Baanhof

dä Ort vo de Iisebahn, wo me chan in Zug ii- oder us em Zug uusstiige
Dä Artikel behandlèt diè Vokeers- un Bedrybsaalaagè Baanhof; zu witèrè Bedütungè luèg Begriffsklärig Baanhof.

Èn Baanhof (abkürzt Bf. odder Bhf.) isch è Vokeers- un Bedrybsaalaag von èrè Baan, zum Byschpill von èrè Ysebaa.

Luftaufnahme des Rangierbahnhofes Kornwestheim bi Stuègètt (Mai 2008)
Bahnhofsgebäudi vo Ilmenau (Thüringè) uss dè 1870er Johr
Bahnhof Chur vo dè SBB un RhB
E Baanhof, wo zum Haltepungt zruggbaut wore isch (Schnaittach)
Baanhof Eilèburg (Chrützigsbaanhof)
Bürgerbaanhof Landsbärg, 2005 dè èrschtè brivatisyrte Baanhof vo Dütschland un Baanhof vom Johr 2007
Diè Wartehallè von èm modernè Baanhof z China (Shanghai Hongqiao Railway Station). Im Vordergrund lön sich d Sicherheitskontrollè erkènnè, a dè Sitè sièt mò Baanschteigschpèrrè ähnlich wiè bi nèm Gate an èm Flughaffè.

Definitionè un Benennungè

ändere

I dè Fachschprõch wörd dè Begriff „Baanhof“ z Dütschland un Öschterrych ähnlich definyrt:

  • Z Dütschland bassyrt s durch § 4 Abs. 2 vo dè Ysebaa-Bau- un Bedrybsorning (EBO):
    „Bahnhööf sin Baanaalaagè mit mindeschtens einèrè Weichè, wo Züüg aafangè, uffhörè, uuswychè odder umkeerè dörfed. Als Gränz zwǜschè dè Baanhööf un dè freiè Streggi gèlted im allgemeinè d Yfaarsignal odder Drapezdaflè, suscht d Yfaarweichè.“
  • Z Öschterrych bassyrt s durch § 2 Abs. 1 (a) Bedrybsvorschrift vo dè ÖBB:
    „Baanhööf sin Bedrybsschtèllè, in dènnè Züüg aafangè, endè, odder ènènand uuswychè chönned. Baanhööf wörred vo Yfaarsignal odder Drapezdaflè begränzt …“[1]

I beidè Staatè isch èn Baanhof immer Bedrybsschtell un Zugmeldeschtell.

  • I dè Schwiz sin früèner zwǜschè Baanhof un Station im Sinn vo zwei Größèklassè mit dè glychè Fungtion (maßgäbbend sin d Vokeerspüngt) unterschiddè worrè. Hüt wörred beidi Begriff sǜnonǜm vowendet, woby sich dè Begriff Baanhof stärker durrèsetzt. D Gsetzgebig vowendet diè Begriff schu lang sǜnonǜm, meint demit abber d Zugangsört für dè Publikumsvokeer,[2] allèfalls dè Güètervokeer. I dè Faardiènschtschprõch isch è Baanhof diè …
    „Aalaag innerhalb vo dè Yfaarsignal, wo söttigi fääled innerhalb vo dè Yfaarweichè, zu dè Regelig vom Zugvokeer un dè Rangyrbewegigè, meischtens mit Publikumsvokeer.“
    Dies schließt somit auch Güterbahnhöfe, Rangierbahnhöfe und Dienststationen mit ein.
  • Umgangsschprǒchlich bezeichnèt dè Begriff Baanhof
    • è Aalaag, wo Reisende Züüg beschtygè odder volõ dürfed (s schlièßt also Haltepunkt mit y) bzw. Züüg be- odder entladè odder neu zämmègschtellt odder umgruppyrt wörred.
    • s Empfangsgebäude (Dütschland) bzw. Uffnaamegebäude (Schwiz un Öschterrych).
    • d Gsamtheit uss Baanaalaagè un Empfangsgebäude, für welli dè Baanhofsbedryber s Huusrächt hèt.

Baanhof un Haltepungt

ändere

Nõch dè Ysèbaa-Bau- un Bedrybsorning isch z Dütschland è Zuègangsschtell ooni Weichè kein Baanhof im bedryblichè Sinn, sondern èn Haltepungt. Bi nèrè deilwysè! Streggèschperrig wärd i dè meischtè Fäll dè Vokeer uff dè Schinnè bis zum nägschtglègènè Baanhof uffrächterhaaltè, well d Züüg a dè Haltepüngt i dè Regel nit ooni komplizyrti bedryblichi Vofaarenswysè umkeerè chönnèd un dè entschprechende Streggèabschnitt nit immer durch è Signal deggt worrè isch.

Im dütschè Haltepungt entschpricht näherigswys diè öschterrychischi Halteschtell.

Z Dütschland isch è Halteschtell vo dè Ysèbaa èn Haltepungt, wo mit ènèrè Abzwygschtell odder ènèrè Aaschlussschtell zämmèkeit.

S git au Baanhööf, wo kein Reisendèzuègang (Baanschteig un Empfangsgebäude) hèn. Nebbè Güèterbaanhööf git s deby Baanhööf, wo uusschlièßlich bedryblichè Fungtionè dièned, bsunders dè Zugbildig un Ufflösig vo Züüg, dè Zugchrützig un èm Übberhollè vo Züüg diènt. Deby isch èn söttigè Baanhof uffgrund vo dè Faarblaanlaag vo einer vo dè söttigè Fungtionè, schwätzt mò au von èm Bedrybsbaanhof, bsunders bi Rangyrbaanhööf odder Übberholbaanhööf.

Bi U-Baanè differenzyrt mò im Allgmeinè nit zwǜschè Baanhööf un Haltepüngt.

Hauptbaanhööf

ändere

Git s meereri Baanhööf a eim Ort, vo dènnè ein vo dè anderè bedryblich übbergordnetè isch odder s zmindescht hischtorisch eimòl gsi isch, wörd sellè hüüfig als Hauptbaanhof benamst. Sellè lyt meischtens – abber nit uubedingt – an èrè zentralè Stell im Ort un isch vokeerstechnisch guèt erschlossè, bsundere als zentralè Voknüpfigspungt vo voschidnè Zuglinniè.

Nammensgäbig

ändere

Bahnhööf wörred meischtens nõch dè Ortschaft odder èm Ortsdeil benamst, i dèm si liget odder wo nè nè am nögschtè liget. Nõch Ygemeindungè odder Umbenennungè chönned abber au historischi Nammè erhaaltè blybè. Deilwys wuörred in mengè Ort mit è baar Baanhööf selli nõch dè Ysebaaschtreggi odder dè Baangsellschaft unterschiddè, zu wellèrè si ghörèd. Asè hèt zum Byschpill dè Uusgangspungt vo dè Bèrlin-Görlitzer Ysèbaa Berlin Görlitzer Bahnhof gheißè, obwoll er in Bèrlin lyt (äänlich wiè bi dè andrè Bèrliner Kopfbaanhööf) odder dè hütige Bahnhof Frankfurt (Main) Süd, wo Bebraer Baanhof gheißè hèt. Dè Nammè vo dè beidè Baanhööf vo dè sächsischè Stadt Großèhain, Großèhain Bèrliner Baanhof un Großèhain Cottbuser Baanhof, hèn sich bis i diè hütigi Zit gha. Umgangsschprõchlich wörred d Nord- un Südflügel vom Münchner Hauptbaanhof immer no Starnberger Baanhof bzw. Holzkirchner Baanhof benamst. Ähnlichi Nämmè git s bzw. hèt s au in vill andrè Länder gää.

