Alemannische Wikipedia

Island

D Republik Island (isl. Lýðveldið Ísland, an. Ísland »Iisland« zu íss »Iis«) isch eppa 103.000 km² groß und noch Großbritannie da zwoatgröschte Inselschtaat in Europa. As isch dia gröscht Vulkaninsel vo da Wealt und liit im Nordatlantik, bizle südlich vom nördlicha Polarkreis. D Hoptstadt hoast Reykjavík, wo fasch zwoa Drittl vo da Lütt leaband. Die Insl bschtoht us groaßa Stoawüschta, Vulkään, Geisir und wias Land oh hoast us Iis.

Lýðveldið Ísland


Republik Island

{{{ARTIKEL-FLAGGE}}}
{{{ARTIKEL-FLAGGE}}}
{{{ARTIKEL-WAPPEN}}}
{{{ARTIKEL-WAPPEN}}}
Amtsspraach Isländisch
Hauptstadt Reykjavík
Staatsoberhaupt Halla Tómasdóttir
Regierigschef Bjarni Benediktsson
Flächi 103.125 km² km²
Iiwohnerzahl 399.189 (2024)
Bevölkerigsdichti 3,7 Iiwohner pro km²
Brutto­inlands­produkt pro Iiwohner 69.833 US-$ (2023)
Human Development Index (3.) 0,959
Währig Isländischi Krone
Unabhängigkeit 1944
Nationalhimne Lofsöngur
Zitzone UTC
Kfz-Kennzeiche IS
Internet-TLD .is
Vorwahl +354
Dialäkt: Vorarlbärgisch

Geographii

ändere

In da Iiszit isch Island komplett vo ma Gletscha zuadeckt gsi. Hüt no liigand eppa 11,1 % vom Land unta ewigem Iis. Da gröscht Gletscha vo Island – und o vo ganz Europa – isch da Vatnajökull. Sine Iiskappa isch bis 1000 m dick. D Landschaft isch prägt vom Vulkanismus, vo Wassafäll (Dettifoss isch zum Bischpil da wassarichschte vo Europa), Flüss und Seea. S'isländische Hochland i da Mitte vo da Insl isch an Art Wüschte und drum wohnt döt o koan Mensch. Im Schnitt fint ma in Island zwoa bis vier Hüsa uf 40 km2.

Fauna

Im Nordoschta hots oas vo da letschta Wildnisgebiete in Europa, mit vilna Rentier und Vögl. Da bsündrigschte Vogl döt isch da Papageiataucher, wo sowas wia s inoffizielle Wappatier vo da Insl isch. Danäbs hots no Polarfüchs und da Mink, an amerikanischa Nerz, wo us Pelztierfarmana usbrocha isch und jetzt frei döt leabt. Reptilie oda Amphibie gits übahopt koa in Island, und o bloss eppa 1.300 bekannte Insektanarta.

Island isch genauso wia Auschtralie a Land vo Schofzüchta. Schof und Islandpferd dürfend umalofa, wo se wänd und überall grasa. Ersch im Herbscht werent alle Schöf bim Réttir zämtriba. D Schofzucht isch quotiert, zum a Übaproduktion z vahindra. Islandpferd deaf ma usführa, aba nit iführa – so wend se Krankheita vahindara und a reine Rasse garantiera.

Flora

In Island hots bsudas vil Moos in vaschiedana Farba. Pflanza hond se alle guat an des raue Klima döt apasst, und ma find drum o endemische Arta, also Surta, wos sus niana uf da Wealt giit. Dia violetta Lupinia dagegs, wo ma im Juni überall blüaha siaht, hot sin ersch noch m Zwoata Wealtkriag igführt wora. Sie söttn genauso wie die usgsääta Dünagräsa gegs d Erosion häalfa.

Uffällig isch, dass es z Island fasch koa Wälda giit. Forschunga hond aba zoagt, dass frühnamol 25–40% vom Land mit Birkawälda und andara Böm bedeckt gsi sin. Aba im 20. Jhd hond se fasch alle Böm gfällt zum Felda und Weidena schaffe uf da oana Sita und zum Hüsa und Schiff boua uf a andra. Hüt hond se wiida agfanga zum Ufforschta und dabei o neue Böm igführt. Da gröschte Wald us alta Zit find ma am Lagarfljót in Ostisland (vor allem Birka).

Lüt

ändere

Andasch wie in viila Schtaata im entwicklta Weschta werends z Island allat meh Lüt. Offizielle Schtatistika zoagend, dass s so witagoht: 2009 sin s rund 320.000 Lüt sii, bis 2045 söllend s meh wia 350.000– 450.000 sii. Nebat da Iheimischa neant o Zuazügelte zua: am meischta hond se Polen (18,2%), Dänen (8,6%) Philipino (6,0%) und Dütsche (5,4%).

Sproch

D Alltags- und Amtssproch Isländisch kumt usm Altnordischa und isch da urschprünglicha Schproch vo da Wikinga no am ähnlichschta. Eppas Bsundrigs isch, dass se – wia d Franzosa – für alle Fremdwörta isländische Begriffe erfindend. S isländische Alphabet hot 32 Buachschtaba, vom A üba Á und so wita bis Æ und schließlich zum Ö. So hond se z. B. Telefonbüacha sortiert – interessantawiis noch m Vornama, weil Familianama sealta sin. Statt nam Familianama in üsram Sinn, neamand d Islända da Vornama vom Vata (manchmol o vo da Muatta) und hängan-dóttir „Tochta“ bzw. -son „Sohn“ dra (prominentes Beispiil: Björk Guðmundsdóttir = Björk, s Guðmundurs Tochter). Wenn se hürotan, bhebt jeda vo da Partna sin oagana Zwoatnama.

Religion

Dia gröscht religiöse Gruppa isch dia evangelisch-lutherisch Isländisch Volkskircha“ (Íslenska þjóðkirkjan), zu dera ghören eppa 73,8 % vo da Islända (1. Januar 2015).[1] Da Rescht sind vor allem verschidnigi lutherische Freikircha (5,9 %) und Katholika (3,6 %), aba o Juda, Moslem und Zeugen Jehovas. Dazua ane gits z Island sit 1972 o a schtaatlich anerkannte Ásatrú-Gmeind (Ásatrúarfélagið). Ásatrú isch a heidnische Religion, wo ufn altgermanischa Göttagloba zruckgoht.

Brüüch

ändere

An ganz oagana Fiirtag isch Sumardagurinn fyrsti, da erschte Summatag, jeds Johr am erschta Suntag noch m 18. April. Im alta isländischa Kalenda isch des da erschte Tag vom erschta Summamonat Harpa gsi. A deam Tag hots früha für Kind Gschenke gea. Inzwischa gits o in Island a Chrischtkindle, gnaua gset 13 Jólasveinar (Wiehnachtsgsella). Dia bringend aba eingetlich koa Gschenkle, sondan schtealand Eassa und ärgarand d Lüt in da Wiehnachtszit. An ganz an oagana Bruuch gits im Advent: am Tag vor Wiehnächta wird Gammelroche gässa.

Im Þorri, dm vierta Wintamonat, fiirat ma Þorrablót, an Art Fasching, wo urschprünglich mol a Opfafescht gsi isch. Geassa weren o denn wida ganz traditionelle Sacha: suur inglegte Hammelhode und schwarzgsengte Schofsköpf Svíð.

Ersch sit Ende 1980 deaf in Island wida Bier braut wera. Wia in da andra skandinavischa Lända o wird Alkohol nur in staatlicha Monopolläda vakoft – des gilt o für Spiritus, wo ma bim Campe fürs Kocha brucht!

Net vageassa deaf ma o die isländische Badekultur. Alloa in Rekjavik hots siba Freiluft-Thermalbäder, aba o ufm Land find ma all wiida Plätz, wo ma s ganze Johr üba dussa im hoassa Wassa liiga ka. Vile Isländer moanen, dass eba wegs dera intensiva Badekultur so alt werend.

Kunscht und Literatur

ändere

Kultur hoasst in Island vor allem Literatur: D Skaldedichtung usm 9. Johrhundat isch dia ältescht Kunschtlyrik z’Europa gsi, und im Mittelalter, im 12. und 13. Jorhundat, sind die isländischa Saga, wia eppa da Edda vom Snorri Sturluson, Grundstöa gsi für d Entwicklung vo da nordeuropäischa und dütscha Literatur. Im 13. und 14. Johrhundat hond se – wia fasch alle Weschteuropäa – Ritta-Saga gschriba. Aba o d moderne isländische Literatur brucht se net z vastecka: Neabat m Nobelpriisträga Halldór Laxness sind o dia dütscha Übasetzunga vo da Krimis vom Arnaldur Indriðason in da letschta Johr Beschstsella gsi.

Daneabs kennt ma bildende Künschte: isländisch Molar (Ásgrímur Jónsson), Bildhoar (Ásmundur Sveinsson) und Musika (v. a. Björk) hond wealtwit an guata Ruaf. Und o da isländisch Film gwinnt Ahänga: So isch Friðrik Þór Friðriksson 1992 für sin Film Börn Náttúrunnar (dt. Kind vo da Natur) für an Oscar nominiert gsi. Oda Nói Albínói vo Dagur Kári hot ufm Filmfeschtivel vo Rottadam 2003 Furore gmacht.

Schtaat

ändere

Island isch sit m 17. Juni 1944 a unabhängige parlamentarisch-demokratische Republik. Guðni Th. Jóhannesson isch momentan da sechste Präsident. 1980–1996 hot Island mit Vigdis Finnbogadóttir as erschtes Land in Europa a Fro as Staatsoberhopt ket.

Island isch in 8 Regiona itoalt, wo zäm 166 Gmoanda und 31 Schtädt hond. 2004 hond eppa 93 % vo da Islända in da Schtädt gwohnt, eppa 185.000 vo insgesamt 293.000 in und um Reykjavík. O Island kennt d Landflucht.

Grösche Kommuna (1. Dezember 2004)

  • Reykjavík – 113.730
  • Kópavogur – 25.784 (in der Agglomeration Reykjavík)
  • Hafnarfjörður – 21.942 (in der Agglomeration Reykjavík)
  • Akureyri – 16.450
  • Reykjanesbær – 10.954
  • Garðabær – 9.036 (in der Agglomeration Reykjavík)
  • Mosfellsbær – 6.782 (in der Agglomeration Reykjavík)
  • Árborg – 6.522
  • Akranes – 5.655
  • Seltjarnarnes – 4.547 (in der Agglomeration Reykjavík)
  • Vestmannaeyjar – 4.227
  • Ísafjarðarbær – 4.131

Militär

Island hot koa oagas Militär, sondan d Küschtawache schützt mit 120 Mä und drü Bööta d Grenza. Im Uftrag vo da NATO (Kommando ISCOMICE) isch die Icelandic Defense Force mit eppa 960 Soldata vo da US-Navy, 600 vo da US Air Force und 80 vom US Marine Corps döt stationiert. Dazua kond no 16 Nidalända, wo o im Uftrag vo da NAOT, döt sin.

ändere
  Commons: Island – Sammlig vo Multimediadateie

Institutione

ändere

Fuessnoote

ändere
  1. ↑ Hagstofa Íslands: Landshagir / Statistical Yearbook of Iceland 2015. Hagstofa Íslands, 2015, ISBN 978-9979-770-55-8, ISSN 1017-6683, S. 235 ((PDF; 17,3 MB)).



Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Island&oldid=1051993"