Stimmlose velare Plosiv
(Witergleitet vun IPA k)
Stimmlose velare Plosiv | ||
---|---|---|
IPA-Nummere | 109 | |
IPA-Zeiche | k | |
IPA-Bildli | ||
Teuthonista | ? | |
X-SAMPA | k | |
Kirshenbaum | k | |
De stimmlosi velari Plosiv isch e Konsonant vo dr mänschliche Sprooch. Er chùnt in fascht jedere Sprooch vo dr Wält vor[1]. S Zeiche im IPA defür isch [k].
Im Alemannische chùnt de Luut als Lenis, Fortis ùn behuucht vor. De Lenis-Luut wird allerdings meischt als /g̊/ bhandlet ùn transkribiert. Bstimmti Dialäkt, bsùnders im Niideralemannische ùn Schwööbische hen aber au nùmme de Lenis.
Uss Gründ, wo mitem Ùffbau vùm mänschliche Muul z due hen, isch di gnaui Stell, wo de Luut ussgsproche wird, je nooch Sprooch ùn de andre Luut, wo im Wort vorchömme, verschiide.
Artikulation
ändere- Es isch en Verschlùssluut; dr Lùftstrom im Muul wird ganz blockiert ùn deno wird d Lùft ùff eimool dur s Muul abgloo.
- De Artikulationsort isch velar; de hintere Zùngerùgge bildet mitem Gaumesegel en Verschlùss. Wyl des physiologisch rächt schwer isch, isch de Luut je nooch luutliche Ùmgäbig oft au lycht palatal oder affrikatisiert[2].
- D Phonation isch stimmlos; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder nit.
- Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
- Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.
Verbreitig
ändereSprooch | Wort | IPA-Transkription | Bedütig | Bemerkig | |
---|---|---|---|---|---|
Baseldytsch | Lenis | Gind | [g̊ɪnd̥] | ‚Chind‘ | |
Fortis | Balgge | [ˈb̥alkːə] | ‚Balke‘ | ||
behuucht | Koffer | [ˈkʰɔfər] | ‚Choffer‘ | vorallem in neuere Lehnwörter ussem Dütsche | |
Hotzewälderisch | Lenis | gääch | [g̊æːɣ̊] | ‚steil‘ | |
Fortis | giggele | [ˈg̊ɪkələ] | ‚giggle‘ | ||
behuucht | ghüüslet | [ˈkʰyːz̥lət] | ‚karriert‘ | chùnt nùmme in Konsonantehuufe mit /h/ vor. | |
Jùutütsch | Lenis | Brägu | [ˈb̥ɾæg̊ʊ](info) | ‚Röschti‘ | |
Fortis | päägge | [ˈpæːkə](info) | ‚Gschrei vo Dier wie Schoof‘ | ||
behuucht | ghüetet | [ˈkʰyə̯tət] | ‚ghietet‘ | ||
Markgräflerisch | Lenis | Gäld | [g̊æld̥](info) | ‚Gäld‘ | |
Fortis | Laadgaable | [ˈlɑːtˌkɑːb̥lə] | ‚groossi Gaabel zum heue‘ | Allophon vo /g̊/ in Konsonantehuufe. | |
behuucht | Khùmeedi | [kʰʊˈmeːd̥ɪ] | ‚Ärger‘ | chùnt vorallem in neuere Främdwörter vor. | |
Oberelsässisch | Lenis | Wàga | [ˈʋɑːg̊ɐ](info) | ‚Waage/Auto‘ | |
Fortis | Ecka | [ˈekɐ](info) | ‚Eck‘ | ||
behuucht | ghèit | [kʰɛɪ̯t](info) | ‚ghait‘ | ||
Oberschwäbisch | Lenis | Gaiss | [g̊aɪ̯z̥](info) | ‚Geiss‘ | |
Fortis | dr Ricka | [d̥əʁ̞ ˈʁ̞ɪkɐ](info) | ‚dr Rùgge‘ | ||
behuucht | Kicha | [ˈkʰɪɣ̊ɐ](info) | ‚Chùchi‘ | ||
Solothurnisch | Lenis | Gäiss | [g̊æɪ̯s](info) | ‚Geiss‘ | |
Fortis | Rügge | ˈrʏkə](info) | ‚Rùgge‘ | ||
behuucht | gha | [kʰɑ] | ‚gha‘ | ||
Züritüütsch | Lenis | gääl | [g̊æːl](info) | ‚gääl‘ | |
Fortis | Rugge | [ˈrukə](info) | ‚Rùgge‘ | ||
behuucht | nöd gha | [ˈnøtˌkʰɒ](info) | ‚nit gha‘ | ||
Dütsch | Käse | [ˈkʰɛːzə](info) | ‚Chääs‘ | isch in de meischte Positione behuucht | |
Rätoromanisch | Surselvisch | casa | [ˈkazɐ](info) | ‚Huus‘ | |
Putèr | cour | [kɔːr](info) | ‚Härz‘ | ||
Vallader | curagia | [kʊˈɾadʑɐ](info) | ‚Schnuur‘ | ||
Frankoprovenzalisch | Greyerzerisch | le kurti | [lə kyʁˈti](info) | ‚de Garte‘ | |
Walliser Patois (Nendaz) | tsùquyë | [ˈtsʊkjə](info) | ‚Glùggser‘ | ||
Abchasisch | ақалақь | [ˈakalakʲ] | ‚d Stadt‘ | ||
Adygeisch | Dialäkt vo de Schapsuge | кьэт | [kʲat](info) | ‚Huen‘ | Entspricht in andre Dialäkt [t͡ʃ]. |
Dialäkt vo de Temirgojer | пскэн | [pskan] | ‚hueschte‘ | ||
Ahtna | gistaann | [kɪstʰɐːn] | ‚seggs‘ | ||
Aleutisch[3] | kiikax̂ | [kiːkaχ] | ‚Moosbeerestruuch‘ | ||
Änglisch | kiss | [kʰɪs](info) | ‚Chùss‘ | ||
Arabisch | Standard[4] | كتب | [ˈkatabɐ] | ‚er het gschriibe‘ | |
Armenisch | Oschtarmenisch[5] | կանաչ | [kɑnɑtʃʰ](info) | ‚grien‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. |
Assyrisch-neuaramäisch | kuleh | [kulɛː] | ‚alles‘ | Entspricht in andre Dialäkt [t͡ʃ]. | |
Baskisch | katu | [kat̪u] | ‚Chatz‘ | ||
Bengalisch | কম | [kɔm] | ‚weeniger, weenig‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. | |
Bulgarisch | как | [kak] | ‚wie‘ | ||
Chinesisch | Kantonesisch | 家/gaa1 | [kaː˥˥] | Heim | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. |
Mandarin | 高/Pinyin:gāo | [kɑʊ˥](info) | ‚grooss, hooch‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. | |
Dänisch | Standard[6] | gås | [ˈkɔ̽ːs] | ‚Gans‘ | Isch wie im Alemannische e Lenis, also nit stimmhaft, ùn wird meischt als [ɡ̊] oder [ɡ] transkribiert. Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. De behuuchte wird meischt als [kʰ] oder [k] transkribiert. |
Esperanto | rakonto | [raˈkonto] | ‚Erzäälig‘ | ||
Estnisch | kõik | [kɤik] | ‚alli‘ | ||
Finnisch | kakku | [kɑkːu] | ‚Chueche‘ | ||
Französisch | cuisine | [kɥizin](info) | ‚Chùchi‘ | ||
Georgisch[7] | ქვა | [kʰva] | ‚Stei‘ | ||
Gujarati | કાંદો | [kɑːnd̪oː] | ‚Zwiible‘ | ||
Hebräisch | כסף/kesef | [ˈkesef] | ‚Gäld‘ | ||
Hindi | काम | [kɑːm] | ‚schaffe‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. | |
Italienisch[8] | casa | [ˈkaza](info) | ‚Huus‘ | ||
Japanisch[9] | kanji:鞄/kaban | [kabaɴ] | ‚Handdasch‘ | ||
Kagayanen[10] | [kað̞aɡ] | ‚Geischt‘ | |||
Katalanisch[11] | quinze | [ˈkinzə] | ‚fùffzee‘ | ||
Koreanisch | hangul:가다 / kada | [kada] | ‚gange‘ | ||
Lakota | kimímela | [kɪˈmɪmela] | ‚Sùnnevoogel‘ | ||
Luxemburgisch[12] | geess | [ˈkeːs] | ‚Geiss‘ | Isch wie im Alemannische e Lenis, also stimmlos, ùn wird meischt als [ɡ] transkribiert. Es chùnt au behuucht, vor, was meischt als [k] transkribiert wird. | |
Malaiisch | kaki | [kaki] | ‚Bai‘ | ||
Marathi | कवच | [kəʋət͡s] | ‚Rüschtig‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. | |
Mazedonisch | кој | [kɔj] | ‚wer‘ | ||
Mohawk | ká:khare | [ˈgaːkʰaɺɛ] | ‚Rogg‘ | ||
