Bözbärgschtreggi

D Bözbärgschtreggi isch è normalschpurigi Ysebaaschtreggi im Nordweschtè vo dè Schwiz. Si ghört dè Schwizerischè Bundesbaanè (SBB) un füürt vo Bàsel übber Prattèlè, Rhyfäldè, Stei-Säckingè, Frick, Bözbärgdunnel un Brugg gu Züri.

Bàsel–Stei-Säckingè–Brugg–Züri
s Sûdportàl vom Bözbärgdunnel bi Schinznach-Dorf s Sûdportàl vom Bözbärgdunnel bi Schinznach-Dorf
Fahrblanfäld:	700
Streckelengi:	88,4 km
Spurwyti:	1435 mm (Normalspur)
Stromsystem:	15 kV 16,7 Hz ~
Maximali Neigig:	14,0 ‰
Legende vo Strasbourg 0,0 Bàsel SBB S 1 S 3 277 m ü. M. Jurabaan nõch Delémont–Byl Bàsler Drämli, Birseggbaan, Drambaan Bàsel-Aesch 1,5 Bàsler Vobindigsbaan Bàsellandschaftlichi Ueberlandbaan Birsbrücke III St.Jakob (90 m) 4,8 Muttènz 281 m ü. M. 4,8 Bàsler Vobindigsbaan 4,8 Vobindungskurvè zu dè Jurabaan Abzwyg Adlerdunnel nõch Lièschdel–Oltè 8,3 80,1 Prattèlè 290 m ü. M. Hauèschteischtreggi nõch Lièschdel–Oltè S 3 Prattèlè Salina Raurica Ergolzbrugg (185 m) 76,9 Kaiseraugscht 285 m ü. M. Rhynfäldè Augartè 71,6 Rhyfäldè 285 m ü. M. 68,2 Möölin 308 m ü. M. 61,8 Mumpf 310 m ü. M. 58,8 Stei-Säckingè 311 m ü. M. Streggi nõch Laufèburg S 1 55,4 Eikè 328 m ü. M. 51,8 Frick Èndpunkt S 1 360 m ü. M. 46,9 Hornussè 414 m ü. M. 42,4 Effingè-Zeyè 461 m ü. M. Bözbärgdunnel (2526 m) 39,2 Schinznach Dorf 441 m ü. M. Villnacherntunnel (184 m) Villnachèrèdunnel 35,9 Villnachèrè 403 m ü. M. Aarèbrugg (223 m) 32,4 Vobindigsschtreggi nõch Länzburg–Othmarsingè Streggi vo Aarau Streggi vo Länzburg–Othmarsingè 31,2 Brugg Èndpunkt Vorlage:S-Bahn-Zürich 352 m ü. M. Rüüssbrugg Turgi (73 m) Streggi vo Koblènz 27,4 Turgi 341 m ü. M. 22,5 Baddè Èndpunkt Vorlage:S-Bahn-Zürich 385 m ü. M. Schlossbärgdunnel (80 m) Chrützlibärgdunnel (988 m) Streggi vo Othmarsingè Unteri Limmetbrugg Wettingè (129 m) 20,3 Wettingè 388 m ü. M. Vorlage:S-Bahn-Zürich Furtdalschtreggi nõch Otelfingè–Oerlikè Oberi Limmetbrugg Wettingè (137 m) A1-Brugg Neuèhof (104 m) 20,3 Neuèhof 388 m ü. M. Heitersbärgschtreggi vo Aarau–Mellingè Vorlage:S-Bahn-Zürich Güètervobindigsschtreggi vo Oerlikè–Otelfingè 16,1 Killwangè-Spreitèbach 393 m ü. M. Abzwyg zum RBL Wescht Entflechtigsbauwärch Fèrnvokeer/S-Baan Abzwyg vom RBL Oscht 11,1 Diètikè 388 m ü. M. Aaschluss a d BD nõch Wohlè Glanzèbärg 390 m ü. M. 7,5 Schlyrè 392 m ü. M. Streggi vo Zug–Affoltèrè am Albis Vorlage:S-Bahn-Zürich 4,1 Züri Altschtettè 398 m ü. M. 0,0 Züri Hauptbaanhof 407 m ü. M.

Gschichtè

1836 isch s Brojèkt von èrè Ysebaaschtreggi vo Züri nõch Bàsel übber Laufèburg a dè fäälendè Finanzè un èm Widderschtand vo Bàsel. Dè Abschnitt zwûschè Züri un Badè isch diè älteschti Baanschtreggi vo dè Schwiz un isch am 9. Auguscht 1847 als diè legendäri Spanisch-Brötli-Baan eröffnet worrè. Am 29. September 1856 isch dè Streggèabschnitt vo Badè nõch Brugg durch d Nordoschtbaan in Betrièb gnõ worrè isch. S Brojèkt von èrè Fortsetzig übber Brugg un übber dè Bözbärgpass gu Bàsel isch vo dè Aargauer Kantonsregyrig unterschtützt worrè.

Als Alternativè zu dè 1858 eröffnetè Hauèschteischtreggi vo dè Schwizerischè Centralbaan mit èm Umwäg übber Oltè isch d Bötzbergbahn (BöB) eröffnet worrè, è gmeinschaftlichs Unternemmè vo dè Nordoschtbaan un dè Centralbaan. Am 2. Auguscht 1875 isch diè 49 Kilometer langi Streggi vo Brattèlè durch s Frickdal un dè 2526 Meter langi Bözbärgdunnel nõch Brugg in Betryb gnõ worrè. Sell hèt d Streggi Bàsel–Züri um übber 8 Kilometer vokürzt. Zwischè Bàsel un Brattèlè hèn d Züüg d Streggi vo dè Centralbaan bruucht un zwûschè Brugg un Züri dièjenigi vo dè Schwizerischè Nordoschtbaan. D Streggi isch znägscht eischpurig baut worrè, iri maximale Neigig bedrait 14 Promill.

Nõchdèmm sich diè urschprünglich Linnièfüürig südlich vom Schlossbärgdunnel wegè starchè Èrdrutsch als untauglich erwisè hèt, hèt mò bi dè Schwizerischè Nordoschtbaan diè zweifachi Querig vo dè Limmet nördlich un südlich vo Wettigè mit dè Unterè un dè Obberè Limmetbrugg erwogè. Ab 1877 isch diè neu Streggi sowiè dè Baanhof Wettigè in Betrièb gnõ worrè. Wettigè isch dè einzig Streggèhalt öschtlich vo dè Limmet.

1895 isch dè Abschnitt Brattèlè bis Stei-Säckingè uff Doppelschpur uusbaut worrè. Èrscht nõch dè Ygliderig vo dè Bözbärgbaan i d SBB am 1. Januar 1902 isch dè witere Uusbaut uff Doppelschpur gfolgèt. Im November 1904 isch sell dè Abschnitt vo Stei-Säckingè nõch Frick, im April 1905 vo Schinznach-Dorf bis Brugg un im September 1905 schlièsslich dè Abschnitt vo Schinznach-Dorf durch dè Dunnel nõch Effingè un bis Frick gsi.

Am 18. Oktober 1926 isch diè ganz Streggi vo Brattèlè bis Brugg elegtrifizyrt gsi. Zwischè Bàsel un Brattèlè deilt sich d Bözbärgstreggi s Trassee mit dè Schnellzùgschtreggi Bàsel-Oltè resp. dè Hauèschteischtreggi, ènèrè Fortsetzig vo dè Gotthardbaan. È Entlaschtig hèt dè 2003 erschtellte Adlerdunnel zwischè Muttènz un Lièschdel brocht, wellè hüt vo dè Schnellzüüg befaarè wörd.