In ländlichè Gebièt bschtönn mengmòl Doppelnömmè èn gmeinsamè Baanhof vo zweinè Ort, z. B. Hallau-Wilchingè a dè Hochrhybaan, wo d Benamsig vo dè Baanschtation i dè Blaanigsphasè no hèftig umschtrittè gsi isch, sogar übber d Bosition vo dè Ortsnämmè hèt mò sell Mòl im Chläggi gschtrittè..

In Ort mit (aktuèll odder historisch) meerèrè Baanhööf bschtän dõdefür voschideni Möglichkeitè, Baanhööf unterschydlich z benamsè, nômlich nõch

  • dè dört vokeerendè Baangsellschaft. Sell isch historisch zimli vobreitet, z. B. Main-Weser-Baanhof z Frankfurt am Main. Hpt git s sell zmeischt bi Brivat- un Museumsbaanè,
  • bedryblichè Baanhofsart (Personè-, Güèter-, Rangyrbaanhof usw.),
  • dè geografischè Laage vom Baanhof,
    • Himmelsrichtig: A villnè Ort git s jewyls ein Nord-, Oscht-, Süd- un/odder Weschtbaanhof,
    • dè Höchi: im Berych vo Thüringè un Sachsè, z Ungarn u. a. exischtyred mengmòl èn obberè un èn unterè Baanhof,
    • dè Laage zu dè Stadt: Mitti, Stadt odder Zèntrum für è zentral glägenè Baanhof vo i. d. R. untergordnetè Vokeersbedütig.
  • Stadtdeil, Vorört odder ygmeindetè Ort, un zwar bschtönn selli uss:
    • èm voraagschtelltè Nammè vom Hauptort un èm nõchfolgendè Nammè vom Ortsdeil (in mengè Länder mit un in andrè Länder ooni Bindeschtrich, z Dütschland immer mit Bindeschtrich,[3] i dè Schwiz immer ooni Bindeschtrich, ußer Nämmè i dè französischè Sprõch, wo immer mit Bindeschtrich gschribbè wörrèd.[4]) odder
    • nu d Nämmè vom Ortsdeil.
  • Strõßènämmè
  • Eigènämmè vo Yrichtungè odder Unternämmè, wo i dè Nöchi von èm Baanhof liget.
  • Nammè vo Persönlichkeitè.
  • Zaalè:
    • Nummeryrig vo dè Baanhööf. In è baar Länder, bsunders im Berych vo dè ehemõligè Sowjetunion, sin d Baanhööf vo villnè Ortschaftè durchgängig nummeryrt (z. B. git s im Ysèbaaknotè Pensa füüf Baanhööf mit dè Bezeichnigè Penza I bis Penza V). D Nummeryrung sait dèby nüt übber d Art un Bedütung vo dè Baanhööf uus.
    • Benamsig vo dè Baanhööf nõch dè Strèggèkilometer, a dèmm si ligèd. Sell isch bsunders in Gegendè vobreitet, wo kei Sidlig i dè Nöchi isch.
  • suschtigi geographischè Nammè wiè Täler, Bärg usw.; z. B. dè Baanhof Drängedal a dè Harzquerbaan odder dè ehemõlige Baanhof Dorlesbach a dè württèbärgischè Südbaan, diè ebbèso wiè dè Baanhof im Lièd Auf dè Schwäbischè Eisèbaanè voewigt isch.

Personal

ändere

Diè voantwortlichi Gsamtleitung vom Vokeers- un Bedrybsdiènscht isch i dè Hand vom „Baanhofsvorschtand“ glègè. Z Dütschland git s sebbi Fungtion sit Johrzeentè nimmi, in è baar andrè Länder isch si bis zu dè Uffdrènnig in Vokeer un Infraschtruktur blibbè. Wo sich d Fungtion vom Baanhofsvorschtand ghaaltè hèt, ghört si hüt i dè Regèl zu dè Infraschtruktur.

Bi dè dütschè Baanè isch dè „Baanhof“ einersits è Begrifflichkeit uss èm behördlichè Organisationsgefüèg. I sellèm Sinn isch dè „Baanhof“ als Diènschtschtell è uumittelbari Bundesbehördè, wo bedryblich zmeischt uss è baar „Baanhööf“ (im bedryblichè Sinn) bschtandè hèn. Sebbi Stell isch von èm Diènschtschtellèleiter gfüürt worrè, eim Beamtè meischtens im gehobenè Diènscht mit polizeilichè Befugniss. Insofèrn git s dè Begriff „Baanhof“ nõch dè Ufflösig vo dè Dütschè Bundesbaan un dè Dütschè Rychsbaan nu no im bedryblichè Sinn vo dè EBO. Kommerzielli, technischi un bedryblichi Uffgabè sin hüt in voschidenè Händ.

Einheitlich stòt dè Baanhof unter dè gsetzlichè Begrifflichkeit vo dè Baanaalaag, wo im Huusrächt von èm Infraschtrukturunternämmè unterschtòt. Bedryblich isch dè Baanhof zmeischt è Zugmeldeschtell, wo nõch dè gsetzlichè Bschtimmungè toujours mit ènèm voantwortlichè Faardiènschtleiter bsetzt sy muè. Im Zùg vo dè technischè Entwicklig isch dè Faardiènschtleiter allerdings immer öfter nimmi vor Ort aazdrèffè, sondern reglèt dè Vokeer fèrngschtüèrèt als Mitarbeiter von èrè Bedrybszentralè, als Zugleiter odder als Bedièner vo fèrngschtüertè Baanhööf.

Baanhofsartè

ändere
 
Sackbaanhof: Leepzisch Hbf
 
Lageplan des historischen Bèrliner Baanhof z Hamburg
 
Historischè Sackbaanhof: Görlitzer Baanhof z Bèrlin (1928)

Bahnhööf wörred nõch voschidènè Kriteriè unterschiddè worrè. Dezuè zellèd unter anderem iri Uffgaab un Fungtion, iri Laag im Netz, d Grundrissform odder diè bautechnischi Gschtaltung vo dè Gleis- un suschtigè Aalaagè.[5][6]

Unterscheidig nõch Laag im Netz

ändere

Èndbaanhof

ändere

Èn Èndbaanhof lyt am Ènd von èrè Baanschtreggi odder è baar Streggè.[5][6][7] Diè architektonischi Form odder witeri Eigèschaftè sin durch sellè Begriff nit feschtglait.

Zwǜschèbaanhof

ändere

Èm Zwǜschèbaanhof isch è Bedrybsschtell an èrè durchgöngigè Baanschtreggi. Deilwys voschtòt mò unter èm Zwǜschèbaanhof nu ein, vo dèm keini witèrè Streggè abzwygèd,[5] deilwys wörd uff selli Unterscheidig vozichtet[7] bzw. zwǜschè eifachè Zwǜschèbaanhööf un Zwǜschèbaanhööf mit Streggèvozwygigè unterschiddè.[6]

Drènnigsbaanhof

ändere

In èm Drènnigsbaanhof zwygt mindeschtens ei Streggi ab, woby im Unterschyd zum Aaschlussbaanhof èn Übbergang vo Züüg vo dè eintè uff diè andri Streggi üblich isch, z. B. Essè Hbf, Baanhof Arth-Doldau, Innsbrugg Hbf.

Aaschlussbaanhof

ändere
 
Bhf. Aulèdorf im Johr 2011 mit Züüg vo drei voschidnè Gsellschaftè un Aaschlussbaanhööf links


Èn Aaschlussbaanhof isch èn Baanhof, wo vo einèrè Streggi (mindeschtens) ei witeri abzwygt, woby s (je nõch Definition) kein regèlmäßigè durchgängigè Zugvokeer git[5] (wa abber bedryblichi Vobindigè un Wagèübbergäng nit uusschlièßt) bzw. diè abzwygendi Streggi dütlich untergordnèt isch.[7] Deilwys wörd i dè Literadur au nit zwǜschè Aaschluss- un Drènnigsbaanhööf unterschiddè wärd.[6]

Chrützigsbaanhof

ändere

Von èm Chrützigsbaanhof schwätzt mò, wenn sich mindeschtens zwei Streggè in eim Baanhof chrützèd, z. B. Duisburch Hbf, Neuss Hbf. Wörd d Zaal vo dè Streggè, wo i eim Baanhof zämmèdrèffèd größer, wörd au d Bezeichnig Knotèbaanhof vowendèt.

Berürungsbaanhof

ändere

Èn seltènè Tǜp isch dè Berürungsbaanhof, wo sich zwei Streggè touchyrèd, ooni sich z chrützè, z. B. Baanhof Montabaur, Baanhof vo Landquart odder dè Baanhof Weida.[6][7] Deby cha s abber Gleisvobindungè zwǜschè dè Gleis vo beidnè Streggè gää.

Zur Zit vo dè ehemòligè brivatè Ysèbaa-Gsellschaftè isch dè Baanhof Mülheim-Eppinghoffè èn Berürungsbaanhof vo dè Bergisch-Märkischè Ysèbaa-Geellschaft un dè Rheinischè Ysèbaa-Gsellschaft gsi.

Chnotèbaanhof

ändere

Chnotèbaanhööf sin in sèllèm Zämmèhang meefachi Drènnigs- un/odder Chrüzzungsbaanhööf von èm Huufè vo Streggè.[6]

Unterscheidig nõch Grundrissform

ändere

Kopfbaanhof

ändere
Hauptartikel: Kopfbahnhof

In èm Kopfbaanhof odder Sackbaanhof höred d Hauptgleis mit Stumpfgleis uff, è Durchfaart isch nit möglich. Hüüfig stòt s Empfangsgebäude am Gleisènd. Bsunders bi historisch älterè Bautè folgt am Gleisènd dè Gleiswechsel odder è Drèèschiibè, um Drybfaarzüüg a s andere Ènd vo irèm Zug umsetzè z chönnè..

Umgangsschprõchlich wörred d Begriff Kopfbaanhof un Èndbaanhof oft sǜnonǜm bruucht. S git abber Unterschyd. S chönnèd ÈndbaanhöÖf au in Durchgangsform baut sy, öppè bi nèrè blaantè Streggèvolängerung. Umkeert cha s au Zwǜschèbaanhööf in Kopfform baut sy, oppè bi mengè Spitzkeerè.

Durchgangsbaanhof

ändere

Diè hüüfigschti Baanhofsbauart isch dè Durchgangsbaanhof. Dõdeby laufèd d Hauptgleis von einer odder meerèrè durchgehende Streggè vom Bahnhofsgländ, erhaaltèd dört Gleisvobindungè un erwiterèd sich gegebenèfalls durch zuèsätzlichi Baanhofsgleis, z. B. Wupperdal Hbf, Bärn HB. S EG lyt meischtens sitlich zum Gleisfäld.

Bsunderi Bauformè

ändere
 
Riterbaanhof: Hamburg Hbf
 
Inselbaanhof: Baanhof Mindè

Riterbaanhof

ändere

Bi nèm Riterbaanhof isch s Empfangsgebäude quer übber s Gleisfäld baut, z. B. Hamburg Hbf odder Baanhof Kassel-Wilhelmshöchi.

Keilbaanhof

ändere

In èm Keilbaanhof drènnèd sich meereri Streggè im Bahnschteigberych. S Empfangsgebäude lyt dõdeby zwǜschè dè sich drènnendè Streggè, welli mitnand èn Keil bildè, z. B.: Baanhof Arth-Goldau, Döbèlè Hbf., Baanhof Jena-Göschwitz, Baanhof Wupperdal-Vohwinkel.

Inselbaanhof

ändere

Bi nèm Inselbahnhof wörd s Empfangsgebäude komplètt vo dè Gleisaalaagè ygfasst, z. B. Halle (Saale) Hbf odder Bhf. Mindè z Weschtfalè.

Durmbaanhof

ändere

In èm Durmbaanhof chrützèd sich meereri Streggè niveaufrei, z. B. Bèrlin Hbf odder Baanhof Bürschtadt. Bi nèm Deil vo dè Durmbaanhööf (z. B. Osnabrügg Hbf) git s Vobindungsstreggè zwǜschè beidnè Ebènè.

Dunnelbaanhof

ändere

Dunnelbaanhööf ligèd vollschtändig unterirdisch. Meischtens handlèt s sich um eifachi Durchgangsbaanhööf odder quasi unterirdischi Durmbaanhöäf, wenn si meereri Dunnelschtreggè vobindè, z. B. d S-Baanhööf Bahnhof Frankfurt (Main) Konschtablerwache un Züri Stèttbach.

D Bezeichnig Dǜèfbaanhof wörd meischtens glychbedütend vowendèt, cha abber au ein Baanhof i eim nõch obbè offenè Wannèbauwärch benamsè, z. B. dè Baanhof am Köln-Bonner Flughaffè odder dè Bf. Züri-Stadèlhoffè.

Dreieggsbaanhof

ändere

Extreem wènnig chunnt dè Dreieggsbaanhof vor, sèll isch èn Baanhof, bi dèmm ei zuèsätzlichi Vobindung zwǜschè dè abzwygendè Streggè bschtòt, z. B. Ludwigshaffè (Rhy) Hbf odder Bhf. Herlasgrüè.

Unterscheidig nõch Fungtionè

ändere

Personèvokeer

ändere

Güètervokeer

ändere
 
Güèterbaanhof z Fryburg im Briisgau

Personè- un Güètervokeer

ändere
 
Aachè Hbf
  • Ysèbaaknotè, wichtigi Voknüpfig vo voschidnè Streggè,
  • Gränzbaanhof, z. B. Aachè Hbf, un dè fungtional fascht glychè
  • Transitbaanhof
  • Übbergabebaanhof – èn Baanhof, i dèm Güèterzüüg odder Wagègruppè an èn andrè Güètervokeersbedryber übbergää wörrèd.
  • Fäärbaanhof, a dè Küschtè von èm Fluss, ènèm See odder ènèm Meer, wo uumittelbar in èn Fääraaleger übbergòt, demit Ysèbaafaarzüüg uff d Ysèbaafäärè ufffaarè un übbergsetzt wörrè chönnèd; Byschpill: Baanhof Puttgardè, Messina

Bedrybsbaanhof

ändere
 
Skizzè für d Volegig vom Miltèbärger Baanhof

Meereri Fungtionè

ändere

Baanhofsaalagè chönned uss mengè Deil mit unterschydlichè Fungtionè zämmègsetzt sy: so ligèd z. B. Güèter- odder Abschtellbaanhööf bi chlynè un mittlerè Baanhööf meischtens uumittelbar nebbè odder au hüüfig dirèkt hinter m Personèbaanhof. Vill größerè un mengè mittlerè Baanhööf hèn zuèsätzlich è Bw. I dè gröschtè Ysèbaankomplèx sin oft meereri Baanhööf mit unterschydlichè Fungtionè drènnt vonènand aaglait, zum Byschpill in MonnèmHauptbaanhof un dè Rangyrbaanhof.

I dè Aafangsjohr vo dè Ysèbaa sin Baanhööf z Dütschland hüüfig a großè Flüss aaglait worrè, um dè Baantransport mit èm guèt uusbautè Flusstransportvokeer z vobindè. Nõchdèmm diè èrschtè Knotèpüngt vo dè Ysèbaanè entschtandè sin, isch d Forderung nõch dè Brojèktyrung vo dè Bahnhöööf unter logistischè Gsichtspüngt gschtellt worrè. Dè Ingenieur un Dirèktor vo dè sächsischè Ysèbaavowaltig Max Maria vo Wèber hèt dezuè diè èrschtè vobindlichè Reglè uffgschtellt, wo spôter allgemein anerkannt worrè sin.

Spezièlli Fungtionè

ändere

Gmeinschaftsbaanhof

ändere
 
Baanhof Bayrisch Ysèschtei: Diè unterschydlichi Gschtaltung vo dè Empfangsgebäude vowyst uff diè beidè Eigètümer un diè dört volaufende Gränz zwǜschè Dütschland (hinnè) un Tschechiè (vornè).

In èm Gmeinschaftsbaanhof drifft d Infraschtruktur von è baar Ysebaaschtrukturunternämmè uffènand. È baar Gränzbaanhööf sin Gmeinschaftsbaanhööf. Entwedder wörred d Aalaagè gmeinsam bruucht odder jeddès Unternämmè hèt – ganz odder deilwys – eigeni Aalaagè, wo uusschlièßlich von èm bruucht wörred. È bsunders ydruggsvolls Byschpill für èn Gmeinschaftsbahahof isch dè Baanhof z Bayrisch Ysèschtein, wo s Empfangsgebäude durch d Staatsgränz i dè Mitti deilt isch.

Spurwechselbaanhof

ändere

Èn Spurwechselbaanhof bschtòt i dè Regèl uss zwei Baanhööf odder Baanhofsdeil mit Gleis vo voschidnè Spurwittè. Dört müèn Reisende entwedder umschtygè un d Fracht umgladè wörrè odder s bschtòt d Möglichkeit, Faarzüüg umzschpurè. Syschpill für èn Spurwechselbaanhof mit Umschtygè isch dè Baanhof Solethurn, wo sich è baar Normalschputschtreggè, vo allem dJurasüdfuèsslinniè mit dè Schmalschpurschtreggi vo dè RBS drôffèd. Byschpill für Umschpurbaanhööf: sin Brest Passaschyrski, Byschpill für èn Umladebaanhof isch Galați Transbordare (wörtlichi hochalemannischi Übbersetzig: Umladdè) z Rumäniè.

Sischteemwechselbaanhof

ändere

In èm Sischteemwechselbaanhof wechslèt d Stròmvosorgig für elegtrischi Drybfaarzüüg (Sischteemdrènnschtellè). Wörd kei Meesischteemfaarzüüg ygsetzt, muè dõ für d Witerfaart d Beschpannig vom Zùg gwechslèt wörrè. Oft handlèt s sich um èn Gränzbaanhof. Byschpill für èn söttigè Sischteemwechselbaanhof isch d Station Brennero/Brènner uff dè Brènnerbaan a dè Gränz zwǜschè Öschterrych un Italiè.

Keini bedryblichè Fungtionè

ändere

Zu dè Baanhööf ooni bedryblichi Fungtion zellt diè sèlteni Gattung vom Schybaanhof. Dezuè zellt di Baanhofsattrappè vo Brasiliè, wo im Zweitè Wältchrièg Bombèaagriff vom Hauptbaanhof Stuègètt ablenkè hèt söllè.

Kulturbaanhof
ändere
 
S ehemòlige Empfangs­gebäude vom Baanhof Seidingschtadt vo 1888, hpt Heimetmuseum.

Nit, wènnig odder kaum bruuchti Baanhofsbautè wörred sit Mitti dè 1990er Johr als Kulturbaanhof (KuBa) bruucht. In eim wörred Uusschtellungè, Theaterufffürungè odder Film zeigt, Büècher vodlèènt, Esskultur zelebryrt, Künschtler Ateliees zur Vofüègig gschtellt, Initiativè/Vorein, Diskothekè unterbrocht. Oft stôn selli Gebäude unter Denkmòlschutz.

Byschpill sin

Gschicht

ändere

Aafangsphasè

ändere
 
È aalts Baanhofsgebäude vo dè Prinz-Willèm-Ysebaan, zwǜschè Velbert-Nevigè un Wupperdal-Voowinkel a dè ehemòligè Spitzkeeri, benamst Kopfschtation

Baanhööf sin für dè Bedryb von èrè Ysèbaan sofort notwèndig gsi, well d Faarzüüg abgschtellt wörred – dõhèr diè dütsch Bezeichnig: Baan-Hof –, Züüg bildet un Reisendè un Güèter è Glegèheit botè wörrè muè, dè Zug z erreichè. Èrschti Vorbilder sin hysichtlich dè EG d Relaisschtationè vom Poschtvokeer gsi, wo ebbèfalls Warterüüm un Faarschy-UusgabÈ behèrbärgt hèn. Well Züüg abber länger als Postkutschè gsi sin un d Zaal vo dè Reisendè höcher gsi isch, sin bald Baanschteig, Baanschteigübberdachungè un – vo allem i dè großè Endbaanhööf – Baanschteighallè dezuè chò.

Well i dè Aafangszit vo dè Ysèbaa s reisende Publikum mit dè neuè Technig no nit vodraut gsi isch un derrè iri Gfòòrè unterschätzt hèn – odder d Ysèbaavowaltungè zmindescht dèvò uusgangè sin – isch dè Kontagt zwǜschè dè Reisendè un èm Zug strèng reglementyrt gsi: Passagyr hèn dè Baanschteig èrscht bedrèttè dürfè, wenn dè Zug dört zum Stòò chò isch. Letschti Relikt vo sèllèrè Reisendèsicherig sin diè – z Dütschland – èrscht i dè 1970er Johr abgschafftè Baanschteigschpèrrè gsi. Witer sin diè Reisendè, bevor dè Zug sich in Bewegung gsetzt hèt, i d Wägè ygschperrt worrè. Z Ängland lôn sich deilwys hüt no d Dürè vo dè Ysèbaawägè vo innè nit uffmachè (mô muè vill mee s Fenschter uffmachè, um diè ußè aabrochti Dürèfallè abbè z druggè. Nõch èm Ysèbaauufall z Versailles am 8. Mai 1842, bi dèmm s übber 50 Doti gää hèt, well d Bassagyr sich sèlbscht nimmi us èm brènnendè Zug hèn chönnè befreiè, isch scho gly dõdruff vozichtet worrè. Diè baulichè Maßnaamè, èn möglichscht strèngè Uusschluss vo Nichtberechtigtè bim Bedrèttè vom Baanhofsgländ, sin abber bibhaaltè worrè. Z Syriè wörd z. B. no hüt au jeddè neu baute Baanhof vo èrè Muèr umgää un d Y- un Uusfaargleis durch voschlièßbari Dor gsicherèt. D Baanhofsbautè uss dè allerèrschtè Johr vo dè Ysèbaa sin vorrangig a technischè Notwendigkeitè orièntyrt un oft bscheidè dimensionyrt un uusgfüürt worrè. È Byschpill defür sin diè witeschtgehend uss Holz bautè Empfangsaalaagè vo dè Bayrischè Ludwigsbaan, diè èrscht dütsch Ysèbaa, wo vo Nürnbärch uff Fürth gangè isch. Empfangsgebäude vo sèllèrè Streggi sin nit erhaaltè blibbè.

1850 bis 1880

ändere
 
Der erste Baanhof Hamburch-Altona, Strõßèsitè. S halbchreisförmigi Bortal füürt zuè nèrè Drèèschiibè vor èm Baanhof zum Umkeerè vo dè ygfaarenè Lok
 
Èrschtè Baanhof Hamburch-Altona. Diè mittlerè Gleis zum Keerè vo dè Lokomotyv; Baanschteiggleis un Baanschteig sin übberdacht

S Empfangsgebäude (EG) von èm Baanhof isch allerdings dè repräsentativschte un gegèübber dè Öffentlichkeit un dè Bassagyr dè publikumswǜrksamschte Ort für d Sèlbschtdarschtellung vo dè Ysèbaagsellschaftè gsi. Dõdezuè isch chò, dass d Ysèbaa i sellèrè Zit dè Fortschritt sǜmbolisyrt hèt un èn großè wǜrtschaftlichè Erfolg gsi isch. Dõrum sin dört, wo è größeri Öffentlichkeit z erwartè gsi isch, i dè zweitè Phasè vom Baanhofsbau (ca. 1850–1880) hoch repräsentativi EG gschaffè worrè, zum Deil au mit Sonderyrichtungè, wiè gsondertè Warteberych für Högschsti un Allerhögschsti Hèrrschaftè (Fürschtèbaanhof). Abber au d EG vo dè Provinzbaanhööf sin uffwändig gschtaaltet worrè. Tǜpischs Byschpill vo sellèrè zweitè Phasè isch dè èrscht Baanhof vo dè Ludwig-Süd-Nord-Baan z Nürnbärch gsi, wo dè zweit Baanhof z Nürnbärch gsi isch, wo im, neugotischè Styl baut worrè isch odder s aalte, spôter a andrer Stell widder uffbaute EG z Würzburch. È no bedribbènè Großbaanhof i sellèrè Zit isch dè Hauptbaanhof z Augschburg.

1880 bis 1914

ändere
 
Dè dritte Nürnbärger Baanhof

Dè zuènèmmende Baanvokeer hèt d Dimensionè vo dè i dè Mitti vom 19. Johrhundert entschtandenè Baanaalaagè schu am Ènd vom Johrhundert uusgschppft. Dõdezuè isch chò, dass i sèllèrè Zit diè städtischè Zentrè brutal stark expandyrt hèn un dört diè aaltè Baanaalaagè, wo urschprünglich am Rand vom Stadtzèntrum baut worrè sin, zuè nèm städtebaulichè Hindernis worrè sin, well d Städt eifach drübber durrè gwachsè sin. Sèllèwäg sin entwedder nu d EG ersetzt worrè (z. B. in Nürnbärger Hauptbaanhof 1906 – drittè Nürnbärger Baanhof) odedr abber dè ganz Baanhof a dè (dömòligè) Stadtrand volait worrè isch: dè Frankfort Hbf., dè Wysbadner Hauptbaanhof, dè Bhf. Hamburch-Altona odder dè Karlsruèr Hauptbaanhof. È dritti Möglichkeit isch gsi, dass Baanhööf (einschtmòls) unterschydlichi Baangsellschaftè in eim zämmègfasst hèn (Leepzisch Hbf., Darmschtadt Hauptbaanhof).

1914 bis 1960

ändere
 
Dè Baanhof Kreiensè am Morgè vom 16. Januar 1963.

Uffgrund vo dè i sellèm Zitruum uffkeimendè Konkurrènz zum Ysèbaavokeer isch d Gschtaaltig vo dè Baanhoöf nu uff Yschparungè im Bedryb grichtet gsi. Dõdezuè hèt vo allem s Bsitigè vo dè Kopfbaanhööf, wo bi schnèllè wörrendem Vokeer un dè Umschtellig uff lang laufendi elegtrischi un diseldribbèni Loks zuènèmmend è bedryblichs Hindernis dargschtellt hèn. Asè sin vor allem nõch èm Zweitè Wältchrièg zaalrychi Kopfbaanhööf durch Neubautè ersetzt worrè: Selli Tendènz hèt sich bim Kèmptner Hbf., Heidelbärger Hbf. odder Braunschweiger Hauptbaanhof fortgsetzt, è Tendènz, wo sich witer fortgsetzt hèt (Miltèbärg Hbf. odder Hbf. Ludwigshaffè) un sich bis hüt fortsetzt (Brojèkt 21, drunter byschpillswys Stuègètt 21 odder Lindau 21).

