Baanschtreggi Turgi–Choblez–Waldshuèt

Turgi–Choblez–Waldshuèt
Kursbuechstrecki (DB):	730.4
Fahrblanfäld:	701
Streckenummere (DB):	4402
Streckelengi:	16,65 km
Spurwyti:	1435 mm (Normalspur)
Stromsystem:	15 kV 16,7 Hz ~
Maximali Neigig:	12 ‰
Legende Bözbärgschtreggi vo (Basel-) Brugg AG - Baddè (–Züri) 27,43 Turgi 341,7 m nõch Brugg (–Aarau) Limmèt (78 m) 30,76 Siggèthal-Würèlingè 350,8 m 32,74 Aaschluss Zwilag 33,65 Aaschluss KKW Beznau 37,36 Döttigè bis 2002 Döttigè-Chlingnau 325,4 m 38,33 Chlingnau gu Stei-Säckingè 41,13 Choblez AG 320,3 m gu Eglisau (–Winti) Dunnel Choblez (181m) Eglisau–Winterthur 42,70/1,37 Rhybrugg (190 m) gu Schaffuusè -0,39 Waldshuèt 340,2 m gu Basel Bad Bf

D Baanschtreggi Turgi–Choblez–Waldshuèt isch am 18. Auguscht 1859 vo dè Schwizerischè Nordoschtbaan (NOB) eröffnet worrè. Si füürt vo Turgi im Kanton Aargau übber Choblez i s südbaddische Waldshuèt. D Baanschtreggi Turgi–Choblez–Waldshuèt isch diè èrscht Ysèbaavobindung zwǜschè Dütschland un dè Schwiz. Z Turgi bschtòt d Möglichkeit, uff d Baanschtreggi Baadè–Brugg(–Aarau) umzschtygè un z Waldshuèt bschtòt Aaschluss a d Hochrhybaan vo dè Dütschè Baan.

Ab èm Choblezer Baanhof exischtyrèd zwei witteri Streggè: diè am 1. Auguscht 1876 uffgmachti Streggi übber Eglisau un Bülach gu Winterthur sowiè diè am 1. Auguscht 1892 uffgmachti Streggi gu Stei-Säckingè.

Gschichtè

D Entschtehungsgschichtè fangt zwei Johr vor dè Eröffnung vo dè Spanisch-Brötli-Baan i dè Schwiz aa. 1845 isch è Delegation uss Züri nõch Baddè chò, um bi dè Konzessionsvogaab vo dè Ysèbaaschtreggi Basel–Waldshuèt mitzvohandlè. Si het vor allem ein vo dè Wäg in Richtung Züri bosityv beyflussè söllè. Annedubaki isch dè Flussübbergang (übber d Aarè) abber no im Berych vo Döttingè vorgsää gsi. Diè Unteri Aardalbaan isch als Vobindungsschtreggi für d Zuèfaart zuè dè dõmòlig brojèktyrtè Splügè- odder Lukmanier-Baan denkt. In Züri hèt mò allerdings s Gotthard-Brojèkt favorisyrt. Trotzdèm isch 1847 è Lukmanièr-Brojèkt gnemigt worrè, so dass è Übberykumpft «zwecks Gründung von èrè Lukmanièr-Baangsellschaft» zschtand chò isch. Dõ isch d Choblezer Rhybrugg gnau richtig gsi. Doch nõch 1861 hèt au bi dè NOB s Gotthard-Brojèkt mee Zuèschtimmung chriègt, dõdegegè isch Splügè-Vorhabbè i dè Aktèschränk glandet.

D Streggi hèt ideal i s Netzkonzèpt vo dè NOB basst, sèllèwäg isch dè Aaschluss a s baddische Ysèbaanetz ooni witteri Konkurrenz möglich gsi. Uss dèm Grund isch d Streggi asè aaglait worrè, dass d Züüg ooni Faartrichtungswèchsel vo Basel nõch Züri hèn vokeerè chönnè. Au steigungstechnisch isch dè Wäg übber s Untere Aaredal ideal, isch es doch èn natürlichè Juradurchschtich vom Mittlerè Aarèdal zum Hochrhydal. Dè am 26. Auguscht 1857 in Karlsruhe abgschlossene Vodraag hèt è Gültigkeitsduèr vo 99 Johr ghaa (1956 rüggwürkend 1950 durch èn neuè Vodraag ersetzt). Dè Vodraag lait è maximali Stygung vo 12 Bromille un drei däglichi Zugpärli fescht. Sèlli drei Zugpärli söttet nõch Möglichkeit Aaschluss a d Züüg vo dè beidersitigè Hauptbaanè haa. Als Frischt für s Fèrtigmachè isch dè 1. Mai 1860 gsetzt worrè. Sèlli Frischt hèt mò unterbiètè un d Streggi am 18. Auguscht 1859 in Bedryb nää chönnè. D Streggi isch eischpurig uusgfüürt worrè, bi dè Blaanung un bim Bau isch scho druff gachtet worrè, dass èn doppelschpurigè Uusbau möglich gsi wär. So sin d Dämm, d Bachdurchläss, d Dunnel un Bruggè für zwei Gleis uusglait worrè, nu dè Obberbau isch einschpurig uusgfüürt worrè. D Streggi isch wegè m Kollèmangel un dè stygendè Kollèpriis wôrend èm Zweitè Wältchrièg elegtrifizyrt worrè. Dè elegtrische Bedryb zwǜschè Turgi un Choblez isch am 14. Oktobèr 1944 uffgnõ worrè. Dè Abschnitt zwǜschè Choblez un Waldshuèt isch allerdings èrscht 1999 elegtrifizyrt worrè.

Am 8. Auguscht 2011 sin bi nèrè Streifkollision èn NPZ-Pendelzug un ènèrè Lokomotyv im Baanhof Döttigè zwei Personè schwèr un 20 witteri lycht voletzt worrè. D Lokomotyv Re 6/6 11666 isch stark bschädigt worrè, isch abber im Gegèsatz zum Stüèrwagè vom NPZ nit entgleist. Dè Trybfaarzüügfüürer vom Regionalzug hèt bi dè Wègfaart uss èm Baanhof è Gruppèuusfaarsignal übberfaarè, wo nu mit Integra-Signum gsicherèt worrè isch. Dè Baanhof Döttigè isch nõch èm Uufall mit dè Zugsicherung ZUB uusgrüschtet worrè.

Bsunderheitè vo dè Streggi Choblez–Waldshuèt

d Rhybrugg Waldshuèt-Choblez

D Eigèdumsgränz zwǜschè dè Schwizerischè Nordoschtbaan (hüt SBB Infra) un dè Großherzoglich Baddischè Staatsysèbaan (hüt DB Netz) lyt i dè Mitti vo dè Rhybrugg Waldshuèt-Choblez, wo au d Landesgränz volauft. D Brugg ghört als Bauwärch ebbèfalls halb-halb dè beidè Baan-Gsellschaftè. Dè nördliche Deil vo dè Brugg un s nördliche Widderlager sin im Bsitz un i dè Voantwortung vo dè dütschè Gsellschaft, wôrend dè südliche Deil un das s südliche Widderlager im Bsitz vo dè Schwiizer Gsellschaft sin. Sèlli Bsitzvohältnis stellèd è Bsunderheit dar, well übblicherwys d Eigèdumsgränz zwǜschè Baangsellschaftè in odder uumittelbar vor èm Baanhof odder ènèrè Diènschtschtation, abber nit mittè uff èrè Streggi.

Streggèvolauf

Uumittelbar nõch èm Baanhof Turgi gòt d Streggi in èrè ängè Kurvè in nördlichi Richtung un übberquert uff èrè Steibrugg mit drei Bögè d Limmet. Aaschlièssend folgèd èn Damm un èn Yschnitt. Zwǜschè dè Baanhööf Siggèthal-Würèlingè un Döttigè lyt èn öppè füüf Kilometer langè, graadlinnigè Abschnitt, wa i dè Schwiz ehnder nit normal isch. Au d Stationsdischtanz vo 6,6 Kilometer isch relativ lang. An sellèm Streggèabschnitt git s zwei Gleisaaschlüss für s Zwilag (Zwischèlager Würèlingè) un s Chèrnchraftwärch Beznau. Dè Baanhof DöttigÈ hèt zwǜschè 1897 un 2002 dè Nammè Döttigè-Chlingnau drait, wellè 2002 durch d Eröffnung vo dè Halteschtell Chlingnau 1 km witter im Nordè übberflüssig worrè isch.

Zwǜschè Döttigè un Chlingau folgt d Streggi enèm Bord am rächtè Aaredalrand un somit im natürlichè Gländevolauf. Au d Yfaartskurvè uff Choblez iè isch zimli äng un lòt nu è Gschwindigkeit vo 40 km/h zuè. Dè Streggèabschnitt Turgi–Choblez isch für è Achslascht vo 22,5 Tonnè, èm Metergwicht vo 8 Tonnèmeter un dõdemit für d Streggèklassè D4 zuèglõ. Nõch èm Baanhof Choblez füürt d Streggi durch de düèfè Yschnitt vom Apelööbach bim öppè 350 Meter hochè Frittel-Buggel un stygt dõdeby mit 12 Promille (1,2 %) bis zum 181 Meter langè, bogèförmigè Choblezer Dunell aa. Dè dirèkt denõch folgende südliche Brüggèdamm übberquert uff ènèm Viadukt mittè im Dorfzèntrum èrscht d Baanschtreggi nõch Eglisau–Winterthur un öppè 150 Meter witter d Kantonsstrõss. Aaschlièssend übberquert d Streggi uff eini vo dè älteschtè erhaltenè Ysèbaabruggè vo Europa, dè 190 Meter langè Choblezer Rhybrugg, dè Hochrhy. Druff folgèd no dè nördliche Baandamm barallèl zuè dè Hochrhybaan un dè Baanhof Waldshuèt. Uff èm Streggèdeil Choblez–Waldshuèt isch d Achslascht mit Rüggsicht uff d Rhybrugg uff 18 Tonnè un d Meterlascht uff 5 Tonnenmeter beschränkt, wa dè Streggèklassè B1 entschpricht.

Kunschtbautè

s Nordportal vom Dunell Choblez mit èm Infanterywärch A 4232

D Streggi hèt drei grösseri Kunschtbautè:

• Diè 78 Meter langi Limmetbrugg hét als Steibrugg drei Bögè.
• D 181 Meter lange Choblezer Dunell isch doppelschpurig uusbrochè worrè.
• Diè 190 Meter langi Rhybrugg, wo uff dè Schwizer Sitè è 60 Meter langs, gemuèrts Vorwärch hèt, wôrend der Rhy mit èm 130 Meter langè Stahlfachwärchdräger übberquert wörd, wo uff zwei Zwǜschèpfyler ruèt. Dè Hauptdeil vo dè Brugg stammt no uss èm Eröffnungsjohr 1859 un isch nu voschtärkt worrè.

Baanhööf un Halteschtellè

Diè drei Zwischèstationè Siggèthal, Döttigè un Choblez hèn identischi EG, wo au no bauglych mit dè im sèlbè Johr erschtelltè Baanhof vo Rupperschwil (Streggi Brugg–Aarau) sin.

Dè Baanhof vo Turgi isch bis zu sim Umbau 1994–97 èn Keilbaanhof gsi, dört chunnt d Volängerig vo dè Spanisch Brötli Baan uff èm Abschnitt Baadè-Brugg mit dè Streggi vo Waldshuèt hèr zämmè.

Dè Baanhof Siggèthal-Würèlingè hèt dank im 1912 bautè Zemèntwärch Siggèthal, wo hüt zu Holcim ghört, è zimli grosses Güètervokeersuffchò. Dè Baanhof isch usserhalb vo dè eigèntlichè Sidlung baut worrè un drait sit 1904 èn Doppelnammè. Dè wègèm Baanhof entschtandene Ortsdeil Siggèthal-Station (mit eigner Boschtleitzaal) lyt deilwys uff èm Gemeindegebièt vo Würèlingè un uff sèbbèm vo Untersiggèthal. S EG isch 1909 umbaut worrè.

Dè Baanhof Döttigè hèt zwǜschè 1897 un 2002 dè Doppelnammè Döttigè-Chlingnau ghaa. Aalässlich vo sim Umbau nõch RV05 hèt er s Rampègleis volorè, s Gleis 1.