Neugriechisch | καλόγερος | [kaˈlo̞ɡe̞ro̞s̠] | ‚Mönch‘ | ||
Niiderländisch[13] | koning | [ˈkonɪŋ](info) | ‚Chönig‘ | ||
Norwegisch | kake | [kɑːkɛ] | ‚Chueche‘ | ||
Panjabi | ਕਰ | [kəɾ] | ‚due‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. | |
Paschtunisch | كال | [kɑl] | ‚Joor‘ | ||
Polnisch[14] | buk | [ˈbuk](info) | ‚Bueche‘ | ||
Portugiesisch[15] | corno | [ˈkoɾnu] | ‚Horn‘ | ||
Russisch[16] | короткий | [kɐˈrotkʲɪj](info) | ‚chùrz‘ | ||
Rumänisch[17] | când | [ˈkɨnd] | ‚wänn‘ | ||
Schwedisch | ko | [ˈkʰuː](info) | ‚Chue‘ | ||
Slowakisch | kosť | [kosc] | ‚Chnoche‘ | ||
Spanisch[18] | casa | [ˈkasa](info) | ‚Huus‘ | ||
Telugu | కాకి | [kāki] | ‚Chraie‘ | ||
Tschechisch | kost | [kost](info) | ‚Chnoche‘ | ||
Türkisch | kulak | [kʰuläk] | ‚Ohr‘ | ||
Ukrainisch | колесо | [ˈkɔɫɛsɔ](info) | ‚Rad‘ | ||
Ungarisch | akkor | [ɒkkor](info) | ‚deno‘ | ||
Vietnamesisch | cô | [ko] | ‚Tante‘ | ||
Weschtfriesisch | keal | [kɪəl] | ‚Mùni‘ | ||
Yi | ꇰ/ge | [kɤ˧] | ‚närrisch‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. | |
Zapotekisch | Tilquiapan[19] | canza | [kanza] | ‚laufe‘ |
Fuessnote
ändere- ↑ Ladefoged, Peter & Maddieson, Jan. (1996). The Sounds of the World's Languages. ISBN 0-631-19815-6. pp. 33
- ↑ Ladefoged, Peter & Maddieson, Jan. (1996). The Sounds of the World's Languages. ISBN 0-631-19815-6. pp. 33
- ↑ Ladefoged, Peter (2005). Vowels and Consonants (Second ed.). Blackwell.
- ↑ Thelwall, Robin (1990), "Illustrations of the IPA: Arabic", Journal of the International Phonetic Association 20 (2): 37–41
- ↑ Dum-Tragut (2009:13)
- ↑ Basbøll (2005:61)
- ↑ Shosted, Ryan K.; Vakhtang, Chikovani (2006), "Standard Georgian", Journal of the International Phonetic Association 36 (2): 255–264
- ↑ Rogers, Derek; d'Arcangeli, Luciana (2004), "Italian", Journal of the International Phonetic Association 34 (1): 117–121
- ↑ Okada, Hideo (1991), "Phonetic Representation:Japanese", Journal of the International Phonetic Association 21 (2): 94–97
- ↑ Olson et al. (2010:206–207)
- ↑ Carbonell & Llisterri (1992:53)
- ↑ Gilles & Trouvain (2013:67–68)
- ↑ Gussenhoven, Carlos (1992), "Dutch", Journal of the International Phonetic Association 22 (2): 45–47
- ↑ Jassem (2003:103)
- ↑ Cruz-Ferreira, Madalena (1995), "European Portuguese", Journal of the International Phonetic Association 25 (2): 90–94
- ↑ Padgett, Jaye (2003), "Contrast and Post-Velar Fronting in Russian", Natural Language & Linguistic Theory 21 (1): 39–87
- ↑ DEX Online: Archivierte Kopie (Memento vom 14. April 2020 im Internet Archive)
- ↑ Martínez-Celdrán, Eugenio; Fernández-Planas, Ana Ma.; Carrera-Sabaté, Josefina (2003), "Castilian Spanish", Journal of the International Phonetic Association 33 (2): 255–259
- ↑ Merrill, Elizabeth (2008), "Tilquiapan Zapotec", Journal of the International Phonetic Association 38 (1): 107–114
Konsonante | Lueg au: IPA, Vokale | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt. |