Bilder

• 
  di èrschti Unteri Limmetdalbrugg wôrend èm Baubüèz 1875
• 
  d Aarebrugg bi Brugg, 1875
• 
  d Station Rhyfäldè, 1875
• 
  d Station Bötzbärg, spôter Schinznach-Dorf, un Sûdbortal vom Bözbärgdunnel, 1875

Ufäll

Am 17. Auguscht 1915 isch èn Schnellzùg z Diètikè uff èn stehendè Personèzùg uffgfaarè, well s Yfaarsignal z früè göffnet worrè isch. Sechs Personè sin tötet worrè, 26 witeri sin zum Deil schwèr voletzt worrè.

Am 8. September 1976 hèt è Lokomotyvè bi Diètikè è Gruppè vo Gleisarbeiter übberfaarè, woby sechs Agschtellti voschtorbè sin.

Am 10. Februar 2005 isch es zuè nèm Zämmèschtòß vo zwei Züüge bi Brugg AG cho, bi dèmm ein Bauarbeiter gschtorbè isch.

Stillglaiti Baanhööf

1993 isch dè Regionalvokeer zwischè Brugg un Frick ygschtellt worrè; s Rügggrõt vom öffentlichè Vokeer isch ab denn vo dè Buslinniè 137 vom Poschtauto Aargau bûldet worrè. Sither wörred d Baanhööf Hornussè, Effingè un Schinznach-Dorf nimmi im faarblaanmässigè Zugvokeer bediènt. Hornussè isch betrièbs- un sicherungstechnisch vom Baanhof uff è Aaschlussgleis umbaut worrè. Uff èm Baanhof Effingè hèn bis Èndi 2004 d Gleisbauer vom Milidär dè Èrnschtfall probt. A dè Halteschtell Villnacherè hèn bis Dezember 2008 no zwei Züüg vo dè Regio S-Baan Bàsel ghaaltè. È Komposition faart spòtobends vo Frick uus witer zum Übbernachtè nõch Brugg un bediènt dõby Villnachèrè. Disèll Komposition faart morgens widder in Richtig Bàsel un hèt bis Dezember 2008 früèmorgens ebbèfalls z Villnacherè ghaaltè. Inzwûschè sin z Villnacherè au keini Haalt mee möglich, well d Baanschteig entfèrnt worrè sin.

Bedütung vo dè Streggi

Bsunders dè 31 Kilometer lange Streggèabschnitt vo Züri nõch Brugg hèt sich durch diè Johrzehnte massyv gwandlèt un bräsentyrt sich hützdaag uff dè èrschtè 16 Kilometer ab Züri als längschti Virschpurschtreggi i dè Schwiz. Uss Sicht vom gsamtè Schwizer Schinnènetz ghört s Deilschtugg zu dè wichtigschtè un meischtbefaarenè Abschnitt im Normalschpurnetz un bildet s Rückgrõt vo dè Oscht-Wescht-Transversalè vo dè SBB durchs Schwizer Mittelland.

en Re 4/4 (dõ rot) un en Re 6/6 (dõ grüè) in Villfachschtüèrig als „Re 10/10“

D Schnellzüüg zwischè Bàsel un Züri vokeered gwöhnlich übber d Hauèschteischtreggi, nu d Interregios zwûschè Bàsel un Züri HB sowiè zwûschè Bàsel un Züri Flughafè vokeered übber d Bözbärgschtreggi. D Bözbärgschtreggi wörd hüt vo allem für dè Güètervokeer bruucht.

Däglich vokeered Güèterzüüg, wo zuglych di Gotthardschtreggi befaared. Si wörred gröschtedeils in Doppeltraktion (Vylfachschtüèrig) mit modernè Güèterzùglokomotyvè vo voschidnè Baangsellschaftè odder je einèrè SBB Re 4/4 II- un einèrè SBB Re 6/6 als sognannti Re 10/10 beschpannt.

Au Nõgüèterzüüg, i dè Regèl mit Ae 6/6-Lokomotyvè beschpannt, sin zwûschè m Rangyrbaanhof Muttènz un èm unterè Frickdal aazdrèffè.

Weblingg

 Commons: Bözbärgschtreggi – Sammlig vo Multimediadateie

Einzelnaõchwys

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Bözbergstrecke“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.