D Johrzeent nõch èm Zweitè Wältchrièg hèn deshalb für d Baanhofskultur meischtens Zruggbauè bedütet, zum Deil au eifach Vofall. Dõdezuè sin a mengè Stellè Neubautè vo frõgwürdiger architegtonischer, baulicher odder vokeerlicher Qualidät (z. B. Baanhof Kassel-Wilhelmshöchi) entschtandè, mit dè historischè Gebäude dõgegè isch lièblos umgangè worrè. So isch byschpillswys i dè Gleishallè vom Hauptbaanhof vo Frankfort am Main 60 Jahre lang diè provisorischi, chriègsbedingt entschtandeni Brèttervokleidig vo dè halbè Dachflächi erhaaltè blibbè. Graad i dè Flächi sin en Huufè Baanhööf nõch dè Streggèuffgaab mee un mee volotterèt, d Empfangsgebäude oft au a dè nò betribbènè Streggè.

Neueri Entwicklungè

ändere
 
Schalterhallè z Bonn, 1989
 
Zugzylaanzeiger von èrè ältèrè Bauart mit Fallblattaazeig (Hannover Hbf, 2006)
 
S stattliche Empfangsgebäude vom Baanhof Immèdingè im Donaudal

Zämmè mit dè schlychend aufchommèdè Erkènntnis, dass d Vonõchlässigung vo dè Ysèbaan vokehrsbolitisch nit optimal isch, hèt sich im letschtè Virtel vom 20. Johrhundert auch widder s Intresse a dè Baanhööf voschtärkt. Neubautè vo größerè Baanhööf hèt s zwar nu wènnigè gää un si sin meischtens a dè neuè Streggè vom Hochgschwindigkeitsvokeer odder a Flughäffè baut worrè. Voeinzelt sin Baanhööf au durch Neubau gringfüègig volegt worrè. Hüüfiger sin Ersatzbautè a dè Stell vo aalter EG, hüüfig unter Ybezèhig vo dè historischè Bausubschtanz. Diè mit Abschtand hüüfigschti Baumaßnaam isch d Grundsanyrig vo historischeè Baanhööf, meischtens unter völliger Entkèrnung, wa mit èm Neubau voglychbar isch. Nõch Johrzeent vo dè Unterfinanzyrung isch ab öppè 1990 in zaalrychè Länder è byschpilllosi Reiè vo Chraftäkt unternõ worrè, um dè Inveschtitionsrüggschtau z besitigè.

Bi Neubautè odder Sanyrungè wörred in Empfangsgebäude fascht immer großi Vomarktungsflächè gschaffè. Großi Empfangsgebäude fungyrèd für iri Bedryber hüt vo allem als Gèldquällè in Form von èrè Gewerbeimmobiliè, wènniger als Vokeersschtation.

D Entwicklig i dè Flächi isch vo Rationalisyrungsmaßnaamè brägt. Gleisaalaagè vo villnè Baanhööf sin stark zruggbaut worrè un dõdebi au Baanhööf zuè Haltepüngt abbègschtuft worrè. D Besetzig vo Baanhööf mit Personal hèt grossflächig durch dè Aaschluss vo dè Baanhööf a zèntral gschtüèrti Elegtronischi Stellwärch uffghört. Faarkartè wörred oftmòls uusschlièßlich a Automatè vokauft. Sit è baar Johr findet dè nägscht Schritt im Abschtoßè vo dè Baanhööf durch d DB statt, i dèmm mit Flyß Baanhofgebäude a Brivatlüt vokauft wörred, sèll driftt inzwǜschè (Stand: 2015) nit nu chlyni Brovinzbaahnööf, sondern auch EG vo mittlerè, mitunter au vo Knotèbaanhööf, wiè byschpillswys dè Baanhof vo Immèdingè,[9] èn Baanknotè, wo a zwei Hauptschtreggè, dè Donaudalbaan un dè Schwarzwaldbahn, un èrè Nèbbèschtreggi, dè Aitrachdalbaan, lyt.

Uff dè andrè Sitè wörred au un graad i dè Flächi mit enormem Uffwand Baanhööf sanyrt. Dõdeby wörred Baanschteig uff Standardhöchi brocht, um dè niveauglyche Yschtyg z ermöglichè, Uffzüüg oder Flachrampè wörred baut, um d Baanschteig barrièrefrei zuègänglich z gschtaaltè, un wo s höhèglychi Baanübbergäng git, wo dè Strõßèvokeer behinderèd, wörred Unterfüürungè blaant un baut.

Rekörd

ändere

Meischtfrequèntyrto Fèrnbaanhööf z Dütschland

ändere
Baanhof Faargäscht pro Daag Züüg Fèrnvokeer
bro Daag
Züüg Naavokeer
bro Daag
Züüg S-Baan
bro Daag
Baanschteig-
gleis
Hamburg Hbf.
(S-Baan, U-Baan)
000000000450000.0000000000450.000 000000000000189.0000000000189 000000000000407.0000000000407 000000000000982.0000000000982 000000000000012.000000000012
Münchè Hauptbaanhof
(S-Baan, U-Baan)
000000000450000.0000000000450.000 000000000000258.0000000000258 000000000000597.0000000000597 000000000001018.00000000001.018 000000000000034.000000000034
Frankforter Hauptbaanhof
(S-Baan, Stadtbaan)
000000000450000.0000000000450.000[10] 000000000000342.0000000000342 000000000000290.0000000000290 000000000001100.00000000001.100 000000000000029.000000000029
Bèrlin Hbf.
(S-Baan, U-Baan)
000000000300000.0000000000300.000 000000000000261.0000000000261 000000000000326.0000000000326 000000000000620.0000000000620 000000000000014.000000000014
Köln Hbf.
(S-Baan Rhy-Ruhr, Stadtbaan)
000000000280000.0000000000280.000 000000000000243.0000000000243 000000000000521.0000000000521 000000000000466.0000000000466 000000000000011.000000000011
Düsseldorf Hbf.
(S-Baan, Stadtbaan)
000000000250000.0000000000250.000 000000000000180.0000000000180 000000000000450.0000000000450 000000000000500.0000000000500 000000000000016.000000000016
Hannover Hbf.
(S-Baan, Stadtbaan)
000000000250000.0000000000250.000[11] 000000000000208.0000000000208 000000000000210.0000000000210 000000000000204.0000000000204 000000000000012.000000000012
Stuègètt Hbf.
(S-Baan, Stadtbaan)
000000000240000.0000000000240.000[12] 000000000000164.0000000000164 000000000000426.0000000000426 000000000000649.0000000000649 000000000000019.000000000019
Essè Hbf.
(S-Baan, Stadtbaan)
000000000170000.0000000000170.000 000000000000123.0000000000123 000000000000198.0000000000198 000000000000403.0000000000403 000000000000013.000000000013
Nürnbärch Hbf.
(S-Baan, U-Baan)
000000000140000.0000000000140.000 000000000000150.0000000000150 000000000000290.0000000000290 000000000000300.0000000000300 000000000000021.000000000021
Dortmund Hbf.
(S-Baan Rhy-Ruhr, Stadtbaan)
000000000130000.0000000000130.000 000000000000195.0000000000195 000000000000485.0000000000485 000000000000302.0000000000302 000000000000016.000000000016
Bremè Hbf.
(S-Baan Bremè/Niddersachsè)
000000000120000.0000000000120.000 000000000000080.000000000080 000000000000450.0000000000450 000000000000000.00000000000 000000000000009.00000000009
Leepzisch Hbf.
(S-Baan)
000000000120000.0000000000120.000 000000000000238.0000000000238 000000000000583.0000000000583 000000000000227.0000000000227 000000000000021.000000000021
Bèrliner Oschtbaanhof
(Bèrliner S-Baan)
000000000100000.0000000000100.000 000000000000047.000000000047 000000000000202.0000000000202 000000000000775.0000000000775 000000000000009.00000000009
Monnèm Hbf.
(S-Baan RhyNeggar)
000000000100000.0000000000100.000 000000000000238.0000000000238 000000000000265.0000000000265 000000000000155.0000000000155 000000000000009.00000000009

Quällè: DB AG, Baanhofsdatèbank (Stand 12. Juni 2013)

Gröschti Personèbaanhööf vo dèrrè Wält

ändere

Sèll isch è Lischtè vo dè gröschtè Personèbaanhööf vo dèrrè Wält, abschtygend gordnèt nõch dè Aazaal vo dè Bahnschteiggleis:

Gleis Baanhof Ort Land Notizè
67 Grand Central Terminal Manhattan, New York City Voeinigti Staatè 41 Gleis uff dè obberè Ebeni, 26 Gleis uff dè unterè Ebèni, zzgl. 8 U-Baan-Gleis, 8 Gleis für East Side Access im Bau/Blaanig
34 Münchè Hbf Münchè Dütschland 32 Gleis obberirdisch, 2 S-Baan-Gleis unterirdisch, zzgl. 6 U-Baan-Gleis
31 Pariser Nordbaanhof Paris Frankrych 27 Gleis uff dè Hauptebèni, vir Gleis im Untergschoss
30 Napoli C Neapel Italiè 26 Gleis uff dè Hauptebèni, 4 Gleis im Untergschoss (Napoli Piazza Garibaldi)
30 Shanghai Hongqiao Railway Station Shanghai China flächègröschtè Baanhof vo Asiè
29 Frankfurt (Main) Hbf Frankfurt am Main Dütschland 25 Gleis obberirdisch, 4 S-Baan-Gleis unterirdisch, zzgl. 4 U-Bahn-Gleis (devò eins ußer Bedryb)
29 Pariser Oschtbaanhof Paris Frankrych
28 Roma Termini Rom Italiè
27 Waterloo London Voeinigts Könnigrych ooni „Waterloo International“ un „Waterloo East“
27 Pariser Weschtbaanhof Paris Frankrych
27 Pariser Südbaanhof Paris Frankrych
27 (29) Shinjuku Tokio Japan 16 Durchgangsgleis, 11 Kopfgleis (a 4 Ört), 2 Durchgangsgleis gmeinsam mit dè U-Baan, zzgl. 4 uusschlièßlich für d U-Baan bruuchti Gleis
26 Züri HB Züri Schwiz 16 Gleis i dè Haupthallè (Gleis 3 bis 18) ,4 Gleis im unterirdischè Baanhofsdeil Löwèschtrõß (Gleis 31-34, sit 14. Juni 2014), 4 Gleis im unterirdischè Bahnhofsdeil Museumsschtrõß (Gleis 41-44), 2 Gleis im unterirdischè Baanhof SZU (Gleis 1-2)
25 Madrid Atocha Madrid Spaniè
25 Sydney Central Railway Station Sydney Australien plus zwei zur Zit nit bruuchti Gleis
24 Cape Town Railway Station Kapschtadt Südafrika
24 Milano C Mailand Italiè
24 Peking Südbf Peking China
23 Nürnbärch Hbf Nürnbärch Dptschland zzgl. 4 U-Baan-Gleis, gröschtè Durchgangsbaanhof vo Europa
23 Venezia Santa Lucia Venedig Italiè
22 Stuègètt Hbf Stuègètt Dütschland zzgl. 4 U-Baan-Gleis
22 Baanhof Ōmiya Saitama Japan 1 for New Shuttle included
22 Baanhof Brüssel-Mitti/Brüssel-Süd Brüssel Belgiè devò 6 Fèrnvokeersgleis un 2 für dè Euroschtar,[13] zzgl. 4 U-Baan-Gleis
21 Leepzisch Hbf Leepzisch Dütschland 19 Kopfgleis i dè Haupthallè, 2 Durchgangsgleis im Citydunnel
21 Madrid Chamartín Madrid Spaniè 5 Schnellbaangleis, 11 Fèrnbaangleis, 5 Vorortgleis Tracks 5-9: Short-Distance Service. Tracks 1-4 and 10-16: Medium-Distance an Long-Distance Services. Tracks 17-21: High Speed Services, sit dè Inbetrybnaam vo dè Schnellfaarschtreggi nõch Valladolid vir Gleis (17–21) uff Regelschpur umbaut
21 Pennsylvania Station Manhattan, New York City Voeinigti Staatè zzgl. je 4 U-Baan-Gleis in 2 Stationè
21 Baanhof Hoboken Hoboken, New Jersey Voeinigti Staatè 18 Gleis i dè New Jersey Transit, 3 Gleis i dè Hudson-Bergen Light Rail, zzgl. 3 U-Bahn-Gleis vo dè PATH
21 Ueno Tokio Japan 12 Gleis uff dè obberè Ebèni, 5 Gleis uff dè unterè Ebèni, 4 Schnellbaangleis unterirdisch (witeri 4 Gleis im benõchbòrtè Baanhof Keisei Ueno), zzgl. 4 U-Bahn-Gleis
21 Shinagawa Tokio Japan 2 witeri Gleis im Bau
21 Baanhof Kyoto Kyōto Japan 14 Gleis ebbèèrdig, 4 Schnèllbaangleis, 3 Gleis „Kintetsu“, zzgl. 2 U-Baan-Gleis
21 Bahnhof Howrah Haora Indiè
20 Bologna C Bologna Italiè
20 Wyner Südbaanhof Wyn Öschterrych Sit 13. Dezembèr 2009 zugunschtè vom Bau vom neuè Hauptbaanhof deilwys zuègmacht/abdrait. Hèt je 9 Gleis in zwei Kopfbaanhööf, 2 S-Baangleis unterirdisch. Wôrend dè Umbau 13 Gleis, devò witerhy 2 S-Baan-Gleis unterirdisch. Nõch Inbedrybnaam vom Hauptbaanhof (12 Baan- un 2 U-Baan-Gleis) ab 2012 vollschtändigs Zuèmachè.
20 Union Station Chicago Voeinigti Staatè je 10 Gleis in drènntè Abschnitt für Richtig Nord bzw. Süd, bediènt sowoll Amtrak un Metra Züüg.
20 Paddington London Voeinigts Könnigrych
20 Tokioter Baanhof Tokio Japan
20 Washington Union Station Washington, D.C. Voeinigti Staatè
19 Victoria London Voeinigts Könnigrych zzgl. 4 U-Bahn-Gleis
18 Euston London Voeinigts Könnigrych zzgl. 6 U-Baan-Gleis
18 Liverpool Street London Voeinigts Könnigrych zzgl. 4 U-Baan-Gleis
18[14] Stockholm C Stockholm Schwedè zzgl. 6 Gleis vo dè U-Baan-Station
16 Düsseldorf Hbf Düsseldorf Dütschland zzgl. 4 U-Bahn-Gleis

