L

Ll

L bzw. l isch dr zwölfti Buechschtabe vom latiinische Alphabet und i de meischte Schpraache en Konsonant. Dr Buechschtabe L hät i düütsche Texte e durchschnittlichi Hüüfigkeit vo 3,44%. Er isch demit dr elfthüüfigschti Buechschtabe i düütsche Texte.

Uusspraach

L isch en tönende Gleit- oder Zitterluut (Liquida) und isch als so eine so nah mit de Vokale verwandt, dass es sogar wie en Vokal silbebildend uuftrete chann, biischpiilswiis im düütsche Wort Handel (sprich handl). Es git au es tonloses l, zum Biischpiil im Düütsche nach s und t. Usserdem chann mer je nach dr Schtellig vo dr Zunge underscheide:

S cerebrale l wird wie s cerebrale r dur Zruggbüüge vo dr Zungeschpitze nach obe 'bildet. Im alte Sanskrit wird daas dur en bsundere Buechschtabe und i dr Walisische Spraach dur ll bezeichnet.
S dentale oder alveolare l isch im Düütsche und de meischte Spraache di gwöhnlichschti Art vom l. Wie s entsprechende r wirds eifach dur Aalegig vo dr Zungeschpitze a s hindere Zaafleisch vo de Oberzähn (Alveole) 'bildet.
S dorsale oder mouillierte l wird dur Aanäherig vom Zungerugge an härte Gaumen mit gliichziitiger Abebüügig vo dr Zungeschpitze 'bildet, ihm tönt es j liislig naa. Daas l findet sich im Französische und Schpanische als ll (biischpiilswiis in Versailles), im Italienische als gl, im Portugiesische als lh und im Slawische als lj.

Allne Arte vo l isch gmeinsaam, dass d Zungeschpitze s Muul nach vorne zue i dr Mitti abschperrt wie bi dr Bildig vo d und t, während d Luft siitwärts a de beide Bagge entlang verbiischtriicht.

S l isch sehr hüüfig us r entschtande, wo i de indogermanische Schpraache ursprünglich ellei vorhande gsii isch. Im Sanskrit gits es bsundere Zeiche für s vokalische l, au i dr tschechische Schpraach chunnt l als Vokal vor.

d Sonderform im Wienerische Dialekt, s Meidlinger L.

Herkunft


Proto-semitische Ochsenkittel	Phönizisches Lamed	Griechisches Lambda	Etruskisches L	Latiinisches L

Im proto-semitische Alphabet schtellt dr Buechschtabe en Ochseknittel daar - en mit Stachle versehene Schtock, wo Ochse demit aatribe worde sind. Druus hät sich im phönizische Alphabet s Lamed (Ochseknittel) entwicklet, wo für de Luutwert [l] gschtande isch.

Is griechische Alphabet isch s Lamed als Lambda übernaah worde und hät ebefalls de Luutwert [l] ghaa. Am Aafang isch s Lambda no sehr ähnlich zum Lamed zeichnet worde, als Strich mit Aasatz, bis zum klassische Griechisch hät sich druus dänn d Dach-Form vom hütige Lambda entwicklet.

D Etrusker händ vo de Grieche no di archaischi Form mit Aasatz übernaah und händ sie wiiter verwendet. Die Form isch au vo de Römer übernaah worde. Nachdem d Schriibrichtig vom Latiinischen gwechslet hät, isch s L nach rechts orientiert, suscht aber ohni Änderige biibhalte.

Bedüütige

i dr Mengelehr bezeichnet L s Universum vo allne konschtruktible Mengene.
i dr Physik
- isch l s Formelzeiche für Längi
- isch l d Bahndrehimpulsquantezahl vomene Elektron im Atom
- isch L s Formelzeiche für d Induktivität
- isch L s Formelzeiche für d Leptonezahl
- isch L s Formelzeiche für d Lüüchdichti
- isch L s Formelzeiche für de Drehimpuls
- isch L d Bahndrehimpulsquantezahl vo dr Elektronehülle

i dr Biologie schtaht bi latiinische botanische und zoologische Benennige
- L. für Carl von Linné
- L. fil. für ihm siin Sohn
- L. v. H. für Louis van Houtte

i dr Medizin
- bezeichned L1 bis L5 d Lendewirbel vo dr Lendewirbelsüüle.

L als Kfz-Kennzeiche/Kfz-Nationalitätszeiche
- i Düütschland sit 1991 für Leipzig und Landchreis Leipziger Land
- i Düütschland vo 1977 bis 1991 Lahn-Dill-Chreis
- i Öschterriich für Linz
- i Schpanie für Lérida
- uf Nationalitätszeiche für s Grossherzogtum Luxemburg
- bi LKW i Düütschland: wiisses L uf grüenem Grund es "liisligs Fahrzüüg"

L isch di römischi Ziffere für 50
L oder L. schtaht i römische Inschrifte, Handschrifte etc. als Abchürzig für Lex, Lucius, Lälius, Lektor, Liber, Libertus etc., im neuere Latiin für Linea (Ziile), Licentiatus etc.
L mit dehinder stehendr arabischer Ziffere bedüütet d Kaliberlängi bi Gschütze

i Währige bedüütet
- £, auch £ Stg. ("Livre") s Währigszeiche für Pfund Sterling
- L. Lira
- L. Lempira vom mittelamerikanische Schtaat Honduras

L isch uf französische Münzen vo 1539 bis 1837 für d Münzschtätte Bayonne verwendet worde

L isch d Churzform vo L-Spiel

L als Abchürzig für französisch Lettre, Brief
l. isch e Abchürzig für "lies!"
l als Abchürzig für Liter

i Zitaate schtaht
- l. c. für loco citato (lat.), am aagfüehrte Ort
- l. l. für loco laudato (lat.), am aagefüehrte Ort
L. D. (E. G.) isch d Abchürzig für laus Deo (et gloria), Lob (und Priis) sey Gott!
L. S. loco sigilli (lat., "a Schtell vom Siegel") wird bi Abschrifte vo Dokumente a d Schtell gesetzt, wo im Original s Siegel schtaht.

Bi akademische Grade schtaht
- L. A. M. für liberalium artium magister (lat.), Lehrer vo de freie Künscht
- LL. B. für baccalaureus legum, englisch Bachelor of Laws, Bakkalaureus vo de Recht
- LL. M. für magister legum, englisch Master of Laws, Magister vo de Recht
- LL. D. für doctor legum, Doctor of Laws, Dokter vo de Recht

als englische Titel bezeichnet
- L. H. A. de Lord High Admiral
- L. H. C. de Lord High Chancellor
- L. H. T. de Lord High Treasurer

L. b. s. steht für lectori benevolo salutem! (lat.), em gneigte Leser Heil (oder Gruess)!

L isch im Strasseverchehr d Abchürzig für e Landesschtraass

Im Schach zeigt s L i dr Notation aa, dass dr Läufer zoge worde isch.

Weblink

Commons: L – Sammlig vo Multimediadateie

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „L“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.