Tuvalu

Tuvalu (säl sägend se: Fakavae Aliki-Malo i Tuvalu / Konschtituzionelle Monarchie Tuvalu) isch a konstitutionelle Monarchii und Mitgliid im Commonwealth of Nations.

Tuvalu
{{{ARTIKEL-FLAGGE}}} {{{ARTIKEL-WAPPEN}}}
Wahlspruch: 'Tuvalu mo te Atua (Tuvaluisch für „Acht Insle für de allmächtig Gott“)
Amtsspraach	Tuvaluisch und Englisch
Hauptstadt	Funafuti
Staatsoberhaupt	König Charles III. verträtte durch de Generalgouverneur Tofiga Vaevalu Falani
Regierigschef	Feleti Teo
Flächi	26 km²
Iiwohnerzahl	11.900 (2021)
Bevölkerigsdichti	475,9 Iiwohner pro km²
Währig	Australische Dollar, Tuvaluische Dollar
Unabhängigkeit	1. Oktober 1978
Nationalhimne	Tuvalu mo te Atua
Zitzone	UTC +12
Kfz-Kennzeiche	TUV
Internet-TLD	. tv
Vorwahl	+688

Unabhängig wora sind se ersch am 1. Oktoba 1978. Bis döt ane hond se Ellice Islands g’hoaßa. D’Hauptschtadt isch a ganzes Atoll, wo Funafuti hoaßt, und da Sitz vu da Regierung isch uf deam Atoll in nam Dorf, wo Vaiaku hoaßt.

Geografii

Im Südweschta vu Tuvalu isch der Pazifischa Ozean, im Oschta Papua-Neuguinea und im Norda Neuseeland. Rund umatum sin die Salomona, Nauru, Kiribati, Tokelau, Samoa, Wallis und Futuna, Fidschi und Vanuatu.

As isch grad amol 26 Quadratkilometer groß und drum noch Vatikanstadt mit 0,44 km², Monaco mit 1,95 km² und Nauru mit 21 km² der viertklenschte Staat vu da Wält. Wiil mit da globala Erwärmig da Meeresspiagl schtigt, isch’s boda sicha, dass Tuvalu frühna oda schpöta num gea würd. Da högschte Berg isch grad amol 4,5 m übam Meeresspiegel.

Verwaltung

Tuvalu bschtoht us 9 Insla. Witzigawiis hoaßt Tuvalu übasetzt „Acht Insla“, wiil am Afang bloß uf acht vo deana Insla Lüt gläbt hon und oagane gwählte Inslrät ghet hon. Uf d‘nünte ganz im Süda (Niulakita) sin ersch 1949 Lüt ku, vo da Insl Niutao, wiil se döt z’vil wora sin.

Atoll / Insel	Hauptort	Insel- fläche1)	Gsamt- fläche	Ii- wohner 2)	Insle	Dörfer	Koordinate
Offene Atoll
Funafuti	Vaiaku	2,40 km²	277 km²	4.492	30	9	8° 31′ S, 179° 13′ O-8.5166666666667179.21666666667
Nanumea	Lolua	3,87 km²	22 km²	664	5	5	5° 41′ S, 176° 9′ O-5.6833333333333176.15
Nui	Tanrake	2,83 km²	17 km²	548	21	4	7° 13′ S, 177° 10′ O-7.2247222222222177.16027777778
Nukufetau	Savave	2,99 km²	145 km²	586	33	2	8° 0′ S, 178° 22′ O-8178.36666666667
Nukulaelae	Fangaua	1,82 km²	43 km²	393	15	2	9° 23′ S, 179° 51′ O-9.3811111111111179.85222222222
Vaitupu	Asau	5,60 km²	10 km²	1 591	9	7	7° 28′ S, 178° 41′ O-7.4666666666667178.68333333333
Insle
Nanumanga	Tonga	3,00 km²	3,00 km²	589	52)	2	6° 20′ S, 176° 25′ O-6.3333333333333176.41666666667
Niulakita	Niulakita	0,40 km²	0,40 km²	35	1	1	10° 45′ S, 179° 30′ O-10.75179.5
Niutao	Kulia	2,53 km²	2,53 km²	663	42)	2	6° 6′ S, 177° 16′ O-6.1177.26666666667
Tuvalu	Vaiaku	25,44 km²	520 km²	9.561	124	34
1) Flächi vu Festland un Binnegwässer:
2) Volkszellig 2002

Strand uf Funafuti

Gröschte Ort vu Tuvalu isch d'Hauptstadt Funafuti.

Klima

Uf deana Insla git as vor allam Kokospalma, as isch meischtns tropisch hoass, eppa um 30 Grad Celsius. Wenn’s rägnat, denn so richtig, meischtns zwüscha Novemba und Februar. Eppa mol git as o Taifune, aba da leschte isch 1990 ku.

Bevölkerung

Frau us Tuvalu 1894

Uf Tuvalu läband 12.177 Lüt, eppa 96 % davu sind Polynesier, dia andra 4% Mikronesier. Aba es wärend meh: D'Bevölkerung wachst mit 1,58 % und weniga wia 2 vu 100 Babys schterband.

30 % vu da Iwohna vu Tuvalu sind jünga wia 14, grad amol 5 % sind älta wia 64 Johr, und 51% sind Froa. Froa wärand o im Schnitt 71,4 Johr alt, Mä 66,7.

Dia Data sind alle vom Mai 2008.

