Dialäkt: Züridütsch

Under Konsonant (v. lat.: con = mit + sonare = tönen; au Mittöner oder Mitluut) verschtaht mer einersiits en Luut, wo siini Artikulation e Verengig vom Schtimmtrakt beinhaltet, so dass dr Atemluftschtrom ganz oder teilwiise blockiert wird und so zu hörbare Turbulenze (Luftwirbelige) chunnt. Konsonante sind Hemmnis überwindendi Luut. Zu dem zelled im Düütsche d Gruppe vo de Obstruente (Plosive, Frikative, Affrikate) und d Gruppe vo de Sonorante (Liquide/Laterale, Nasale) sowie dr Halbvokal oder Halbkonsonant /j/.

Es werded under Konsonante gmeinhin au d Buechschtabe verschtande, wo derartigi Luut repräsentiered. Um dr verbreitete Verwechslig bzw. Gliichsetzig vo Luute und Buechschtabe vorzbüüge, isch es sinnvoll, de Begriff Konsonantebuechschtabe z verwende. Linguistisch korrekt sind d Begriff Konsonantegraphem bzw. Randgraphem (Graphem, wo für de Silberand, nöd de Silbeechern verwandt werded, so z. B. i dr Grammatik vo dr düütsche Schpraach, Berlin 1997, Bd. 1, vgl. S. 246ff).

Im Düütsche entspreched si meischtens de BuechschtabeB, C, D, F, G, H, J, K, L, M, N, P, Q, R, S, ß, T, V, W, X, Z.

Si schtönd de Vokalbuechschtabe (Selbschtluute, Vokalgrapheme/Cherngrapheme) A, Ä, E, I, O, Ö, U, Ü, Y gegeüber.

Zur artikulatorische Beschriibig vo Konsonante werded di folgende Kriterie verwendet:

Biischpiilswiis laat sich es /m/ wie in Oma gmäss dene Kriterie als schtimmhafte bilabiale Nasal charakterisiere.

Under akustisch-auditive Kriterie betrachtet, underscheided sich Konsonante vo Vokale im Grad ihrer Sonorität. Under Sonorität verschtaht mer d Schallfülli, d. h. di underschiedlich akustisch Riichwiiti vo de Luut.

Wil jedi Silbe en Luut uufwiist, wo siini Sonorität di vo siine Nachbarsluut übertrifft, händ Vokal e grösseri Schallfülli als Konsonante. De Konsonante falled dur das beschtimmti Positione i dr Silbeschtruktur zue, allgemein am Silbeaafang und -Endi, d. h. Konsonante sind normalerwiis kei Silbeträger. Als Uusnahme devoo sind allerdings d Sonorante: Approximante (Vokal in eigentlich konsonantischer Position, öppe jung /jʊŋ/ aber phonetisch [i̯ʊŋ] und nasali und laterali Konsonante (Konsonante als Sonoritätsmaximum im Silberiim wie öppe in Matten [matn̩] z gseeh.

Im Düütsche luutet s Wort mit r längschte Konsonantebuechschtabefolg -- wenn mer nur Wörter mitzellt, wo in übliche Wörterbüecher verzeichnet sind -- vermuetlich Angstschweiss (föif Konsonante-Phonem bzw. -Luut in Folg, wo mit Hilf vo acht Konsonantebuechschtabe dargschtellt werded).


Lueg au: Vokal, Konsonanz, Konsonantehüüfig, Knackluut, Schnalzluut, Kürzezeichen

  Konsonante Lueg au: IPA, Vokale  
Bilabial Labiodental Dental Alveolar Postalv. Retroflex Alveolopalatal Palatal Velar Uvular Pharyngal Epiglottal Glottal
Nasal m ɱ n ɳ ɲ ŋ ɴ
Plosive p b t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ  Schnalzluut  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ ǃ˞
Affrikat p̪f b̪v ts dz ʈʂ ɖʐ ɟʝ kx ɡɣ ɢʁ  Implo­siv  ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ
Frikativ ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ  Ejektiv  ʈʼ ʂʼ q͡χʼ
   Approximante    ʋ ɹ ɻ j ɰ θʼ ɬ’ ʃʼ ɕʼ χ’
Vibrante ʙ r ɽr ʀ t͡θʼ t͡sʼ t͡ɬʼ t͡ʃʼ ʈ͡ʂʼ c͡ʎ̝̥ʼ k͡xʼ k͡ʟ̝̊ʼ
Flap/Tap ѵ ɾ ɽ co-artikulierti Frikativ  ʍ w ɥ ɫ
lat. Frikativ ɬ ɮ co-artikulierti Plosiv  k͡p ɡ͡b ŋ͡m
lat. Approximante l ɭ ʎ ʟ
Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt.


Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Konsonant“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.