Nufänä
| S GR im Lemma isch s offiziell Chürzel vom Kanton Graubünde und wird bruucht, zum Verwächslige mit Yträäg vom Name Nufänä vermyde, wo öppis anders meined. |
Nufänä (uf rätoromanisch Nuainas, au Nueigna oder Novagnas, uf italienisch Nufena) isch a Dorf, wo zur Gmaind Rhywald im Kanton Graubünda ghört.
Geografy ändere
S Dorf lyt im Gebiet vom Rhywald, wo zur Region Viamala ghört, zwüschet da Dörfer Hinderrhy und Schpliigä.
S Dorf stoot uf dr lingge Syte vom Hinderrhy under em Bärg Tällihore. Vo dr Südsyte chunt dr Areuabach us em Val Curciusa, wo di obere zwe Drittel zu dr Gmaind Mesocco ghört.
D Bärge im Norde sind s Valser Horn, s Tällihorn, s Bäärehorn und dr Schollegraat; im Süde sind dr Piz Cavriola, s Eishorn (mit 2'943,8 m ü. M. de högscht Punkt vor ehmolige Gmaind[2]), wo so heisst, wil me zmittag am Eis d Sune uf dem sym Spitz gseet, und dr Guggernüll. Dä Bärgname, wo dr Paul Zinsli als „Bärgchopf“ düütet,[3] isch vo de Walser a verschidenen Oort eso uffellige Gipfel, wo gueti Ussichtspünkt sind, ggä worde, zum Bischpiil au z Arosa, im Saafietaal und z Mäiefäld.[4]
S Mittaghorn ganz im Weschte a dr ehmolige Gmaindgränze zeigt d Sune zmittag für s Dorf Hinderhy aa.
Gschicht ändere
S Wappe vo Nufänä zeigt uf em roote Fäld es Bieli mit eme guldige Griff; das sell dra erinnere, ass s Gebiet vom Dorf früener im Wald het müesse groodet wärde. Im spoote 13. Joorhundert sind Walser, wo us em Pomatt gsi sind, über d Päss i das Taal cho.
Im ene Dokumänt vo ane 1343 chunt s Dorf s erschte Mol vor. Dr latyynisch Ortsname Novenas wird vo de Namenschundler eso düütet, ass er ”neus Land“ oder ”Rodig“ meint.
Oben em Dorf sind d Alpgebiet Heuboda, Tällialp, Steinigboda und Butzstafel, im Areua dänne d Horneralp und s Stockner Alpli, und wyter im Weschte no d Alp Cardiola. Dä Name so wie dr Dorfname sälber und au ”Areua“, ”Cassana“, ”Scarpiola“ und ”Tossa“ sind alti Fluernääme, vermuetli no us dr eltere Zyt vor de Walser, wo s Rhywald na vo Lüüt, wo Romanisch gredt hend, bewirtschaftet worden isch.
Uf de 1. Jänner 2019 händ di bishärige Gmeinde Nufänä, Hinderrhy und Splüüge zur neue Gmaind Rhiiwald fusioniert. Nufänä hät zletscht en Stüürfuess vo 105 Stürprozänt gha.[2]
Weblink ändere
Commons: Nufänä – Sammlig vo Multimediadateie- Website vo dr Gmaind Nufänä
- Kurt Wanner: Nufenen. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Fuessnoote ändere
- ↑ Bilanz der ständigen Wohnbevölkerung nach Bezirken und Gemeinden uf bfs.admin.ch (Bundesamt för Statistik)
- ↑ 2,0 2,1 Vademekum (Memento vom 4. Septämber 2018 im Internet Archive) uf hinterrhein.ch abgruefen am 6. Jänner 2019
- ↑ Paul Zinsli: Grund und Grat. 1946, S. 322.
- ↑ Guggernüll uf namenbuch.gmg.biz
