Werterbuech vu dr Banater dytsche Mundarte

Dialäkt: Undermarkgreflerisch

S Werterbuech vu dr Banater dytsche Mundarte (dt. Wörterbuch der Banater deutschen Mundarten) erfasst dr Wortschatz vu dr dytschsprochige Bevelkerig im hitige rumänische Banat (derzue au dr Kreis Arad) in syyre lutlige, grammatische un bedytigsmäßige Eigeart un no wisseschaftlige Grundsätz. Des Werterbuech vun ere dytsche Sprochinsle, wu an dr Universitet Temeswar dra gschafft wird, unterscheidet sich vu dr meischte andere große Dieläktwerterbiecher doderdur, ass es seli verschideni Dieläkttype, wie si im Banat bis hite näbenenander bstehn, gmeinsam bhandlet. S handlet sich um zwo Gruppe vu Dieläkt:

• Mitteldytsche Dieläkt. Di mitteldytsch Gruppe glideret sich in mosel- un rhyfränkischi un die wider in fescht- und fest-Dieläkt, e Deil dervu mit bairischen Yyfliss
• Di oberdytsche Dieläkt fächere sich uf in bairischi un fränkischi Dieläkt, di bairischen derzue in nord- un sidbairisch. Zue dr zwote Gruppe zelle die oschtfränkische fest- un di sidfränkische fescht-Dieläkt. Uußerdäm git s no dr hochalemannisch Dieläkt vu Saderlach.

Us em Werterbuech ergit sich e Bild vun ere änge Verflächtig vu dr dytschsprochige Bevelkerig mit em Volksläbe vu dr Rumäne, Ungarn un serbe, wu uf em glyche Gebiet läbe. Des Zämmeläbe het au in dr Banater Dieläkt e wichtige Niderschlag gfunde un glych au umgchehrt. Eso cha s Werterbuech au gueti dienscht leischte fir di rumänisch, di ungarisch un di serbisch Sprochforschig.

Quällen und Matrialgrundlag

Dr Arbeitskreis für Mundartforschung het scho im im Summer 1957 mit dr erschte Erhebige aagfange. Zu dr Wenkersätz sin im Lauf vu dr Zyt Frogebege un e baar Wortlischte chuu, wu vum Johann Wolf entworfe wore sin. Näbe Lehrchräft hän bi däne Arbete au allmeh Studänte un Dytschlehrer mitgmacht, wu z Temeswar studiert gha hän.

D Frogebege hän di 44 Wenkersätz umfasst mit e baar lexikalische Zuesatzfroge, di 200 Werter vum Frogeboge vum Dytsche Wortatlas, uugfehr 300 Froge in eme Frogeboge vum Johann Wolf iber d Banater Bsunderheiten im Wortschatz, in dr Fonetik un dr Grammatik; derzue Frogebege vu dr Maria Pechtol zue dr Konjugation vum Verb, vum Peter Kottler zum Genus vu dr Substantiv, vum Hans Gehl zum Bruuchtum im Läbenslauf un Johreskreis un au dr Frogeboge vum Atlas der Sprachen Europas.

S Dieläktarchiv isch au dur individuälli Uufnahme vu Studänten in ihre Heimetortschaften ergänzt wore. E Hufe vu Absolvänte verfassti Diplomarbete mit ere dialektologische Thematik sin vu Studänten exzerpiert wore, doderby isch dr Schwärpunkt uf Werter gläge mit dr Aafangsbuechstabe A – F. Uusgwärtet wore sin s gsammlet Banater Volksguet un d Banater Dieläktliteratur.

Bis 1985 sin iber 300.000 Zetel mit Lutvarianten un Satzbeleg fir di einzelne Stichwerter gsammlet wore. Bis 1991 sin 173 Examensarbete iber di dytsche Dieläkt us 86 Banater Ortschafte verfasst wore.

Gschicht

• Grindig vun em Arbetskreis fir Mundartforschig an dr Universitet Temeschwar 1956
• Erschti Erhebige 1957 mit dr Wenkersätz
• Vereffentlichung vu erschte Probeliferige 1997/2002
• Erschte Band fertig und truckt 2013

Publikationsstand

Wel d Arbete langi Johr verzegeret wore sin, d Finanzierig nit gsicheret gsi isch un d Matrialgrundlag nit glängt het, het mer lang nit mit dr Publikation aafange chenne.

• Ileana Irimescu: Wörterbuch der Banater-deutschen Mundarten. Vorstudien, Grundlagen und Probeartikel. Kaiserslautern 1997
• Wörterbuch der deutschen Mundarten im rumänischen Banat. Wortstrecke all-Axthaus. Bearbeitet von Alvina Ivanescu. Freiburg i. Br., 2002
• Wörterbuch der Banater deutschen Mundarten. Begründet vom Temeswarer Lehrstuhl für Germanistik. Band I ff. IKGS Verlag, München 2013 ff.
  • Band I (A–C) 2013
  • Band II (D–F) 2020 (PDF)

Weblink

• Germanistik-Lehrstuehl (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.litere.uvt.ro an dr Universitet Temeswar

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Wörterbuch_der_deutschen_Mundarten_im_rumänischen_Banat“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.