Uvulare Vibrant

Uvulare Vibrant
IPA-Nummere	123
IPA-Zeiche	ʀ
IPA-Bildli
Teuthonista
X-SAMPA	R\
Kirshenbaum	r"
Hörbiispiil?/i

De uvular Vibrant isch en Konsonant vo dr mänschliche Sprooch, wo änder sälte isch. Im Alemannische ùn andre europäische Sprooche isch es ei Variante vùm Zäpfli-r. S Zeiche defür im Internationale Phonetische Alphabet isch [ʀ].

Artikulation

• Es isch en Vibrant, er wird mit meerere Schläg vo dr Zùng gäge de Artikulationsort artikuliert.
• De Artikulationsort isch uvular; de hinteri Zùngerùgge schloot gäge s Gaumezäpfli.
• D Phonation isch stimmhaft; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder.
• Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
• Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.

Verbreitig

Sprooch		Wort	IPA	Bedütig	Bemerkig
Alemannisch	Markgräflerisch	ergere	[ˈɛʀg̊əʀə]	‚ärgre‘	in dänne Dialäkt, wo e Zäpfli-r; in viile Dialäkt in freier Variation mit eme [ʁ̥], [ʁ̞] oder eme Zùngespitze-r.
	Oberelsässisch	grian	[g̊ʀiə̯n]	‚grien‘
	Oberschwäbisch	dr Ricka	[d̥əˈʀɪkɐ]	‚dr Rùgge‘
Afrikaans		rooi	[ʀoːi̯]	‚root‘	Cha statt däm au en Frikativ [ʁ] sy.
Änglisch	südafrikanischs Änglisch vo de Cape Flats	red	[ʀɛd]	‚root‘	Ei mööglichi Ussprooch vùm /r/; cha au [ɹ], [ɹ̝], [ɾ] oder [r] sy.
	traditionelle Dialäkt vo Northumberland.				Hüüfiger en [ʁ], im sognannte „Northumbrian Burr“.
	Änglisch vo Sierra Leone				Hüüfiger en [ʁ].
Dütsch		rot	[ʀoːt]?/i	‚root‘	In freier Variation mit eme [ʁ], eme uvulare Approximant oder [r].
Französisch		rendez-vous	[ʀɑ̃devu]	‚rendezvous, Abmachig‘	Hüt hüüfiger en [ʁ] oder Approximant.
Neuhebräisch		ירוק	[jaˈʀok]	‚grien‘	Cha au en [ʁ] oder en Approximant sy.
Jiddisch	Standard	בריק	[bʀɪk]	‚Brùgg‘	Hüüfiger en Flap [ʀ̆]; cha au en alveolars [ɾ] oder [r] sy.
Katalanisch	gwüssi nördlichi Dialäkt	córrer	[koˈʀe]	‚seggle‘
Luxemburgisch	Standard	Rou	[ʀəu̯]	‚Rueji‘	Allophon vo /ʀ/ vor Vokal; sältniger au en Frikativ [ʁ].
	ältri Sprecher	Mauer	[ˈmɑ̝ʊ̯əʀ]	‚Muur‘	Wird vo jüngre Sprecher als e Vokal [ə] oder [ɐ] ussgsproche.
Niiderländisch		rood	[ʀo:t]	‚root‘	Di gnaui Ussprooch vùm /r/ isch in de verschidne Dialäkt sehr verschide.
Okzitanisch	Languedokisch	garric	[ɡaʀi]	‚Eiche‘	Wird vo eme /r/ ùnterschide.
	Provenzalisch	parts	[paʀ]	‚Deil‘
	südlichi auvergnatischi Dialäkt	garçon	[ɡaʀˈsu]	‚Sohn‘
	südöschtlichi limousinischi Dialäkt	filh	[fʲiʀ]
Portugiesisch	Europäischs Portugiesisch	rarear	[ʀəɾiˈaɾ]	‚sältener werde‘	Alternates with other uvular forms and the older alveolar trill.
	Fluminense	mercado	[me̞ʀˈkaðu]	‚Märt‘	Wird hüt änder vo frikative Ussprooche verdrängt. Am Silbeänd isch es in freier Variation mit [x], [χ], [ʁ], [ħ] ùn [h] vor stimmlose Luut.
	Sulista	repolho	[ʀe̞ˈpoʎ̟ʊ]	‚Chabbis‘	Cha au en [r] oder [h] sy
Romani	mangi Dialäkt	rom	[ʀom]	‚Maa‘	E Allophon vo ältre retroflexe Luut, ùn wird wäge däm viilmool au als /ɽ/ transkribiert. In andre Dialäkt au en andre Luut.
Selkupisch	nördlichi Dialäkt	ӄаӄри	[ˈqaʀlɪ̈]	‚Schlitte‘	Allophon vo /q/ vor Liquida
Lakota		ǧí	[ʀí]	‚es isch bruun‘	Allophon vo /ʁ/ vor [i]
Schwedisch	südlichi Dialäkt	räv	[ʀɛːv]	‚Fùggs‘

Fuessnote

Konsonante	Lueg au: IPA, Vokale
Bilabial Labiodental Dental Alveolar Postalv. Retroflex Alveolopalatal Palatal Velar Uvular Pharyngal Epiglottal Glottal Nasal m ɱ n̪ n ɳ ɲ ŋ ɴ Plosive p b t̪ d̪ t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ  Schnalzluut  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ ǃ˞ Affrikat pɸ bβ p̪f b̪v tθ ts dz tʃ dʒ ʈʂ ɖʐ tɕ dʑ cç ɟʝ kx qχ  Implo­siv  ɓ ɗ ᶑ ʄ ɠ ʛ Frikativ ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ  Ejektiv  pʼ tʼ ʈʼ cʼ kʼ qʼ    Approximante    ʋ ɹ ɻ j ɰ fʼ θʼ sʼ ɬ’ ʃʼ ɕʼ xʼ χ’ Vibrante ʙ r ɽr ʀ t͡θʼ t͡sʼ t͡ɬʼ t͡ʃʼ ʈ͡ʂʼ c͡ʎ̝̥ʼ k͡xʼ k͡ʟ̝̊ʼ Flap/Tap ѵ ɾ ɽ co-artikulierti Frikativ  ʍ w ɥ ɫ lat. Frikativ ɬ ɮ co-artikulierti Plosiv  k͡p ɡ͡b ŋ͡m lat. Approximante l ɭ ʎ ʟ
Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt.