Oute (amtlich Olten) esch e Schtadt ond e politeschi Gmeind im Kanton Soledurn, Schwiiz. Si esch ou dr Houptort vom gliichnamige Bezerk.

Olten
Wappe vo Olten
Wappe vo Olten
Basisdate
Staat: Schwiiz
Kanton: Soledurn (SO)
Bezirk: Outew
BFS-Nr.: 2581i1f3f4
Poschtleitzahl: 4600
UN/LOCODE: CH OLT
Koordinate: 635447 / 244826Koordinate: 47° 21′ 12″ N, 7° 54′ 28″ O; CH1903: 635447 / 244826
Höchi: 396 m ü. M.
Flächi: 11,50 km²
Iiwohner: i18'339 (31. Dezämber 2022)[1]
Stadtpräsident: Martin Wey (CVP)
Website: www.olten.ch
Oute
Oute

Oute

Charte
Charte vo OltenKanton AargauBaselbietKanton BernKanton LuzernBezirk GäuBezirk GösgeBezirk ThalBonigeDänikeDullikeEppenberg-WöschnauFulebachGräzebachGunzgeHägedorfChappelOlteRickebachSchönewärdStarrkirch-WilWalterswil SOWange bi Olte
Charte vo Olten
ww

Geografi

ändere

D Schtadt lyt geografisch am Jurasüdfuess, a dr Aare, em Kanton Soledurn. Oute het zwöi Stadtteil wo dor ne auti Houzbrogg verbonde se, die Brogg met der Fassade vom mettelalterleche Zilemp ond em Ildefons-Torm präge s Schtadtböud vo Oute.

Gschicht

ändere

S Schtadtgebiet esch scho set Urzyte (5000 v. Chr.) besedlet, wöus e günstigi Lag het. Die erschte Sedler se wahrschinlech wäg de Füürschtei (Silex, Flint) blebe, wo me e de Wälder rond om d Schtadt höt no fendt.

D Pass-Verbendig öbere Houeschtei esch scho vo de Römer pruucht worde ond ou z Oute hei sy darom Spure henderlo («Ollodunum»). Dr Name Oute isch zum erschte Mou gnennt worde im Johr 1201 aus Oltun. Im Mettelalter, wo dr Gotthard-Pass meh pruucht worde esch, het s Schtedtli Oute vom Nord-Süd-Vercher chönne profitiere, wöus a dr Linie zom Houestei-Pass lyt. Zor Zyt vo de erschte Ysebahne esch dr Vercher no wechtiger worde för Oute, ond der Kilometerschtei 0 (Null) vo der damalige Central-Bahn, esch e Oltner Bahnhof ine gleit worde. Set denn esch Oute e Verchers-Chnote-Ponkt vo der Schwiiz, nomeh wäg de Outobahne, wo sech sett de sebzger Johr ganz e der Nöchi be Egerkinge chrüze. Das het set jehär vöu Gwärb ond Induschtrie aazoge. Veli Träffe ond Meetings fende wäg der Vercherslag z Oute schtatt. Vöu Outner pändle innerhalb vo dr Schwiiz ond wäge dämm het Oute es Zytli der Ruef gha, e "Schlofstadt" z sy.

Bevöukerig

ändere

Quälle: Bundesamt für Statistik 2005[2]

Bevöukerigsentwecklig
Johr 1850 1860 1870 1880 1888 1900 1910 1920 1930
Iiwohner 1'634 2'301 2'925 3'926 3'926 6'969 9'337 11'504 13'484
Johr 1941 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2015
Iiwohner 15'287 16'485 20'044 21'209 18'991 17'805 16'757 16'982 17'833

De Uusländeraateil isch 2010 bi 27,9 % gläge.[3]

Religion

ändere

27,3 % vo dr Iiwooner si im Johr 2000 evangelisch-reformiert gsii, 40,6 % römisch-katholisch.[3]

Politik

ändere

Bi dr Nationalrootswaale 2011 hät s das Ergebnis gää:[3] BDP 2,9 %, CVP 12,9 %, EDU 0,4 %, EVP 2,9 %, FDP 15,6 %, GLP 6,5 %, GP 11,5 %, SP 27,8 %, SVP 17,6 %, Suschtigi 2,0 %.

Gmeindspresidänt isch dr Thomas Marbet (Stand 2021).

Wirtschaft

ändere

D Arbetslosigkeit esch im Johr 2011 bi 3,0 % gläge.[3]

Dr Stadtazeiger Oute isch s amtleche Publikationsorgan vo dr Stadt Oute und di uflageschterkschti Zitig vo dr Region.

Sproch und Dialäkt

ändere

Bi dr Voukszellig 2000 hei vo dr 16757 Iiwohner 82,7 % Dütsch aus Hauptsproch aagää, 1 % Französisch, 5 % Italienisch und 11,3 % angeri Sproche.[3]

Dr hochalemannisch Dialäkt vo Oute ghört zue dr Dialäkt vo dr Region Oute, wo ähnlech si zue dr Aargauer Dialäkt.

Kultur

ändere

A get au Johr e grossi Fasnacht met vel Guggemusig ond emene Omzog am Fasnachts-Sonntig. Z Oute fende jedes Johr Kabarett- ond Tanz-Täg statt. Ändi Sommerferie esch die grossi Outner-Chilbi ond vor de Herbschtferie esch d MIO (Messe In Olten). Am erschte Mäntig em Monet fendet meischtens e Waremäret e dr Autschtadt statt.

Z Oute het s höt nümm so villi Beize und Spontene, derför git s höt e rychhaltigs Agebot a Reschtorants (Kebab-Hüüser, Pizzerie, ...). Osserdäm het s e grosses Agebott a Chleiderläde.

D Pfarrchile St. Martin isch es Kulturguet vo regionaler Bedütig.

Berüemti Outner

ändere

Am Ändi vom 19. Johrhondert hets mehreri berüemti Outner gä: dr Moler Martin Disteli, dr Bondesrot Munzinger, dr Ingenieur Niklaus Riggenbach ond anderi. Schpöter het d Maria Felchlin do gwörkt, se esch e Vorryterin för d Frouebewegig e der Schwyz gsy ond het dr Maria-Felchlin-Platz gstiftet. E dr Schwyzer Literatur het sech mou e Gruppe nach dr Schtadt bnennt. Dr Otto F. Walter († 1994) esch e namhafte Outner Schreftstöuer gsy. Der Kabarettescht Franz Hohler esch e witere berüemte Outner, är esch e Schwiizer Schriftsteller, Kabarettischt und Liedermacher. Dr Mischa Wyss esch e Mondart-Chansonnier ond Kabarettischt, wo z Oute sini Chindheit verbrocht het.

Biuder

ändere
ändere
  Commons: Olten – Sammlig vo Multimediadateie

Fuessnote

ändere
  1. Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023
  2. Bundesamt für Statistik: Eidgenössische Volkszählung 2000: Bevölkerungsentwicklung der Gemeinden 1850–2000. Bern 2005 (Online uf bfs.admin.ch (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch, Date im Aahang (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[3] [4] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch)
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Bundesamt für Statistik: Regionalporträts 2012: Kennzahlen aller Gemeinden (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[5] [6] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch, Mai 2012