Krimtatarisch

Krimtatarisch (Qırımtatarca, Qırımtatar tili)
Verbreitig:	* Krim (Ukraine Ukraine) Türkei Türkei Bulgarie Bulgarie Rumänien Rumänie Usbekistan Usbekistan
Sprecher:	ca. 500'000
Linguistischi Klassifikation:	Altaischi Sproche Turksproche Kiptschakischi Sproche Krimtatarisch
Unterteilige:	3 Dialäkt: Noğay, Tat, Yalıboylu
Offizieller Status
Amtssprooch vo:	Krim (Ukraine)
Anerkannti Minderheitesprooch vo:	Usbekistan, Türkei, Bulgarie, Rumänie
Sproochchürzel
ISO 639-1	-
ISO 639-2	crh
ISO 639-3	crh

S Krimtatarische (krimtat. Qırımtatarca, Qırımtatar tili) isch e Sprooch, wo vo de Krimtatare uf de Halbinsle Krim und z Usbekistan gredt werd. En anderi Bizaichnig vo dere Sprooch isch no Krimtürkisch (krimtat. Qırım Türkçesi). S Krimtatarisch isch aini vo de drai Amtssprooche uf de Krim.

Krimtatarisch

Verbraitig

D Krimtatare hend bis zu de Deportation vom Stalin uf de Krim glebt und ab 1944 z Usbekistan, wo si vom Stalin noi agsidlet wore sind. Erst ane 1988 hend d Krimtatare d Erlaubnis öbercho, wider uf de Krim z wone.

D Aazaal vo de Sprecher vom Krimtatarische werd uf e halbi Millioo gschätzt. Devo lebet hüt rund 260'000 Krimtatare uf de Krim, 150'000 im Deportationspiet z Usbekistan und i anderne zentralasiatische Länder. E Minderhait vo Krimtatatare lebt i de Türkai, allerdings cha die Aazaal nöd gnau eruiert werde, me as 100'000 dörftets aber nöd sii. Z Bulgarie sind s no öppe 6'000 und z Rumänie 25'000.

Tielekt

S Krimtatarische isch e Zwiig vom Kiptschak (krimtat. Qıpçaq) und ghört zu de Turksprooche. S nimmt debii e Mittelstellig zwöschet em Tatarische und em Türkische ii. Drai Tielekt werdet historisch underschide, wo sich vor de Deportation uf de Krim ase vertailt hend:

I de Steppe (krimtat. Çöl) vo de Krim isch de Nogai-Tielekt (Noğay) gredt wore, en Zwiig vom Kiptschak-Tatarische. D Sprecher vo dem Tielekt hend ere Tielekt as rain aaglueget, und d Sprecher vo de andere Tielekt hend si eener abschätzig Tat gnennt. A de Südchüste (krimtat. Yalıboyu) isch s Krimtatarische starch vom Osmanisch-Türkische beiiflusst wore, wo zum Ogusische Zwiig vo de Turksprooche ghört. Im Krimgebirge (krimtat. Yaila) isch e Mischtielekt us baidne gredt wore. S moderni Krimtatarische basiert uf em Tielekt vom Krimgebirge.

Schrift

Vor de Annektierig vo de Krim dör Russland ane 1783 isch s Krimtatarische i de Arabische Schrift gschribe wore i de osmanisch/persische Variante. Di offiziell Sprooch vom Krim-Chanat isch aber i de Regle s Osmanisch-Türkische und s Tschagatai gsii. Ane 1876 het de İsmail Gaspıralı as erste s Krimtatarische zunere greglete Schriftsprooch gmacht. 1928 isch di arabischi Schrift dör di latiinisch Schrift ersetzt wore, i de Version vo de offizielle türkische Orthographii. D Russe hend zee Joor spööter di Kyrillischi Schrift vorgschribe.

1993 isch s Krimtatarische nebetem Ukrainische und em Russische zu de dritte Amtssprooch vo de Krim erhobe wore. Ab 2002 werd wider di latinischi Schrift bruucht wie i de Türkai, aber mit zwee zuesätzliche Buechstabe, em /Ñ ñ/ und em /Q q/.

Hüttigi Krimtatarischi Schrift

A a	B b	C c	Ç ç	D d	E e	F f	G g
Ğ ğ	H h	I ı	İ i	J j	K k	L l	M m
N n	Ñ ñ	O o	Ö ö	P p	Q q	R r	S s
Ş ş	T t	U u	Ü ü	V v	Y y	Z z

S Â â werd nöd as separate Buechstabe aaglueget.

IPA
а	b	c	ç	d	e	f	g	ğ	h	ı	i	j	k	l	m	n	ñ	o	ö	p	q	r	s	ş	t	u	ü	v	y	z
[a]	[b]	[dʒ]	[tʃ]	[d]	[e]	[f]	[g]	[ɣ]	[x]	[ɯ]	[i], [ɪ]	[ʒ]	[k]	[l]	[m]	[n]	[ŋ]	[o]	[ø]	[p]	[q]	[r]	[s]	[ʃ]	[t]	[u]	[y]	[v], [w]	[j]	[z]

Externi Siite

D Wikipedia uff Krimtatarisch