Brugga (Dreisam)

D Brugga isch èn guèt 18 Kilometer langè linkè Näbbèfluss vo dè Dreisam im Südschwarzwald öschtlich vo Fryburg (Baddè-Württèbärg, Dütschland). Dè Nammè Brugga füürt dè Bach ab èm Zämmèfluss vom St. Willelmer Dalbach mit èm chlynèrè Buselbach. D Brugga volauft in eim vo dè dǜèfschtè Däler i dè dütschè Mittelgebirge un wörd sèllèwäg hǜdrologisch intensyv erforscht.

Brugga
Dè Buselbach unterquèrt d Notschreischtrõß un voeinigt sich mit èm St. Willelmer Dalbach (vo links) zuè dè Brugga Dè Buselbach unterquèrt d Notschreischtrõß un voeinigt sich mit èm St. Willelmer Dalbach (vo links) zuè dè BruggaVorlage:Infobox Fluss/KARTE_fehlt
Date
Gwässerkennzaal	DE: 233884
Laag	Baddè-Württèbärg, Dütschland
Flusssystem	RhyVorlage:Infobox Fluss/FLUSSSYSTEM_falsch
Abfluss über	Dreisam → Elz → Rhy → Nordsee
Quällè (Hauptquällbach St. Willelmer Dalbach)	Weschtlich vom Fèldbärg-Gipfel 47° 52′ 8″ N, 7° 59′ 27″ O47.868857.990761305
Quellhöchi	ca. 1.305 m ü. NN
Mündig	in die Dreisam47.979537.91389326 47° 58′ 46″ N, 7° 54′ 50″ O47.979537.91389326
Mündigshöchi	ca. 326 m ü. NN
Höchiunterschiid	ca. 979 m
Lengi	18,1 km
Iizugsgebiet	62,73 km²
Abfluss am Pegel St. Willelm AEo: 15,2 km²	NNQ MNQ 1954–2003 MQ 1954–2003 Mq 1954–2003 MHQ 1954–2003 HHQ (1991)	80 l/s 130 l/s 670 l/s 44,1 l/s km² 6,8 m³/s 11,6 m³/s
Abfluss am Pegel Obberrièd AEo: 40,1 km²	NNQ (1964) MNQ 1933–2003 MQ 1933–2003 Mq 1933–2003 MHQ 1933–2003 HHQ (1944)	100 l/s 350 l/s 1,53 m³/s 38,2 l/s km² 16,18 m³/s 33,6 m³/s
Abfluss a dè Mündung AEo: 62,73 km²	MQ Mq	2,1 m³/s 33,5 l/s km²
Rächti Nääbeflüss	Vörlinsbach
Linggi Nääbeflüss	(Buselbach), Schanzbach, Rychèbach
Gmeinde	Oberrièd, Kirchzartè

Quällbäch

Bligg vom Napf übber s St. Willelmer Dal zum Schauinsland

St. Willelmer Dalbach

Dè St. Willelmer Dalbach flǜèßt durch è dǜèfes Wannèdal mit beidsitig steilè Haaldè. S Dal isch nordweschtlich uusgrichtet un lyt fascht gnau uff dè Vobindungslinniè vo dè Gipfel vom Schauinsland (1284 m) un èm Fèldbärg (1493 m). Dè Bach entschpringt in èrè Höchi vo 1305 Meter in èrè karartigè hochè Muldè nordweschtlich vom Fèldbärg un keit, nõchdèm èn alpinè Wäg quer durrè gòt, übber 200 Meter gäch i s Loch Napf abbè. Im Napf gòt s St. Willelmer Dal los. Dè Wald a beidè Steilhäng isch als Bannwald gschützt.

Nõch dè Ymündung vom Wittèbach, wo us ènèm Hängèdal vo links hèr chunnt, wittèt sich dè Dalboddè uff un taugt als Weidegrund odder für s Grüèfutter für d Vycher. Breit wörd s Dal a sèllèrè Stell, well s Dal durch Gletscher i dè letschtè Eiszitè vobreitert worrè isch. Dört fangt sèllèwäg dè obbere besidelte Abschnitt vom Dal aa. Bi dè Ymündung vom nägschtè Sitèbach, wo nommòl vo links hèr us èm gschtuèftè Hängedal Chatzèschteig chunnt, isch s Relièf bsunders rych a voschidènè glazialè Formè. Dõ lyt au d Ortsmitti vo St. Willelm mit Räschtè vom ehemòligè, glychnammigè Kloschter. Nõch èm Lauf vo fascht 7 Kilometer Längi flǜèßt dè Bach mit èm Buselbach zämmè, dèm sini Wasserfüürung er mit èm Abfluss vom 0,66 m³/s um d Hälfti übberdrǜfft.

S Bruggadal (rächts) un s Buselbachdal (hinnè) vo dè Felsè a dè Wildè Schneeburg uus gsää

Buselbach

In öppè 1130 Meter Höchi lyt d Quällè vom Buselbach in èrè Hangmuldè im Nordweschtè vom Haaldèchöpfle (1265 m), wo dé högscht Pungt von èrè Hochflächi südlich vom Schauinsland isch. Wiè è baar vo sinè linkè Näbbèbäch us sèllèm Hochplateau hèt au dè Buselbach znägscht nu è mäßigs Gfälle un flǜèßt durch è Seriè vo Muldè, wo vo Fichtèwälder übberwachsè sin.

Uff fascht dè gsamtè Längi volauft d Notschreistrõß (L126) näbbè m Bach nõch Nordoschtè. Iri vyr Doppelkeerschleifè zeigèd jewyls ei Absätzle im Dalboddè aa, wo durch Gletschererosion entschtandè sin. Dè Buselbach flǜèßt in chlynè Schluchtè un Lauffè übber sèlli Absätzle drübber wäg. Dè gröscht Wasserfall lyt a dè zweité Stuèfè zwǜschè m Chessel Rossboddè un èm Dalboddè am Schmèlzblatz; sini zwei Hauptlauffè ligèd im Halbdunkel von èrè churzè Klamm. Übber zwei witteri chlyneri Wasserfäll gòt dè Bach in Dalchessel mit èm Steiwasè-Park abbè, um denn nòmmòls gäch uff s Niveau vom dǜèfer ligèndè St. Willelmer Dal abbè z gò. Nõch öppè 4,3 Kilometer Längi gòt dè Buselbach mit èm St. Willelmer Dalbach zämmè. Er füürt dè dõdeby entschtandènè Brugga im Durchschnitt öppè 0,43 m³/s Wasser zuè.

Volauf vo dè Brugga

S Obberrièder Dal am Uusgang vom dǜèfè Bruggadal zwǜschè Hochfahrn (links) un Schauinsland

Mündung vo dè Brugga (rächts) i d Dreisam

Glych unterhalb vom Zämmèfluss a dè Hochè Brugg keit s Wasser vo dè Brugga durch èn felsigè Ängpass. Im folgendè, nordwärts uusgrichtetè Abschnitt volauft d Brugga in èm Dobel un nǜmmi als Wannèdal; an è baar Stellè wittèt sich dè Dalboddè i sèllèm Abschnitt uff. S Dal schniidèt sich dõdeby zwǜschè Schauinsland (links) un Hochfahrn (1264 m) öppè 800 Meter dǜèf i s Schwarzwälder Bärgland iè. I dè dütschè Mittelgebirge isch allei s Dal vo dè Wildè Guètach dǜèfer iègschnittè.

Unterhalb vo Obberrièd mündet vo rächts s Zaschtlerdal i s Bruggadal iè, dè Zaschtlerbach flǜèßt abber sit è baar Hundert Johr nǜmmi i d Brugga, sondern am Aafang in künschtlichè Bett als Oschterbach a dè öschtlichè Talsitè nõch un isch mee wiè 6 Kilometer lang dè rächte Nõchbòr vo dè Brugga bis zuè dè Mündung i d Dreisam. D Dalsollè vom Bruggadal, s Schlempèfèld, wo bim früènèrè Kloschterort Obberrièd los gòt un bi Kirchzartè i d Ebèni vom Zartèmer Beggè übbergòt, i dört öppè 500 Meter breit. Im Dreisamdal schlänglèt sich d Brugga zimli stark, wa è dütlichs Zeichè für s minimè Gefällè im Dreisamdal isch. Kurz vor dè Mündung i d Dreisam a dè Fryburger Stadtgränzè nǜmmt d Brugga vo links dè Rychèbach uff, irèn gröschtè Näbbèfluss. Dè Rychèbach chunnt vom vom Schauinsland abbè und durch Kapplerdal dèhèr. Mit èrè Wasserfüürung vo öppè 2 m³/s isch d Brugga s zweitgröschte Flǜèßgwässer vom Zartèmer Beggè.

Abflussregime

Im Yzugsgebièt vo dè Brugga bschtön rund zwei Drittel vo dè Nidderschlääg us Schnee. Dè stärkscht Abfluss git s sèllèwäg wÔrend dè Schneeschmelzi im April. Im Auguscht un Septembèr, also am Ènd vo dè summerlichè Phasè mit hocher Verdunschtung, wörrèd dègegè diè gringschtè Abflüss gmèssè. Wègè dè gächè Haaldè flǜèßt vill Wasser ab, bevor s vodunschtè cha. Vor allem abber wègè dè hochè Nidderschlääg isch dè Gebiètsabfluss mit übber 38 l/s·km² zimli hoch. Trotz dè steilè Haaldè un dè dichtè kristallinè Gschteinsartè (Granit un Anatexit) isch s Vohältnis vo mittlerèm Hoch- un Niddrigwasser nu uugfäär 45 un dõdemit uff ènèm Wärt, wo von è baar Bäch i dè Umgebung dütlich übberdroffè wörd. È Wǜrkung wiè-nèn Puffer für dè Abfluss wörd im umfangrychè Stollèsischteem zuègschribbè, wo durch dè Ärzbärgbau i dè Umgebung vom Schauinsland (Ärzkaschtè) im Untergrund entschtandè isch.

Kulturlandschaftlichi Aschpèkt

Wasserchraftwärch a dè Brugga

S Bruggadal hèt è Topography, wo für dè Vokeer zimli ungünschtig isch. Èrscht 1848 isch d Notschreistrõß zwǜschè m Dreisamdal un èm Wyysèdal fèrtiggschtellt worrè. D Kloschtergründungè z Obberrièd un St. Willelm hèn diè wǜrtschaftlichi Erschlièßung vom Dal gfördert, i dèm übber meereri Hundert Johr devor Ärzbärgbau bedribbè worrè isch. Dè Bärgbau spygèlt sich in Bärgnämmè widder wiè Dotè Maa nordöschtlich vom St. Willelmer Dal un Ärzkaschtè, wiè dè Schauinsland langi Zit gheißè hèt. Allerdings hèt dè Dotè Maa für diè lokali Wǜrtschaft im St. Willelmer Dal woll nit so vill brocht, well s dört èbbè kei Ärz gää hèt. An dè unterè Brugga hèt è Ärzwäscherei gää. Dè Barbaraschtollè i dè Nôchi vo dè Brugga diènt hüt als Zentralè Bèrgungsort vo dè Bundesrepublik Dütschland. D Brugga wörd, abgsää von èm aaltè Wasserchraftwärch, kaum für d Energygwǜnnung bruucht. Intensyvi touristischi Nutzung isch uff dè Freizitpark Steiwasè begränzt; suscht wörd s Dal vorwigènd zuè dè stillè Erholung uffgsuècht. D Brugga isch bi hochèm Wasserschtand Zyl vo Wildwasserpaddler.

Weblingg

 Commons: Brugga (Dreisam) – Sammlig vo Multimediadateie

Einzelnõchwys

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Brugga_(Dreisam)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.