D Halteschtell Chlingnau isch am 14. Dezembèr 2002 offizièll ygweiht worrè. D Inbedrybnaam hèt am 15. Dezembèr 2002 stattgfundè. Für d Halteschtell isch uff èm Planum vom zweitè Gleis èn 220 Meter langè Perron baut worrè. D Bauzit hèt 10 Wuchè bedrait, sèll chunnt dè Èrschtuusschtattung vom Programm „Facelifting Regionalbaanhööf“ glych. Vo dè Gsamtköschtè vo öppè 1 Million CHF sin 40 % vom Kanton Aargau un dè Gmeind Chlingnau drait worrè, diè reschtlichè 20 % vo dè SBB. Dè Gemeindeaadeil isch i dè Abschtimmung im Novembèr 2001 mit 62 % Jò-Stimmè aagnõ worrè, s Referendum im März 2002 sogar mit 64 % Jò-Stimmè.

Dè Choblezer Baanhof isch in vokeersgünschtiger Laag südlich vom eigèntlichè Dorf baut worrè un isch sit èm Eröffnè vo dè Streggè gu Eglisau–Winti un Stei-Säckingè–Basel èn Chrützungsbaanhof. Dõ hèt diè Schwiizerischi Nordoschtbaan au è chlyns Lokomotyvdepot hèrrègschtellt. Für d Ywooner vo Choblez isch d Laag vom Baanhof ugünschtig, sèllèwäg isch a dè Streggi gu Zurzi–Eglisau 1997 d Halteschtell Choblez Dorf ygrichtet worrè. Sèlli Station lyt in unmittelbarer Nôchi zu dè Rhybrugg vo dè Streggi uff Waldshuèt. Uff dè Streggi Choblez–Laufèburg AG isch dè Personèvokeer uff d Strõß volagerèt worrè.

Dè Waldshuèter Baanhof isch als Gränzbaanhof vo sèllèrè Streggi glychwohl Zollschtation un isch uss sèbbèm Grund meefach erwiterèt worrè. D Personèzollkontroll isch vom schwiizerischè Gränzpersonal bis 2008 z Waldshuèt durrègfüürt worrè. Mit dè Yfüürung vom Abchò vo Schengè isch d Personèkontroll wègkait, deklarationspflichtigi Warè sin abber wiè suscht au dõ z vozollè. Dè Baanhof vo Waldshuèt hèt ebbèfalls langi Zit è Baanbedrybswärch ghaa.

Vokeer

Dè Transitgüètervokeer übber d Rhybrugg isch 1991 ygschtellt worrè, dè lokale Güètervokeer hèt 2001 koschtet.

Faarblaan sit 2008

D Streggi Baddè –Choblez (CH)–Waldshut (D) drait diè dütsch Kursbuèchnummèrè 730.4.

Uff dè Streggi gildèt durchwäg dè Halbschtundètagt, woby d Züüg jewyls stündlich nõch dè glychè Deschtination vokeerèd. S git je ei stündlichs Zugpärli Baadè–Zurzi un Baden–Waldshuèt (beidi als S27) sowiè è Zugpärli Waldshuèt–Bülach–Winti (S41), wo z Choblez è Spitzkeeri macht. Alli Zugpärli chrützèd glychzitig z Choblez, so dass immer èn schlankè Aaschluss für s Umschtygè bschtòt.

Ußerdèm vokeerèd uff sèllèrè Streggi meereri Güèterzüüg, wo vo allem s Zemèntwärch z Siggèthal bediènèd (zwei Züüg Zuèfuur, drei Züüg Abfuur). Ebbèfalls rollt dè zweit Güèterzug vom RBL uff Rekingè übber sèlli Streggi. Vom Baanhof Siggèthal-Würèlingè wörrèd au diè übbrigè Baanhööf un Aaschlussgleis bediènt.

Literadur

• Uffsatz 150 Jahre Turgi–Koblenz–Waldshut, vom Ruedi Wanner un Stephan Frei, Eisenbahn Amateur Ausgabe 7/2009, S. 352–367, ISSN 0013-2764
• Werner Stutz: Bahnhöfe der Schweiz bis zum Ersten Weltkrieg. Orell Füssli, 1983, ISBN 3-280-01405-0, S. 142. 

Weblingg

 Commons: Baanschtreggi Turgi–Choblez–Waldshuèt – Sammlig vo Multimediadateie

Einzelnõchwys

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Bahnstrecke_Turgi–Koblenz–Waldshut“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.