	www.st-maurice.ch
	Sankt Moritz underem höche Felse Sankt Moritz underem höche Felse
Charte
	Charte vo Saint-Maurice

S VS im Lemma isch s offiziell Chürzel vom Kanton Wallis und wird bruucht, zum Verwächslige mit Yträäg vom Name Saint-Maurice vermyde, wo öppis anders meined.

Sankt Moritz (uf französisch offiziell: Saint-Maurice; i de frankoprovenzalische Mundart [a ʃɛ̃ muˈri]); dr alt dütsch Name Sankt Moritz wird hüt chuum me pruucht) isch e Munizipalgmeind im Bezirk vo Sankt Moritz im Kanton Wallis i dr Schwiiz. Ane 2013 isch di ehemoligi Nochbrgmeind Mex zu Sankt Moritz cho.

Geografii ändere

S Gmeindgebiet goot vo dr Roone, wo au d Kantonsgränze zum Kanton Waadt bildet, bis uf d Bärge linggs vom Roonetaal ufe. En Felse macht bi Sankt Moritz s Taal ganz äng, d Roone flüsst dört dur en Schlucht und d Ysebaan hed en Dunel. D Autobaan goot bi Sankt Moritz über d Roone und den uf em Biet vo dr Waadtländer Gmeind Bex grad au dur en Dunel.

Im Taalbode a dr Roone hed dr Barthélémy-Bach e mächtige Schuttfächer gschaffe, wo dr grösser Deil zu Sankt Moritz ghört, dr chlyner uf dr Südsyte zu dr Nochbergmeind Evionnaz. Dr Bärgbach chunt vo dr Oschtflanke vo de Dents du Midi abe. Dr Oschtgipfel vo däm Bärgmassiiv, d Cime de l'Est, isch dr höchscht Punkt vom Gmeindbann vo Sankt Moritz.

S Dorf Epinassey im Taal unde und d Dörfli Mex und Les Planets uf ere Terrasse oben a dr Felswand weschtlech vom Taal ghöre zu dr Gmeind. Zwüsche Mex und Sankt Moritz chunt dr Bach Le Mauvoisin us em Taal im Nordoschte vo de Dents du Midi abe, wo gröschtedeils uf em Biet vo dr Gmeind Vérossaz ligt.

Gschicht ändere

Bim hütige Sant Moritz hend d Kelte und denn d Röömer en Ortschaft gha, wo Acauno und spöter Agaunum ghäisse het. Die Schtell isch e wichtige Punkt a dr Stross vo de römische Provinze Gallie und Germaanie übere Bärnhardsbärg uf Itaalie gsi. D Röömer hend dört en Milidäärsposchte higstellt, und bi däm selle im schpoote dritte Joorhundert d Soldate vo n ere Legioon us Ägüpte wägen irem chrischtleche Gloube tödt worde sy. Zwe dervo, dr Felix und d Regula, sind s Taal z duruff und über d Innerschwiizer Bärge gflüchted und z Turicum, also z Züri, und zwe anderi, dr Ursus und dr Victor, z Salodurum, also z Soledurn vo de Röömer gfange gnoo und umprocht worde. Me hed drufabe d Märdürer vo Agaunum gsamthaft als di Thebäischi Legioon vereert. Ire Houptme, dr Mauritius, isch als Häilige beliebt gsi, sid dr Walliser Bischof Theodor syni Gebei im schpoote vierte Joorhundert under em höche Felse bi Agaunum fyrlech no einisch begrabe het. Zu dr Chille mid em Grab sind sider ganz vil Pilger cho.

Dr Chünig Sigismund vo Burgund hed ane 515 a däre Schtell s Chloschter Sankt Moritz gründet, wo sid em ölfte Joorhundert psunders vo de Graafe und Herzöög vo Savoie understützt worden isch. Das Chloschter isch s eltischte, wo s sid em früene Middelalter oni Underbruch bis hüt git. Sid em nüünte Joorhundert hed me n em Ort bim Chloschter Saint-Maurice d’Agaune gseit.

Wo d Walliser am Ändi vom Middelalter s Biet bis an Gämfersee eroberet hend, isch uf Sankt Moritz d Regionaalverwaltig mid em Landvogt hichoo. Sid 1815 isch Sankt Moritz e Gmeind und Bezirkshouptort vom Kanton Wallis.

Im zwöite Wältchrieg isch uf de Bärge ringsume eini vo de grosse Feschtige vo dr Schwiizer Armee ygrichtet worde, d Feschtig Saint-Maurice. Hüt isch das es milidäärgschichtlechs Dänkmool vo dr Schwiiz.^[2]

Kulturgüeter ändere

Mid dr alte Abtei und em Mauritius-Grab isch au dr äinzigartigi Chloschterschatz mid schöne und choschtbaare Sache us dr Antike und em früene Middelalter berüemt.

Z Sankt Moritz git s no es Schloss, e Chapälle höch i dr Felswand obe, es Kapuziinerchloschter und es Chloschter vo de Auguschtinerinne.

Iwoner ändere

Quella: Bundesamt für Statistik 2005^[3]

Jaar	1850	1860	1870	1880	1888	1900	1910	1920
Saint-Maurice	1224	1543	1638	1637	1637	2162	2213	2539
Mex	124	129	134	126	148	151	137	134
Jaar	1930	1941	1950	1960	1970	1980	1990	2000
Saint-Maurice	2569	2699	2728	3196	3808	3458	3731	3596
Mex	304	128	109	81	51	64	100	106

Dr Üsländeraateil ischt 2010 bi 27 % glägu.^[4]

Politik ändere

Dr Ggmeindspresident va Saint-Maurice ischt dr Damien Revaz (Stant Oktober 2017).

Spraach und Tialäkt ändere

Bi dr Volchszellig 2000 heint vannu Iwonru 86,4 % Franzeesisch als Höiptspraach aagigää, 2,5 % Titsch, 3,3 % Talienisch und 7,8 % anneri Spraache.^[4]

Dr tradizionäll Tialäkt va Saint-Maurice gcheert zum Frankoprovenzalisch.

Bilder ändere

d Chloschterchille
e Darschtellig vom heilige Mauritius uf em Sigismundschryyn im Museum vom Chloschterschatz
s Schloss vom Landvogt
d Chapälle Notre-Dame du Scex (= üsi liebi Frou vom Felse)
d Rue Saint-François