Stimmhafter alveolarer Frikativ

Stimmhafter alveolarer Frikativ
IPA-Nummere	133
IPA-Zeiche	z
IPA-Bildli
Teuthonista	ṣ
X-SAMPA	z
Kirshenbaum	z
Hörbiispiilⓘ

De stimmhafti alveolari Frikativ isch en Konsonant. S Zeiche im IPA defür isch z. Des Zeiche stoot glychzitig au für di stimmhafti dentale un postalveolare Frikativ.

Im Gegesatz zum Standarddytsch chunnt dr stimmhaft alveolar Frikativ im Alemannisch fascht nit vor. Nume ganz im Side bi ne Deil Südwalserdialäkt git s e stimmhaft [z] as Phonem unter em Yyfluss vum Romanisch, z. B. z Arrimmu, z Remmalju un Im Land.

In dr meischte Schwyzer un bodeseealemannische Dialäkt wird unterschide zwischen eme stimmlose Lenis /z̥/ (entstande us eme germanische s) un eme stimmlose Fortis /s/ (entstande us eme verschobene germanische t).

In dr oberryyalemannische un schwebische, aber au im nordweschtliche Hochalemannisch isch dur d Konsonanteschwechig d Unterscheidig zwische em germanische s un em verschobene germanische t verlore gange, un di bode Lut sin in eme stimmlos Lenis [z̥] zämmegfalle.

Artikulation

• Es isch en Frikativ; es wird e Engi im Muul bildet, wo de Lùftstrom duredrùggt wird.
• De Artikulationsort isch alveolar; d Zùng bildet mit de Alveole e Engi.
• D Phonation isch stimmhaft; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder.
• Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
• Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.

Verbreitig

Sprooch		Wort	IPA-Transkription	Bedütig	Bemerkig
Alemannisch		Hase	[ˈhɑz̥ə]		wird mangmool au als [s] transkribiert
Hochdütsch		süß	[zyːs]	'süess'
Rätoromanisch	Surselvisch	casa	[ˈkɑzɐ]	'Huus'
	Sutselvisch	vazida	[vɐˈzidɐ]	'Sicht'
	Surmeirisch	Byspil fäält
	Putèr	poezia	[poeˈziɐ]	'Gedicht'
	Vallader	suot	[zwot]	'unter'
Albanisch		zjarr	[zjar]	'Füür'
Arabisch	Standard	زائِر	[zaːˈʔir]	'Siiger'
Katalanisch		zero	[z̺ɛɾu]	'null'
Tschetschenisch		kyrillisch:зурма/latiinisch: zurma	[zuɾma]	'Musik'
Tschechisch		zima	[zɪma]	'Winter'
Niiderländisch		zee	[zeː]	'Meer'
Änglisch		size	[saɪz]	'Grössi'
Französisch		zèbre	[zɛbʀ]	'Zebra'
Georgisch		ზარი	[ˈzɑɾi]	'Glock'
Hebräisch		זהב	[zeh'év]	'Wolf'
Ungarisch		zálog	[zaːloɡ]	'Treuhänder'
Italienisch		caso	[ˈkazo]	'Fall'
Japanisch		Kanji: 全部/zenbu	[zembɯ]	'alles'
Okzitanisch	Gaskonisch	casèrna	[kaz̺ɛrno]	'Kasern'
	Languedokisch	véser	[bez̺e]	'sehe'
	Limousinisch	jòune	[ˈzɒwne]	'jung'
Polnisch		zero	[ˈzɛrɔ]	'null'
Portugiesisch		casa	[ˈkazɐ]	'Huus'
Rumänisch		zar	[z̪ar]	'Würfel'
Russisch		заезжать	[zəɪˈʑʑætʲ]	'uffhebe'
Slowakisch		zima	[zɪma]	'Winter'
Swahili		lazima	[lɑzimɑ]	'muess'
Türkisch		göz	[ɡœz]	'Aug'
Vietnamesisch		gio	[zɔ]	'Asche'
Yi		ꍂ/ssy	[zɿ˧]	'Generation'

Fuessnote

Konsonante	Lueg au: IPA, Vokale
Bilabial Labiodental Dental Alveolar Postalv. Retroflex Alveolopalatal Palatal Velar Uvular Pharyngal Epiglottal Glottal Nasal m ɱ n̪ n ɳ ɲ ŋ ɴ Plosive p b t̪ d̪ t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ  Schnalzluut  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ ǃ˞ Affrikat pɸ bβ p̪f b̪v tθ dð ts dz tʃ dʒ ʈʂ ɖʐ tɕ dʑ cç ɟʝ kx ɡɣ qχ ɢʁ  Implo­siv  ɓ ɗ ᶑ ʄ ɠ ʛ Frikativ ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ  Ejektiv  pʼ tʼ ʈʼ cʼ kʼ qʼ ʂʼ q͡χʼ    Approximante    ʋ ɹ ɻ j ɰ fʼ θʼ sʼ ɬ’ ʃʼ ɕʼ xʼ χ’ Vibrante ʙ r ɽr ʀ t͡θʼ t͡sʼ t͡ɬʼ t͡ʃʼ ʈ͡ʂʼ c͡ʎ̝̥ʼ k͡xʼ k͡ʟ̝̊ʼ Flap/Tap ѵ ɾ ɽ co-artikulierti Frikativ  ʍ w ɥ ɫ lat. Frikativ ɬ ɮ co-artikulierti Plosiv  k͡p ɡ͡b ŋ͡m lat. Approximante l ɭ ʎ ʟ
Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt.