Schwarza (Schwarzwald)

D Schwarza isch dè bedütendschte Wasserlauf im Flusssischtem vo dè Schlüècht, diè Deile vom Süèdschwarzwald zu dè Wuètè un zum Hochrhy hy entwässeret. Nõch Volõ vom Schluchsee flüèßt si in südöschtlichi Richtig in èm engè un einsamè Walddal.-

Schwarza
Diè Schwarza zwischè Stausee Witznau un Leinegg Diè Schwarza zwischè Stausee Witznau un LeineggVorlage:Infobox Fluss/KARTE_fehlt
Date
Gwässerkennzaal	DE: 219882
Laag	Badè-Württèbärg (Waldshuèt, Briisgau-Hochschwarzwald); Dütschland
Flusssystem	RhyVorlage:Infobox Fluss/FLUSSSYSTEM_falsch
Abfluss über	Schlücht → Wutach → Rhein → Nordsee
Quelle	Pumpspycher-Stausee Schluchsee 47° 48′ 1″ N, 8° 11′ 0″ O47.8002777777788.1833333333333890
Quellhöchi	ca. 890 m ü. NNVorlage:Infobox Fluss/NACHWEISE_fehlen (Fuß vo dè Staumuèr)
Mündig	z Witznau, Ühlingè-Birchèdorf i d Schlüècht47.6788888888898.2555555555556427 47° 40′ 44″ N, 8° 15′ 20″ O47.6788888888898.2555555555556427
Mündigshöchi	ca. 427 m ü. NNVorlage:Infobox Fluss/NACHWEISE_fehlen
Höchiunterschiid	ca. 463 m
Lengi	18,4 kmVorlage:Infobox Fluss/NACHWEISE_fehlen ab Schluchsee 29,3 km mit Ahabach
Iizugsgebiet	112 km²Vorlage:Infobox Fluss/NACHWEISE_fehlen
Abfluss	MQ	2,6 m³/s
Stausee	Schwarzabrugg, Stausee Witznau, vorgelagert: Windgfällweiher, Schluchsee
Chliistedt	Ühlingè-Birchèdorf
Gmeinde	Schluchsee, Hüserè, Höchèschwand, Wylè
Gfälle: 2,5 % im Mittel ab Staumuèr Schluchsee

Geografy un Topografy

Volauf

Als Schwarza fangt dè Fluss erscht unterhalb vo dè Staumuèer vom Schluchsee im Landkreis Briisgau-Hochschwarzwald auf öppè 890 m ü. NN aa. Sin natürlichè Obberlauf isch dè Ahabach, mit demm d Schwarza yschlièßlich dè Seequerung 29,3 Kilometer lang isch. Vor èm Uffschtau vom natürlichè Schluchsee zu dè hütigè Größi un Höchi (ca. 930 m ü. NN) hèt dè Ahabach vor dè Ymündig i dè See in villè Windigè s große Feldmoos durchflossè, wodurch d Gesamtlängi vo dè Schwarza größer gsi isch. Hüt wörd uss dè Oberläuf vo dè Wuètè, èm Seebach un dè Haslach, rund 1,5 m³/s vom Abfluss abzwygt un in èm langè vodecktè Hangkanal im Windgfällweièr un denn offè im Schluchsee zuègleitet. Witeri Zuèflüss vom Schluchsee sind dè Fischbach un dè Krummèbach. Dè Ahabach entschpringt uff öppè 1.260 m ü. NN im Süèdoschtè vo dè Bärèhaaldè (1.318 m ü. NN).

D Schwarza flüèßt unterhalb vo dè Staumuèr durch è bis zu 400 Metèr düèf ygschnittenès, witgehend unbewoontes Èngdal durch s Grundgebirge (älterè Granit) vom Schwarzwald. Dè oberi Deil isch durch d Überformig durch yszitlichi Gletscher è mäßig breites Trogdal, unterhalb vom gröschtè rächtè Nebbebach, èm Fohrèbach, goot s in è Kèrbdal übber. Dè steilhängigschte Dalabschnitt mit felsigè Obberhäng wörd als Schwarzhaaldè bezeichnet. Trotz dè Überformig durch yszitlichi Gletscher hèt s Dal è regelmäßigs Gefälle. Im Landkreis Waldshuèt, bi Witznau (Gemeind Uhlingè-Birchèdorf), mündet d Schwarza i d Schlüècht.

Wasserfüürig

Uff irem gsamtè Lauf isch d Schwarza in Wasserkraftaalaagè ybezogè, so dass si iri natürlichi Wasserfüürig niène zeigè duèt. Bim Volõ vom Schluchsee hèt d Schwarza schu è natürlichi Wasserfüürig (ohni Zuè- un Ableitigè) vo rund 1,5 m³/s. Bi dè Mündig i d Schlüècht isch d Schwarza nit nu länger (29,3 km gegèübber 21,3 km), sondern au dütlich größer (2,6 m³/s gegèübber 1,5 m³/s), womit si hydrologisch dè Hauptfluss vom Schlüècht-Sischtem isch.

Seè im Flussvolauf

Nebbè dèm Schluchsee lyget im Schwarzadal no zwei witeri Stauseè. Selli beidè Uusglychsbeckè hèn kurzfrischtig wechselndi Wasserschtänd un sin dõher für Freizitnutzigè nit geeignet.

Stausee Schwarzabrugg

Dè Stausee Schwarzabrugg lyt öppè 6,2 km, vo dè Staumuèr vom Schluchsee uus gmessè, flussabwärts uff öppè 725 m ü. NN un wörd von èrè ca. 40 m hoè Staumuèr gschtaut. Dè ca. 0,1 km² große Stausee isch öppè 500 m lang un 275 m breit.

Stausee Witznau

D Staumuèer vom Stausee Witznau lyt ca. 1,25 km obberhalb vo dè Mündig vo dè Schwarza i d Schlüècht. Dè Stausee erreicht è Breiti vo bis zu 120 m un überdeckt dè ehemôligè Flussvolauf uff èrè Längi vo rund 1,1 km. D Obberflächi vom See erreicht knapp 0,1 km² un lyt ca. 470 m ü. NN.

Nutzig un Erschlièßig

Schema vum Netzwärk vom Schluchsee-Wärk

S Dal wörd übberwigend forschtwürtschaftlich gnutzt. Wegè dè Höchi un starkè Neigig vo dè Haaldè isch abber d Nutzig in größerè Abschnitt stark ygeschränkt. Vo dè Haaldè zwischè Brendè un Berau sin sit 1971 Flächè vo insgsamt übber 300 ha als Bannwald uusgwisè. Touristisch wörd s reizvolle Dal wènig gnutzt, wa è ungschtörtes Naturerlèbnis erlaubè duèt. Diè weschtliche Route vom Schwarzwald-Wanderwäg Mittelwäg füürt durch s Schwarzadal.

Wasserkraft

Diè gröscht Bedütig vom Dal lyt i dè Nutzig vo Wasserkraft. S Dal bildet mit sinè Stauseè d Hauptachs vom Pumpschpycher-Netzwärk vom Schluchsee-Wärk, welles vom Schluchsee übber diè zu dè Stauseè ghörendè Pump- bzw. Kraftwärk Schwarzabrugg un Witznau bis zum Rhy nõch Waldshuèt abbè gön.

Vokeer

Für dè öffentlich Vokeer mit Kraftfahrzüüg isch s Dal vo dè Schwarza nu bedingt zuègänglich. È Kreisschtrõß (K 6561) endet vo Südè her nõch ca. 4,5 km. È schmali, èm gsamtè übrigè Dal folgendi un glychmäßig stygendi Strõß stoot, nebbè m Wärksvokeer, nu dè Forschtwürtschaft, Radfaarer un Wanderer offè.

Mineraliè

Im Schwarzadal, bsunders am Bergruggè zwischè Schwarza un Mettma, git s nebbè Flussschpat, wo dè Hèrschtellig vo Fluor un Fluorvobindigè diènt, au Bleiglanz, vogsellschaftet mit Silber, diè beidi i dè Vogangèheit abbaut worrè sin (luèg unnè).

Geschichtè

Schluchsee vor èm Aaschtau

Dè natürlichi Schluchsee nõch èrè Kartè vo 1847 überlageret mit dè Uusdeenung bi Vollschtau nõch Errichtig vo dè Staumuèr i dè 1930er Johr.

Vor dè Fertigschtellig vo dè Dalschperri vom Schluchsee hèt èn natürlichè „Ursee“ exischtyrt. Dè Uusfluss vo dè Schwarza isch dõmõls ca. 500 m witer nördlich bim dǒmǒligè Seebrugg glägè. Dè Schluchsee hèt è Längi von ca. 3 km ka (hüt ca. 7 km), è Flächi vo 1,03 km² (hüt 5,13 km²) un isch uff ca. 900 m ü. NN (hüt 930 m ü. NN) glägè.

Bärgbau

Blei- un Silberabbau

Im Schwarzada sin im Mittelaalter, wohrschinlich abber scho dütlich früèner, diè a dè Haaldè offè zugänglichè Èrzgäng abbaut worrè. S isch Silber abbaut worrè, welles abber nu durch dè Abbau vo silberhaltigem Bleiglanz gewunnè worrè hèt könnè. Dè Gwannnammè Silberbärg unterhalb vom Ort Buggèryd (Gmeind Grafèhuusè) goot uff sellen Abbau zrugg.

Dè Abbau isch im Mittelaalter vom Kloschter St. Bläsy betribbè odder mit èrè Abgaa belait worrè, wobi au d Regyrig vo Vorderöschterrych beteiliget gsi isch. Dè abbaute Bleiglanz isch denõch im Wurkehof z Todtnau vohüttet worrè un s gewunnene Rohsilber in èrè Hüttè z Fryburg zu höchèrem Feinghalt brocht worrè. Belait isch d Vowendig vom Silber als Münzmetall i dè Fryburger Münzi. Blei isch im Mittelaalter unter anderem bim Bau vo Fenschter, Steivobindigè odder Blèch vowendet worrè.

Dè Abbau vo Mineraliè isch mit Impört vo billigerem Silber scho am Ènd vom Mittelaalter mee un mee zum Erligè kõ. Im 20. Johrhundert (bsunders um 1900, zwischè 1922 un 1926 un um 1939) sin Probeschürfungè vorwigend im öschtlich benõchbõrtè Mettmedal gmacht worrè, abber au im Schwarzadal hèt sell stattgfund. Si hèn jedoch nit zu erneutem Abbau gfüürt.

Flussschpatabbau

Im 20. Johrhundert isch zitèwys dè Bedarf aa Flussschpat so hoch gsi, dass mo au d Vorkõ im Schwarzadal zwischè 1968 un 1970 abbaut hèt.

Literadur

• Landkreis Waldshut (Herussgäbber): Jahrbuch des Landkreises Waldshut 2002, Bd. XXVII, DRW-Volaag, Karlsruè 2002.
• R. Metz: Geologische Landeskunde des Hotzenwaldes. Moritz Schauenburg Verlag, Lahr. 1980.

Kartè

• Topografischi Kartè vom Landesvomessigsamt Badè-Württèbärg Nr. 8115 u. 8215, Maßschtab 1:25.000.
• Topographische Karte über das GROSSHERZOGTHUM BADEN nach der allgemeinen Landesvermeßung des Großherzoglichen militairisch topographischen Bureaus, Sect. XI.3 us èm Johr 1847, Maßschtab 1:50.000.

Einzelnõchwys

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Schwarza_(Schwarzwald)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.