Zitat un Redewendigè

ändere

„Auf einer Spazierfahrt, bei der man nach Belieben aussteigen kann, gibt es keine Ankunft, bei der Eisenbahnfahrt aber wird der Unterschied von Ankunft und Abfahrt geheimnisvoll schematisiert durch eine Operation, die sich in den Bahnhöfen, diesen ganz besonderen Stätten, vollzieht, die sozusagen kein Teil der Stadt sind und doch die Essenz ihrer Persönlichkeit so deutlich enthalten wie sie auf dem Signalschild ihren Namen tragen.“

Marcel Proust: Im Schatten der jungen Mädchen[15]

„Bahnhöfe sind die Aushängeschilder des Reiches!“

Kaiser Wilhelm II.

(Beleg für dieses Zitat fehlt noch)

D Redewendig „Ich voschtand nu Baanhof“ besait hüt umgangsschprõchlich, da mò öppis nit voschtò cha.

Literadur

ändere
  • Otto Blum: Personen- und Güterbahnhöfe. Zweiti neubearbèteti Ufflaag vom Kurt Leibbrand. Springer-Volaag, Bèrlin/Göttingè/Heidelbärg, 1961. (= Handbuèch für Bauingenieurwesè)
  • Berthold Grau: Bahnhofsgestaltung. Bände 1 und 2. Transpress VEB Volaag für Vokeerswesè, Bèrlin (Oscht) 1968.
  • Mihály Kubinszky: Bahnhöfe Europas. Ihre Geschichte, Kunst und Technik. Stuègètt: Franckh'sche Volaagshandlig, 1969; Neuufflaag ebd.: Kosmos Volaags-GmbH, 1982, ISBN 978-3-440-03642-6.
  • Bahnhöfe. Münchè: GeraNova Volaag. (= Bahn Extra Nr. 53: 4/2001 Auguscht/Septembèr).
  • Erich Preuss (Hrsg.): Das große Archiv der deutschen Bahnhöfe. GeraNova Zitschriftè-Volaag, Münchè. Loseblattuusgaab. ISSN 0949-2127
  • Erich Preuß: Asè fungtionyrt è Baanhof. Transpress, Stuègètt 2009, ISBN 978-3-613-71371-0, S. 143.
  • Clemens Niedenthal, Christina Gräwe, Tim Lehmann: Bahnhöfe in Deutschland. Moderne städtische Zentren. Hrsg.: Clemens Niedenthal. JOVIS Volaag, Bèrlin 2008, ISBN 978-3-939633-47-1 (zweischprõchig dütsch/änglisch; Vorwort: Norman Foster).

Weblinggs

ändere
  Commons: Bahnhof – Album mit Multimediadateie

Einzelnõchwys

ändere
  1. Betriebsvorschrift der ÖBB (DV V3): § 2 Begriffe (1) (a)
  2. So lutet Art. 23 vom Ysèbaagsetz, diè èrscht Stell, wo sell Wort uffdaucht: „S Ysèbaaunternämmè cha Vorschriftè übber d Benützung vo Bahnhofgebièt erlõ, um dè ordnungsgmäße Bedryb z gwôrleischtè.“ D Ysebaavoorning (EBV, SR 742.141.1) vowendet nu dè eBegriff Station, z. B. in Art. 18, „Raum für Reisendi in Stationè“ un 5. Abschnitt: Stationè, ooni abber dè Begriff nöcher z definyrè. S Personèbeförderungsgsetz un sini Voordnung vowendèt dè Begriff Stationen für kommerzielle Haltepunkte und sagt in Art. 2, „In diesem Gesetz … gelten als: Stationen: auch Bahnhöfe, Haltestellen, Schiffs- und Seilbahnstationen; …“. Die Verordnung über die geografischen Namen (GeoNV, SR 510.625) definyrt in Art. 3 dè Begriff „Stationè: Baanhööf, Stationè, yschlièßlich Dal-, Bärg- un Zwǜschèstationè, sowiè Halteschtellè bi allnè regelmäßigè Faartè, wo d! Personèbeförderuig diènèd, gmäss Artikel 1 Absatz 2 vo dè Faarblaanvoordnung vom 25. Novembèr 1998“.
  3. Preuß, So funktioniert ein Bahnhof, S. 35f.
  4. Richtlinniè zu dè Schrybwys vo dè Stationsnömmè, Sitè 20 Archivlink (Memento vom 26. Juni 2015 im Internet Archive)
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 Stichwort: Bahnhof, im: Lexikon der Eisenbahn, Transpress; Stuègètt: Motorbuch Volaag, 1990, ISBN 3-344-00160-4, S. 69–71.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Baanhööf. In: Victor von Röll (Hrsg.): Enzyklopädie des Eisenbahnwesens. 2. Auflage. Band 1: Vorlage:RöllEnzyklopädie/Titel. Urban & Schwarzenberg, Berlin / Wien Vorlage:RöllEnzyklopädie/Jahr, S. 383 ff.
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 Jörn Pachl, Systemtechnik des Schienenverkehrs, Glossar, digitali Fassig (Memento vom 27. Juni 2015 im Internet Archive) im Glossar vo dè Sischteemtechnig vom Schinnèvokeer, abgruèfè am 16.Februar 2014
  8. Preuß, So funktioniert ein Bahnhof, S. 96.
  9. Bahnhof jetzt ohne Warteraum (Memento vom 6. März 2016 im Internet Archive) Artikel us èm Südkuryr vom 24. Dezember 2014, wo dè Brivatbsitz vom Immèdinger nèbbèby erwäänt wörd
  10. „Neui Zellung ergit: 450.000 Mènschè chömmèd däglich i dè Hauptbaanhof Frankfurt am Main“ Archivlink (Memento vom 23. Septämber 2015 im Internet Archive), Dütschi Baan (Hrsg.), 24. Oktobèr 2014, Presseinformation 177/2014
  11. Meefachi Uuszeichnig für Service un guèti Uusschtattig. Information uff bahnhof.de, abgruèfè am 16. Oktobèr 2012.
  12. Stuègètt Hauptbaanhof: 140 Kilometer Gleis uff 82 Hektar Grund. Information uff bahnhof.de, abgruèfè am 16. Oktobèr 2012.
  13. NGBE: Blaan vom Baanhof. Archiviert vom Original am 22. Mai 2012; abgruefen am 11. Juni 2015.
  14. stationsinfo.se: Stockholm Central. Archiviert vom Original am 18. September 2010; abgruefen am 11. Juni 2015.
  15. Marcel Proust: Im Schatten der jungen Mädchen. 1. Auflage. Suhrkamp, Frankfurt am Main 1987, ISBN 3-518-57875-8, S. 219.
  Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Bahnhof“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.