Sprocha

Amtssprocha sind Tuvaluisch und Englisch und boads wird uf alla Insla gredt. Danäbs gits no Samoanisch und ufm Nui-Atoll redend se Kiribati (Gilbertesisch).

Tuvaluisch isch a polynesische Sproch, wo jede Insl an andra Dialekt hot und jeda andasch schribt. Englisch isch – wia imma – mit da Kolonialisierung ko.
Wia am Afang gset, hoaßt Tuvalu übasetzt „acht mitanand“, will Tuvalu jo us acht Insla bschtoht. Jez isch aba Niulakita in da 50ga Johr dazuaku, drum stimmt’s jo eigentlich num, drum wird ez ab und zua diskutiert, ob ma da Nama ned vilicht ändra sött uf „Tuiva“ – iva hoaßt neun.

Religion

S‘ woass koana so gnau, wieviele Ahänga welle Religion uf Tuvalu hot. Ma globt, dass eppa 91–97 % zur protestantische Christian Church of Tuvalu körend, a kongregationalistische Tradition, wo sit 1968 unabhängig isch. Danäbs git as no Sibte-Tag-Adventiste (1.4–3 %), Bahai (1–3 %), Zeugen Jehovas (2 %) und Katholika (1 %).

Geschichte

Schprochforscha moanan, dass vor eppa 2000 Johr dia erschta Lüt uf Tuvalu glandet sin, am ehndeschta vo Tokelau und Samoa us, also sins Polynesier gsi.

Da erschte Europäer isch Alvaro de Mendaña de Neyra vo Schpania gsi. Der isch 1567/68 üban Pazifik gsäglat, hot dabai d’Insl Nui gsäha und glei in Islas del Jesus umtoft. Danoch hot ma dia Insla vo Tuvalu imma enda zuafällig gfunda, und nia meh gnaua agluagt. 1819 hot da US-Amerikana Arent de Peyster, Kapitän von am britischa Handelsschiff, Funafuti gfunda und se Ellice Island gnennt, wia da Besitza vo sinam Schiff. Irgendwia isch „Ellice Islands“ denn zum Nama für dia gnze Gruppe wora.

Uf des ane sind denn imma meh Europäer uf Tuvalu ku, vor allam wega da Wale und da Sklava. Um 1860 hot ma 400 Lüt vo Tuvalu als Sklava noch Peru brocht. Andere hot ma uf Plantaga uf dia Insla rund umatum vaschleppt. Und wia imma sind o viele a europaischa Krankheita gschtorba.

1861 sind denn o dia erschta Missionare uf Tuvalu ko. Dia dütsche Firma Godeffroy & Sohn us Hamburg hot als erschte Handelsbeziehung aufbaut mit da Iwohna. 1877 hond d’Änglända d’Vawaltung uf Tuvalu übanoh und eam da offizielle Nama Ellice Island gea. 1815 sind dia Insla offiziell a Kolonia vom Britischa Empire gwora.

Im Zwoata Wäaltkriag hond d’Japaner da Pazifik bis ume noch Kiribati erobarat, ab auf Tuvalu, Nukufetau und Nanumea sind d’Amis zersch ko. Alle drü Insla sind bombardiert wora, aba s’isch net viel passiert. Nochm Kriag isch’s Ganze wieda als „Gilbert and Ellice Islands“ zruck an d’Briata ko.

In da 50a Johr isch denn no Niulakita zum Vaband dazuako. 1974 isch Tuvalu unabhängig wora, aba se hond Angscht khet, dass se mit Kiribati zämglegt wärend, drum hond se abgschtimmt und 92 % vo da Tuvaluer hond dafür gschtimmt, an oagana Schtaat z’wera.

Drum isch am 1. Oktober 1978 us da Ellice Islands an souveräna Staat, a konstitutionelle Monarchii wora, wo zum Commonwealth kört. A Johr schpöta isch us da Gilbert Insla an unabhängiga Schtaat mitm Nama Kiribati wora.

Sit 2000 kört Tuvalu zu da Vereinte Natione.

Literatur

• GEO, März 2004: Südsee: Ruhe vor dem Sturm.
• Gerd Koch: Die materielle Kultur der Ellice-Inseln. Berlin 1961.

Filme

• Marianne Aschenbrenner, Bernd Niebügge (2003): „Der Untergang von Tuvalu”, Dokumentation, Arte-TV, 90 min.
• Christopher Horner, Gilliane Le Gallic (2004): „The Disappearing of Tuvalu: Trouble In Paradise“, Dokumentation, 75 min.
• Elizabeth Pollock (2005): „Tuvalu: That Sinking Feeling“, Dokumentation, PBS Rough Cut, 16 min.
• Ulli Weissbach, Werner Zeppenfeld (2007): „Eine Insel verschwindet (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[3] [4] Vorlage:Toter Link/www.tagesschau.de“, Reportage, Das Erste (Weltspiegel), 21. Januar 2007, 6 min.

Weblink

 Commons: Tuvalu – Sammlig vo Multimediadateie

 Wikimedia-Atlas: Tuvalu – geographischi un historischi Charte

• offizielle Internetsite vu de Regierung vu Tuvalu
• World Statistics Pocketbook | United Nations Statistics Division
• Länderinformatione vum Uswärtige Amt z Tuvalu
• Tuvalu Online
• Usfiehrligi Übersicht
• The Sinking of Tuvalu
• De Untergang vu Tuvalu
• Moya K. Mason (2006): Tuvalu: Flooding, Global Warming, and Media Coverage

-7.475178.00555555556

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Tuvalu“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.