Stimmlose alveolare Frikativ

Stimmlose alveolare Frikativ
IPA-Nummere	132
IPA-Zeiche	s
IPA-Bildli
Teuthonista
X-SAMPA	s
Kirshenbaum	s
Hörbiispiilⓘ

De stimmlosi alveolari Frikativ isch en Konsonant. S Zeiche im IPA, un au de Buechstab im latiinische Alphabet, defür isch s. Des Zeiche stoot glychzitig au für di stimmlose dentale un postalveolare Frikativ. In bstimmti Dialäkt vum Alemannische git es zwo Variante vo däm Luut, e Fortis un e Lenis.

In de Sprooche vo dr Wält wird de Luut entweder mit de Zungespitz (=apikal) oder mit em Zungeblatt (=laminal) artikuliert. Die gnaui Zeiche im IPA defür sin [s̺] bzw. [s̻]. In ere Sprooch wird de Luut meischt entweder apikal (z. B. Änglisch) oder laminal (z. B. Französisch) ussgsproche. Sältener sin Sprooche wo beidi Versione vorchömme (z. B. Baskisch).

Artikulation

• Es isch en Frikativ; es wird e Engi im Muul bildet, wo de Lùftstrom duredrùggt wird.
• De Artikulationsort isch alveolar; d Zùng bildet mit de Alveole e Engi.
• D Phonation isch stimmlos; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder nit.
• Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
• Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.

Verbreitig

Sprooch		Wort	IPA-Transkription	Bedütig	Bemerkig
Baseldytsch	Lenis	suffe	[ˈz̥ufə]	‚suuffe‘
	Fortis	Nissli	[ˈnɪsli]	‚Nüssli‘
Jùutütsch	Lenis	säge	[ˈz̥æg̊ə]	‚saage‘
	Fortis	gruessì	[ˈg̊ɾʊə̯sɪ]	‚groossi‘
Liachtaschtänerisch (Unterland)	Lenis	Weesa	[ˈʋeːz̥ɐ]	‚Matte‘
	Fortis	Umpòòssa	[ʊmˈbɑːsɐ]	‚Ameise‘
Markgräflerisch	Lenis	hase	[ˈhɑz̥ə]	‚hasse‘
	Fortis	Fas	[ˈv̥ɑs]	‚Fas‘	Allophon vo /z̥/.
Oberelsässisch	Lenis	Wàsser	[ˈʋɑz̥əʁ̥]	‚Wasser‘
	Fortis	Gmias	[g̊miə̯s]	‚Gmies‘	Allophon vo /z̥/.
Oberschwäbisch	Lenis	Meisla	[ˈməɪ̯z̥lɐ]	‚Müüs‘
	Fortis	naus	[naʊ̯s]	‚usse‘	Allophon vo /z̥/.
Oschtschwiizerisch	Lenis	Hase	[ˈhɑz̥ə]	‚Hase‘
	Fortis	hasse	[ˈhɑsə]	‚hasse‘
Solothurnisch	Lenis	use	[ˈuz̥ə]	‚usse‘
	Fortis	öbis	[ˈœb̥ɪs]	‚öbis‘
Ùnterelsässisch	Lenis	salü bisàmme	[ˈz̥ɑly ˌb̥iz̥ɑmə]	‚Solly zämme‘
	Fortis	wiss	[ʋiːs]	‚wyss‘	Allophon vo /z̥/.
Züritütsch	Lenis	Hase	[ˈhɒz̥ə]	‚Hase‘
	Fortis	hasse	[ˈhɒsə]	‚hasse‘
Dütsch		reißen	[ˈʀaɪ̯sən]	‚ryysse‘
Rätoromanisch	Surselvisch	sulegl	[suˈleʎ]	‚Sùn‘
	Putèr	qualchosa	[kʊ̯alˈtɕosɐ]	‚öbis‘
	Vallader	singluot	[sɪŋˈglɔt]	‚Glùggser‘
Frankoprovenzalisch	Broyâ	la sô	[la ˈso]	‚s Salz‘	entspricht in de andre Welschfrybùrger Mùndarte emene /ʃ/.
	Walliser Patois (Nendaz)	stàmbre	[ˈstɑmbɾə]	‚Septämber‘
Arabisch	Standard	جَلَسَ	[ˈdʒalisɐ]	'sitze'
Baskisch		zu	[s̻u]	'du'
		su	[s̺u]	'Füür'
Katalanisch		sis	[s̺is̺]	'6'
Chinesisch	Mandarin	三/sān	[san˥]	'drüü'
Tschechisch		svět	[svjɛt]	'Wält'
Dänisch		sælge	[ˈsɛljə]	'verchaufe'
Niiderländisch		steen	[sten]	'Stei'
Änglisch		sand	[sænd]	'Sand'
Färöisch		sandur	[sandʊɹ]	'Sand'
Finnisch		sinä	[sinæ]	'du (sg.)
Französisch		français	[fʁɑ̃sɛ]	'Französisch'
Galizisch		tres	[tɾes̺]	'drüü'
Georgisch		სამი	[ˈsɑmi]	'drüü'
Ungarisch		sziget	[siɡɛt]	'Insel'
Italienisch		sali	[ˈsali]	'gang uffe'
Japanisch		Kanji:複数形/fukusūkē	[ɸɯkɯsɯːkeː]	'Plural'
Koreanisch		소/so	[so]	'Oggs'
Maltesisch		iebes	[eaˈbes]	'hart'
Okzitanisch	Gaskonisch	dos	[dys̺]	'zwei'
	Languedokisch		[dus̺]
	Limousinisch	maichent	[mejˈsẽ]	'bös'
Portugiesisch		caço	[ˈkasu]	'ich jag'
Rumänisch		surd	[s̪urd]	'taub'
Russisch		волосы	[ˈvoləsɨ]	'Hoor'
Slowakisch		svet	[svɛt]	'Wält'
Spanisch	Latiinamerikanisch	saltador	[s̻al̪t̪aˈð̞o̞ɾ]	'öber, wo gumpet'
	Kastillianisch		[s̺al̪t̪aˈð̞o̞ɾ]
Toda		kɔs̪		'Gäld'
Türkisch		su	[su]	'Wasser'

Fuessnote

Konsonante	Lueg au: IPA, Vokale
Bilabial Labiodental Dental Alveolar Postalv. Retroflex Alveolopalatal Palatal Velar Uvular Pharyngal Epiglottal Glottal Nasal m ɱ n̪ n ɳ ɲ ŋ ɴ Plosive p b t̪ d̪ t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ  Schnalzluut  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ ǃ˞ Affrikat pɸ bβ p̪f b̪v tθ dð ts dz tʃ dʒ ʈʂ ɖʐ tɕ dʑ cç ɟʝ kx ɡɣ qχ ɢʁ  Implo­siv  ɓ ɗ ᶑ ʄ ɠ ʛ Frikativ ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ  Ejektiv  pʼ tʼ ʈʼ cʼ kʼ qʼ ʂʼ q͡χʼ    Approximante    ʋ ɹ ɻ j ɰ fʼ θʼ sʼ ɬ’ ʃʼ ɕʼ xʼ χ’ Vibrante ʙ r ɽr ʀ t͡θʼ t͡sʼ t͡ɬʼ t͡ʃʼ ʈ͡ʂʼ c͡ʎ̝̥ʼ k͡xʼ k͡ʟ̝̊ʼ Flap/Tap ѵ ɾ ɽ co-artikulierti Frikativ  ʍ w ɥ ɫ lat. Frikativ ɬ ɮ co-artikulierti Plosiv  k͡p ɡ͡b ŋ͡m lat. Approximante l ɭ ʎ ʟ
Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt.